Henry Slesar Dzie� Egzaminu Do dnia, w kt�rym Dickie uko�czy� 12 lat, Jordanowie nigdy nie wspominali o egzaminie. Matka po raz pierwszy w obecno�ci ch�opca poruszy�a ten temat w dniu jego urodzin i histeryczn� nut� w jej g�osie wywo�a�a ostr� reakcj� m�a. - Nie przejmuj si�. Na pewno zda. Siedzieli w�a�nie przy �niadaniu i ch�opiec podni�s� wzrok z zaciekawieniem. Mia� bystre oczy, g�adkie jasne w�osy, a ca�e jego zachowanie zdradza�o inteligencj�. Nie rozumia�, co by�o przyczyn� napi�cia, ale wiedzia�, �e dzi� s� jego urodziny i nade wszystko pragn�� w tym dniu zgody. Gdzie� w ich ma�ym mieszkanku czeka�y zwi�zane wst��kami paczki, a w ma�ej �ciennej kuchence piek�o si� co� ciep�ego i s�odkiego. Chcia�, �eby ten dzie� by� szcz�liwy, a tymczasem wilgotne oczy matki, zafrasowana mina ojca psu�y nastr�j radosnego oczekiwania, w jakim powita� ten poranek. - Jaki egzamin? - spyta�. Matka oderwa�a wzrok od obrusa. - To taki pa�stwowy test na inteligencj�, jaki przechodz� wszystkie dzieci po uko�czeniu dwunastego roku �ycia. B�dziesz go zdawa� w przysz�ym tygodniu. Nie ma si� czym przejmowa�. - Taki test, jak w szkole? - Co� w tym rodzaju - odpowiedzia� ojciec, wstaj�c od sto�u. - Id� poczyta� sobie komiksy. Ch�opiec wsta� i poszed� do tej cz�ci pokoju, kt�ra od wczesnego dzieci�stwa by�a jego k�cikiem. Przerzuci� stronice jednej z ksi��eczek stoj�cych na p�ce, ale kolorowe kwadraciki wype�nione b�yskawiczn� akcj� zdawa�y si� go nie interesowa�. Podszed� do okna i spojrza� ponuro na zas�on� deszczu. - Dlaczego musi pada� w�a�nie dzisiaj? - spyta�. - Dlaczego nie mo�e pada� jutro? Ojciec, kt�ry w�a�nie zasiad� z gazet� w fotelu, zaszele�ci� zniecierpliwiony stronicami dziennika. - Dlatego, �e musi. Od deszczu ro�nie trawa. - Dlaczego, tato? - Bo ro�nie i tyle. Dickie zmarszczy� czo�o. - Tato, a dlaczego trawa jest zielona? - Tego nikt nie wie - odpowiedzia� ojciec ostro i zaraz po�a�owa� swojej gwa�towno�ci. Po po�udniu wr�ci� nastr�j urodzinowy. Rozradowana weso�a matka wr�cza�a kolorowe paczki z prezentami i nawet ojciec zdoby� si� na u�miech i zwichrzy� synowi czupryn�. Ch�opiecuca�owa� matk� i z powaga u�cisn�� d�o� ojca. Potem na zako�czenie uroczysto�ci wniesiono tort urodzinowy. W godzin� p�niej ch�opiec siedz�c przy oknie obserwowa�, jak s�o�ce toruje sobie drog� w�r�d chmur. - Tatusiu - spyta� - jak daleko jest do s�o�ca? - Pi�� tysi�cy mil - odpowiedzia� ojciec. Dick siedzia� z rodzicami przy �niadaniu i znowu zauwa�y�, �e matka ma wilgotne oczy. Ch�opiec nie kojarzy� jej �ez z egzaminem, dop�ki ojciec niespodziewanie sam nie poruszy� tego tematu. - S�uchaj, Dickie - powiedzia� powa�nie - wiesz, �e masz dzi� egzamin? - Wiem, tato. My�l�, �e... - Nie masz si� czym denerwowa�. Ka�dego dnia tysi�ce dzieci przechodz� ten test. Chodzi tylko o to, �e rz�d chce wiedzie�, Dickie, czy jeste� inteligentny. - W szkole dostaj� dobre stopnie powiedzia� ch�opiec