Recenzje

• Marta Zagrajek

  2018-03-22

  Jaki był PRL niektórzy wiedzą, inni pamiętają, a jeszcze inni zupełnie pomijają ten epizod naszej historii. Czy był średniowieczem dla polskiej literatury i kultury jako całości? Jak znosili tę sytuację ludzie ze świata pisarskiego? Czy czuli się jak więźniowie swoich słów? A może potraktowali to jako jeszcze jeden etap w własnej literackiej karierze, w którym nic nie może być zbyt oczywiste? Czy PRL to bezpowrotna utrata ważkiej twórczości polskich autorów?„Moskale kochają nas za-żarcie, a my ich za-wzięcie, a Stalin miłuje Polską bez granic” [s. 56]Co prawda dopiero Konstytucja z 1952 wprowadziła nazwę Polska Rzeczypospolita Ludowa, to jednak sowietyzacja trwała już od kilku niezłych lat. Etapy PRL można podzielić na mniej albo bardziej drastyczne w skutkach i taki również podział mamy obecny w książce. Zmieniał się choćby stopień cenzury ze strony władz, a co za tym idzie możliwości nie tylko pisania utworów, ale przede wszystkich ich jakiegokolwiek jawnego wydawania. Z jednej strony co bardziej partyjnie pozytywnie nastawieni literaci twierdzili, że cenzura wymusza większy warsztat stylistyczny – używanie paraboli, kostiumu historycznego, z drugiej strony było to po prostu pogodzenie się z faktem niemożliwości wydawania wszystkiego bez otwartych konsekwencji ze strony władz. „Polska będzie Polską bez nich i poza nimi – a nawet przeciwko nim” [s. 34]Warszawa po wojnie była zrujnowanym miejscem, które wymagało ogromnej odbudowy – oczywiście według ambicji i wyobraźni ówczesnej partii rządzącej (vide Pałac Kultury i Nauki). Przeżycia wojenne wymagały spisania na papier, ponieważ tak straszne wydarzenia nie mogły zostać zapomniane. Warszawa powoli się odbudowuje (także dzięki Biurze Odbudowy Stolicy), pojawia się coraz więcej kawiarni, kamienice zostają wskrzeszone z popiołów. Po drodze pojawia się lista ebooków zakazanych, na której o zgrozo, znajdują się również kryminały. Literaci dzielą się przez własne za albo przeciw polityce PRL, pojawia się obłuda i chęć przypodobania się władzy (Gałczyński pisał nawet wiersze ku czci Stalina). Następuje intensywna rusyfikacja, która jest jednym z najstraszniejszych zbrodni przeciwko polskiej kulturze tamtych czasów. Piotr Łopuszański to reporter i pisarz, który choć narodził się we Francji, to studiował na rodzimym Uniwersytecie Warszawskim. Jego twórczość można przeczytać m.in. w „Życiu Warszawy”, „Perspektywach” czy „Kurierze Warszawskim”. Jako absolwent polonistyki i historii sztuki idealnie połączył te dwie dziedziny w własnej najwieższej książce pdf „Warszawa literacka w PRL”. Te zakręcone czasy, pełne ograniczeń i narzucania woli partyjnej okazały się być równie interesujące w aspekcie literatury i filmu, jak w polityce, a może nawet bardziej! Dowiedziałam się wielu rzeczy, o których nie miałam zielonego pojęcia, mimo dość znacznej wiedzy o tamtych czasach z perspektywy historycznej. Zalecam wszystkim, którzy znają PRL, tym którzy nie mają o nim najmniejszego pojęcia a także tym, których zżera ciekawość jak było kiedyś, za czasów karteczek i kolejek.