Mark Twain Jak redagowa�em dziennik w Tennessee Lekarz zaleci� mi w celach zdrowotnych wyjazd na Po�udnie, wybra�em si� wi�c do stanu Tennessee, gdzie wyrobi�em sobie posad� wsp�pracownika w czasopi�mie "Wrzask Po�udniowo - Ameryka�ski". Kiedy wszed�em do lokalu redakcji, by rozpocz�� prac�, zasta�em naczelnego redaktora pisma, skurczonego we dwoje na sto�ku o trzech tylko nogach, podczas gdy jego w�asne nogi le�a�y przed nim na stole. W pokoju znajdowa� si� jeszcze, opr�cz pana redaktora, st� i fotel mocno zu�yty. Obydwa te sprz�ty, a wi�c tak st�, jak i fotel, ugina�y si� pod stosem gazet, wycink�w i r�kopis�w. Opr�cz tego mie�ci�a si� w lokalu paka z piaskiem, zasypana niedopa�kami cygar i papieros�w, oraz piec z drzwiczkami wisz�cymi precyzyjnie na jednej tylko zawiasie. Pan redaktor naczelny ubrany by� w d�ugi, czarny surdut oraz bia�e p��cienne ineksprymable. Buty mia� zgrabne i starannie oczyszczone. Ubioru dope�nia�a pomi�ta koszula, wielki pier�cie� z brylantem na palcu, stoj�cy ko�nierzyk archaicznego kroju i wzorzysty krawat o lu�no zwisaj�cych ko�cach. Ca�y ten str�j utrzymany by� w stylu roku 1848. Redaktor pali� hawa�skie cygaro i wida� szuka� w my�li s�owa do jakiego� zdania, grasuj�ce bowiem w czuprynie palce rozwichrzy�y j� w niemo�liwy spos�b. Wyraz jego twarzy zdradza� w�ciek�o�� i okrucie�stwo, tote� nietrudno by�o mi odgadn��, �e pisze w tej chwili jaki� niezwykle ci�ty artyku�. Ujrzawszy mnie, kaza� mi przejrze� miejscowe dzienniki i napisa� "Przegl�d prasy" z uwzgl�dnieniem wszystkiego, co by mi si� mog�o wyda� godne uwagi. Siad�em przy biurku i skre�li�em, co nast�puje: PRZEGL�D PRASY TENESSYJSKIEJ Wydawcy tygodnika "Trz�sienie Ziemi" kieruj� si�, jak si� zdaje, jakim� nieuzasadnionym uprzedzeniem wzgl�dem nowo powstaj�cej kolei w Ballyhack. Jak nas informuj�, Towarzystwo Akcyjne wcale nie ma zamiaru omin�� osady Buzzardville. Przeciwnie, Towarzystwo uwa�a t� osad� za jeden z najwa�niejszych punkt�w linii kolejowej. Nie w�tpimy przeto, �e czcigodni panowie z "Trz�sienia Ziemi" zamieszcz� niniejsze sprostowanie. Mr. John W. Blossom, utalentowany wydawca "Pioruna" oraz "Echa Wolno�ci" w Higginsville, przyjecha� wczoraj do naszego miasta i zamieszka� w hotelu Van Burensa. Zwracamy uwag� czytelnik�w, �e nasz kolega z "Wycia Porannego" myli si� bardzo, zapewniaj�c, �e wyb�r Van Wartera nie jest jeszcze faktem dokonanym; nie w�tpimy, �e sprostuje on sw�j b��d. Niew�tpliwie kolega nasz pad� ofiar� nieporozumienia, w kt�re wprowadzi�y go niekompletne listy wyborcze. Niech nam b�dzie wolno stwierdzi� z ca�ym zadowoleniem, �e miasto Blatherville stara si� o zawarcie kontraktu z kilkoma przedsi�biorcami z New Yorku w celu wybrukowania swych ulic. Dziennik "Hura Codzienne" rozpatruje t� decyzj� w spos�b umiej�tny i przypuszcza, �e raz wreszcie dzie�o to osi�gnie pomy�lny skutek. Artyku� ten da�em redaktorowi, aby go przejrza�, poprawi� lub zniszczy�. Ten rzuci� okiem, na dzie�o mego pi�ra - i chmura przebieg�a po jego obliczu. Przejrza� powt�rnie artyku� i jego twarz przybra�a wyraz gniewu. Nietrudno by�o dostrzec, �e co� mu nie dogadza. Naraz redaktor podskoczy� na krze�le i zawo�a�: - Do stu tysi�cy diab��w! Czy� pan my�li, �e w ten spos�b mo�na pisa�? Czy mo�e pan s�dzi, �e czytelnicy mego organu