Recenzje

• Beata Igielska

  2018-03-23

  „Droga do Rio” to książka ebook ocalająca pamięć o polskich emigrantach, którzy osiedli w Brazylii. Zazwyczaj trafiali tam, szukając schronienia podczas II wojny światowej albo tuż po niej. Każda z opowiedzianych historii to materiał na film albo oddzielną książkę. Zwierzeń polskich emigrantów (w nielicznych przypadkach ich potomków) wysłuchała Aleksandra Pluta, która ma na koncie kilka ebooków o podobnej tematyce. Z tych poruszających opowieści powstał zestaw historii o ludziach trudno doświadczonych przez los, pozbawionych rodzinnego domu, ojczyzny, niejednokrotnie odartych ze wszystkiego. Wielu przybyłych do Brazylii Polaków nie miało nawet jednej rzeczy, która byłaby rodzinną pamiątką albo kojarzyłaby się z domem Mając za sobą ciężkie doświadczenia obozów koncentracyjnych, sowieckich łagrów, żydowskich gett czy wojennej tułaczki, mogli zachować jedynie wspomnienia o drogich sercu miejscach. Brazylia dla każdego z bohaterów „Drogi do Rio” okazała się niespodzianką i zaskoczeniem. Jedni zostali przyjęci tam ciepło przez wcześniej osiadłych bliskich, którzy otoczyli ich opieką, inni musieli od zejścia na ląd trudno pracować, by przetrwać. W niemalże każdym przypadku najtrudniejsze było pokonanie bariery językowej i trudności z zaaklimatyzowaniem się w świeżym środowisku, w dodatku jakże odmiennym kulturowo. Bohaterowie książki Aleksandry Pluty dużo mówią o własnej tożsamości narodowej i zagubieniu. Jedni czują się jednocześnie Polakami (czy polskimi Żydami) i Brazylijczykami, inni wciąż, nawet u kresu życia, nie mogą jednoznacznie określić, kim są. Podobnie rzecz ma się z szukaniem własnych korzeni. Dotyczy to zwłaszcza tych emigrantów, którzy opuścili Polskę jako dzieci. W wielu przypadkach ich rodzice nie chcieli po wojnie wracać do przeszłości. Na nowej ziemi postanowili zacząć nowe życie, oddzielając się od potwornych wspomnień milczeniem. Są tu jednak i tacy bohaterowie – potomkowie, którzy dokładnie znają własne drzewa genealogiczne i historie przodków właśnie dzięki barwnym opowieściom rodziców czy dziadków. Przykładem jest zaledwie dwudziestodwuletni Igor Cwajgenberg, który opowiada o tragicznych losach własnej leciwej babci. Niektórzy z emigrantów po latach odwiedzili Polskę. Element przeżyła duże rozczarowanie, zwłaszcza ci, którzy trafili do ojczyzny w czasach komuny. Przerażała ich szarość, nijakość, puste półki w sklepach, smutni ludzie na ulicach i ciągła inwigilacja. Mamy tu jednak i takich bohaterów, którzy systematycznie odwiedzają rodzinny kraj i mogą porównać jego obecny i zamierzchły obraz. „Droga do Rio” to książka ebook bardzo wzruszająca, nostalgiczna, refleksyjna. Jej dokumentalna wartość jest niepodważalna, gdyż ocala ona pamięć o polskich emigrantach i ich jakże tragicznych losach. Niektórzy z rozmówców, niestety, nie doczekali wydania własnych wspomnień. Opowiedziane historie są wstrząsające, pokazują bowiem piekło wojny widziane oczyma zwykłych ludzi, którzy stali się ofiarami i zostali pozbawieni nie tylko majątku i wolności, lecz – w wielu przypadkach – też godności. Czyta się te wspomnienia ze ściśniętym sercem, lecz i z zainteresowaniem, gdyż Polacy w Brazylii to mało spopularyzowany u nas temat, a poza tym każda opowiadanie jest jedyna w swoim rodzaju, a przy tym szczera i głęboka. BEATA IGIELSKA