zadowol� si� tak� wod�? Ho! ho! Pozw�l pan pi�ro! Nie zdarzy�o mi si� widzie� nigdy w �yciu, aby jakie� pi�ro tak szybko kre�li�o, maza�o, poprawia�o i niweczy�o czyje� s�owa w spos�b a� tak bezwzgl�dny. Podczas gdy redaktor pracowa�, kto� strzeli� do niego przez otwarte okno i zepsu� ca�� symetri� mego ucha. - Ach! - wykrzykn�� m�j zwierzchnik. - To ten �otr Smith z "Wulkanu Moralnego"; powinien by� stawi� si� tu wczoraj. To m�wi�c wyci�gn�� zza pasa rewolwer i wystrzeli�. Smith pad�, trafiony w udo. Zmieni�o to kierunek drugiego wystrza�u Smitha, kt�ry trafi� w nieznajomego. Tym nieznajomym, kt�remu kula urwa�a palec, by�em ja. Naczelny redaktor dalej prowadzi� swe dzie�o zniszczenia na moim r�kopisie. W chwili gdy ko�czy�, wpad� przez komin granat r�czny i roztrzaska� piec na drobne kawa�ki. Poza tym nie wyrz�dzi� �adnej szkody, tylko jaki� drobny od�amek wybi� mi par� z�b�w. - Ten piec ju� na nic - zauwa�y� naczelny redaktor. Powiedzia�em, �e i mnie si� tak wydaje. - No, ale mniejsza o to. Niepotrzebny mi przy takiej pogodzie. Wiem, kto to zrobi�. Dostan� go w swoje r�ce! Patrz pan, oto jak powinno by� napisane! Wzi��em r�kopis. Tak by� poskrobany i pomazany, �e rodzona matka nie pozna�aby go, gdyby j� kiedykolwiek posiada�. Teraz brzmia�, jak nast�puje: PRZEGL�D PRASY TENNESSYJSKIEJ Na�ogowi �garze z tygodnika "Trz�sienie Ziemi" zn�w zamierzaj� obrzuci� jadem swych plugawych oszczerstw grono uczciwych i dostojnych postaci; obecnie przedmiotem ich wstr�tnych mistyfikacji sta�o si� jedno z naj�wietniejszych przedsi�biorstw w ostatnich czasach - a mianowicie kolej �elazna w Ballyhack. W ich zwyrodnia�ych m�zgownicach zrodzi� si� pomys�, �e kolej ta ominie osad� Buzzardville. Doprawdy, lepiej by si� utopili w ka�u�y w�asnego k�amstwa, zanim by si� mieli od nas doczeka� lania, kt�re im si� prawdziwie nale�y. Kretyn z "Pioruna" i "Echa Wolno�ci" zn�w si� ukaza� w naszym mie�cie. Stan��, osio�, u Van Burensa. Prosimy o zwr�cenie uwagi na to, �e �otr z "Wycia Porannego" z w�a�ciw� sobie perfidi� poda� w swojej szmacie, �e Warter nie zosta� wybrany! Nie bacz�c na to, �e apostolstwem dziennikarza ameryka�skiego jest krzewienie w�r�d bli�nich prawdy, t�pienie fa�szu, kszta�cenie spo�ecze�stwa, podnoszenie poziomu etycznego oraz obyczajno�ci og�u, �e pod wp�ywem dziennikarza wszyscy winni stawa� si� �agodniejsi, lito�ciwsi oraz pod ka�dym wzgl�dem lepsi i szcz�liwsi - ten �otr spod ciemnej gwiazdy ha�bi �wi�te apostolstwo dziennikarstwa ameryka�skiego rozsiewaj�c oszczercze fa�sze, wymys�y i grubia�stwa. Obywatelom Blatherville'u zachcia�o si� - bruk�w!!! Przyda�oby si� im raczej wi�zienie albo dom starc�w. Te� pomys�! Brukowa� miasto, kt�re ma ledwie jedn� gorzelni�, jedn� ku�ni� i jedn� szmat� w rodzaju dziennika "Hura Codzienne"! Nic wi�c dziwnego, �e ten gad Bucker, redaktor "Hura Codziennego" - drze si� wniebog�osy w tej sprawie, we w�a�ciwy sobie krety�ski spos�b s�dz�c, �e gada do rzeczy! - Oto jak nale�y pisa� z temperamentem. Styl cukierkowy w dziennikarstwie nie zda si� na nic! W tej chwili z wielkim hukiem wlecia�a przez okno ceg�a i uderzy�a mi� w plecy. Usun��em si�, bo wyda�o mi si�, �e stoj� komu� na drodze. - To zapewne pu�kownik - rzek� redaktor. - Czeka�em na niego dwa dni, w tej chwili powinien si� tu pokaza�. Mia� s�uszno��. W chwil� potem stan�� na progu pu�kownik z rewolwerem w r�ku. - Czy mam zaszczyt m�wi� z tch�rzem, kt�ry wydaje to pod�e pismo? - Tak, panie. Siadaj pan, prosz�. Ostro�nie z krzes�em, brak mu jednej nogi; s�dz�, �e mam zaszczyt rozmawia� z bezczelnym k�amc�, pu�kownikiem. - W�a�nie. Mam ma�y rachunek do uregulowania z panem. Je�li ma pan woln� chwil�, to mogliby�my zacz��. - Mam do sko�czenia artyku� o "Wyra�nym post�pie moralnym i intelektualnym w Ameryce", ale to nic pilnego. Zaczynaj pan. Oba pistolety wystrzeli�y jednocze�nie. Naczelny redaktor straci� jeden k�dzior ze swej bujnej czupryny, a kula pu�kownika obra�a sobie sta�e lokum w najbardziej mi�sistej cz�ci mego uda. Pu�kownik mia� nieco nadwer�one lewe rami�. Strzeli� po raz drugi. Obaj chybili, ale ja dosta�em sw�j udzia�; kt�ry� bowiem przestrzeli� mi r�k�. Za trzecim razem przeciwnicy pog�askali si� zaledwie kulami, ja za� mia�em zranion� nog� w kostce. W�wczas powiedzia�em, �e chcia�bym uda� si� na przechadzk�, zwa�ywszy, �e jest to sprawa prywatna, w kt�rej wrodzona delikatno�� nie pozwala mi bra� dalszego udzia�u. Ale obaj panowie prosili mi�, abym usiad�, zapewniaj�c, i� bynajmniej im nie przeszkadzam. Po czym przyst�pili do nabijania broni rozmawiaj�c przy tym o �niwach i wyborach, a ja zaj��em si� opatrywaniem mych ran. Strzelanina rozpocz�a si� na nowo, z ogromn� zawzi�to�ci�; ka�dy strza� by� celny, z tym jednak, �e na sze�� kul pi�� trafi�o we mnie. Za sz�stym strza�em pu�kownik otrzyma� �mierteln� ran�, po czym z w�a�ciwym sobie humorem stwierdzi�, �e zmuszony jest si� po�egna� maj�c wa�ne sprawy do za�atwienia na mie�cie. Potem, zapytawszy o drog� do przedsi�biorcy pogrzebowego, opu�ci� nas. Redaktor zwr�ci� si� do mnie: - Oczekuj� dzi� go�ci na obiad i musz� si� przygotowa� na ich przyj�cie. Zrobi mi pan prawdziw� grzeczno�� zast�puj�c mnie tutaj i przyjmuj�c interesant�w. Troszk� si� wzdrygn��em wobec perspektywy przyjmowania interesant�w, ale zanadto by�em oszo�omiony strzelanin�, kt�ra jeszcze mi hucza�a w uszach, aby zdoby� si� na jak�kolwiek opozycj�. Redaktor ci�gn�� dalej: - Jones b�dzie tu o trzeciej, musi go pan wypoliczkowa�. Gillespie przyjdzie mo�e wcze�niej, trzeba wyrzuci� go przez okno. Ferguson ma by� ko�o czwartej, u�mierci go pan. Wydaje mi si�, �e to na dzisiaj wszystko. Gdyby mia� pan chwil� swobodn�, prosz� napisa� ci�ty artyku� na policj�, a zw�aszcza zjecha� g��wnego inspektora. Bro� jest w szufladzie, naboje le�� w k�cie, a za piecem s� banda�e. W razie wypadku znajdzie pan na dole chirurga, dr Lanceta. Og�asza si� u nas, a my inkasujemy zap�at� w jego us�ugach lekarskich. Wyszed�. Dreszcz przebieg� mnie od st�p do g��w. W przeci�gu nast�pnych paru godzin nara�ony by�em na tak straszliwe niebezpiecze�stwa, �e opu�ci�a mnie wszelka pogoda umys�u i beztroska. Przyszed� Gillespie i on mnie wyrzuci� przez okno. Jones zjawi� si� w por� i gdy zabiera�em si� do spoliczkowania go, wyr�czy� mnie w tym mi�ym zaj�ciu. Jaki� ca�kiem nadprogramowy przybysz pozbawi� mnie cz�ci mych w�os�w. Inny nieznajomy, nazwiskiem Thompson, pozostawi� mnie ju� w stanie zupe�nej ruiny, zamieniaj�c m� odzie� w gar�� �achman�w. Na ostatek zosta�em napadni�ty i obl�ony w k�cie pokoju przez w�ciek�� t�uszcz� jakich� redaktor�w, policjant�w i innych indywidu�w, kt�re kl�y, wrzeszcza�y i wymachiwa�y mi nad g�ow� broni� wszelkiego rodzaju, a� powietrze si� rozja�ni�o w pokoju od ci�g�ych b�ysk�w stali. Mia�em w�a�nie wyrzec si� stanowiska wsp�redaktora, gdy powr�ci� m�j zwierzchnik wiod�c za sob� gromadk� o�ywionych i najwyra�niej zachwyconych nim przyjaci�. Wywi�za�a si� bijatyka i mordownia, kt�rej �adne ludzkie pi�ro nie jest w stanie opisa�. Ludzie nawzajem zabijali si�, �wiartowali, wysadzali w powietrze, wyrzucali oknami. Rozlega�y si� ponure blu�nierstwa i w�ciek�e okrzyki wojenne, po czym wszystko ucich�o. W ci�gu pi�ciu minut pok�j si� opr�ni� i znalaz�em si� sam z redaktorem, sk�panym we krwi; spojrzeli�my jednocze�nie na obraz krwawego zniszczenia roztaczaj�cy si� przed nami. On rzek�: - Polubi pan to miejsce, przywyknie pan do niego. Odpar�em: - Mam nadziej�, �e zechce mnie pan uzna� za wyt�umaczonego; by� mo�e, i� z czasem nauczy�bym si� pisa� w spos�b, kt�ry panu dogadza; nie w�tpi�, i�by mi si� to uda�o, skoro tylko nabra�bym wprawy i oswoi� si� z j�zykiem. Ale, prawd� rzek�szy, ta dosadno�� wyra�e� ma swoje niedogodno�ci, a przy tym trudno tu pracowa� bez przerwy. Sam pan musi zdawa� sobie z tego spraw�. Oczywi�cie, ta j�drno�� stylu ma na celu pod�wigni�cie poziomu umys�owego publiczno�ci, ale ja nie �ycz� sobie tak dalece zwraca� na siebie uwag�. Nie umiem te� pisa� swobodnie, gdy przerywaj� mi tak cz�sto jak dzisiaj. Owszem, podoba mi si� to zaj�cie, ale nie chcia�bym, aby mi poruczano przyjmowanie interesant�w. Wra�enia te s� oryginalne, przyznaj�, i mog� sprawia� pewn� przyjemno��, gdyby by�y sprawiedliwie rozdzielane. Kto� strzela do pana przez okno i rani mnie; granat wpada przez komin pod pana adresem i wsadza kawa� pieca prosto w m�j nos; przyjaciel jaki� wpada, aby z panem zamieni� par� grzeczno�ciowych uwag, i tak mnie na wylot przedziurawia kulami, �e nie jestem nawet w stanie zachowa� r�wnowagi umys�owej; idzie pan sobie na obiad, tymczasem za� przychodzi Jones - aby mnie policzkowa�, Gillespie - aby mnie wyrzuca� przez okno, Thompson - aby mnie obedrze� z wszelkiego odzienia, a jaki� nieznajomy zgo�a osobnik skalpuje mnie z ca�� nonszalancj�; wreszcie wpadaj� wszystkie okoliczne opryszki i swymi tomahawkami wyp�dzaj� ze mnie t� reszt� ducha, kt�ra ko�acze si� jeszcze w moim ciele. Og�em wzi�wszy, w �yciu moim nie zazna�em tylu wra�e�, co przez dzie� dzisiejszy. Nie, panie. Lubi� pana, lubi� niewzruszony spok�j, z jakim za�atwia pan swoich interesant�w, ale widzi pan, nie przywyk�em do tego trybu �ycia. Serce po�udniowca jest zbyt impulsywne, a go�cinno�� po�udniowca zbyt obcesowa dla nas, ludzi p�nocy. Artykuliki, kt�re dzi� napisa�em, a w kt�rych ch�odne frazesy mistrzowsk� sw� r�k� ws�czy� pan gor�c� esencj� tennessyjskiego dziennikarstwa, porusz� nowe gniazdo szerszeni. Przyjdzie zn�w ca�a t�uszcza redaktor�w; mo�e b�d� g�odni i b�d� musieli wy�adowa� na kim� swe niezadowolenie. Chcia�bym przedtem po�egna� pana. Uchylam si� od wszelkiego udzia�u w tych uroczysto�ciach. Przyjecha�em na po�udnie, aby podreperowa� moje zdrowie, i w tym samym celu chc� odby� jak najpr�dzej podr� powrotn�. Dziennikarstwo tennessyjskie stanowczo zanadto mnie podnieca. Po czym po�egnali�my si� z obustronnym �alem, a ja natychmiast wynaj��em mieszkanie - w szpitalu.