z wahaniem. - To jest co innego. To taki... specjalny test. Daj� ci do wypicia specjalny p�yn, o potem idziesz do pokoju, gdzie jest taka maszyna... - Jaki p�yn? - spyta� Dick. - Nic takiego. Smakuje jak lemoniada mi�towa. Pije si� to, �eby by�o wiadomo, �e m�wisz prawd�. To nie znaczy, �e rz�d my�li, �e b�dziesz k�ama�, ale rz�d chce wiedzie� na pewno. Na twarzy ch�opca odmalowa�o si� zdziwienie i jakby l�k. Spojrza� na matk�, kt�ra z trudem zdoby�a si� na niewyra�ny u�miech. - Wszystko b�dzie dobrze - powiedzia�a. - Na pewno - zgodzi� si� ojciec. Jeste� dobrym ch�opcem i zdasz bez k�opotu. Potem wr�cimy do domu i uczcimy t� okazj�. Zgoda? - Tak jest, wodzu - odpowiedzia� Dickie. Weszli do budynku Komisji Rz�du do Spraw O�wiaty na pi�tna�cie minut przed wyznaczona godzin�. Min�li wyk�adany marmurem wielki hall z kolumnami i wsiedli do automatycznej windy, kt�ra zawioz�a ich na czwarte pi�tra. Tam, za l�ni�cym biurkiem, przed wej�ciem do pokoju 404 siedzia� m�ody cz�owiek w bluzie bez �adnych oznak. Zajrza� do le��cej przed nim listy nazwisk na "J" i wpu�ci� Jordan�w do �rodka. Pok�j by� surowy i oficjalny; wzd�u� metalowych sto��w sta�y d�ugie �awy. Znajdowa�o si� tu ju� kilku ojc�w z synami. Kobieta o w�skich wargach i kr�tko przyci�tych czarnych w�osach rozdawa�a im arkusze papieru. Ojciec Dicka r�wnie� wype�ni� formularz i odda� go urz�dniczce. Potem powiedzia� do syna: - Teraz to ju� nie potrwa d�ugo. Kiedy wyczytaj� twoje nazwisko, p�jdziesz do tych drzwi w ko�cu sali. W niewidocznym g�o�niku rozleg�y si� trzaski i wywo�ano pierwsze nazwisko. Dick zobaczy�, jak jeden z ch�opc�w z oci�ganiem odrywa si� od ojca i wolno podchodzi do drzwi. Pi�� po dziesi�tej wyczytano nazwisko Jordan. - Powodzenia, synu - powiedzia� ojciec, nie patrz�c ch�opcu w oczy. - Przyjd� po ciebie po egzaminie. Dickie podszed� do drzwi i nacisn�� klamk�. W pomieszczeniu panowa� p�mrok i z trudem rozr�nia� rysy cz�owieka w szarej bluzie. - Siadaj - powiedzia� m�czyzna �agodnym g�osem, wskazuj�c na krzes�o przy swoim biurku. - Nazywasz si� Richard Jordan? - Tak, prosz� pana. - I masz numer klasyfikacyjny 600115. Wypij to, Richardzie - powiedzia�, podaj�c ch�opcu plastykowy kubek. P�yn mia� g�sto�� �mietanki i nie bardzo przypomina� smakiem obiecana lemoniad� mi�towa. Dickie wypi� i odda� pusty kubek. Siedzia� chwil� w milczeniu, czuj�c oci�a�o��, podczas gdy m�czyzna za biurkiem wype�nia� pilnie rubryki formularza. Patem spojrza� na zegarek, wsta� i zbli�y� si� do ch�opca. Z kieszeni bluzy wyj�� przedmiot podobny do d�ugopisu i w�skim promieniem �wiat�a b�ysn�� Dickowi w oczy. - W porz�dku - powiedzia�. Chod� ze mn�, Richardzie. Zaprowadzi� ch�opca na drugi koniec pokoju, gdzie na wprost komputera o wielu schodach sta� pojedynczy drewniany fotelik. Do lewej por�czy fotela przymocowany by� mikrofon i kiedy ch�opiec usiad�, mikrofon znalaz� si� tu� przy jego ustach. - A teraz usi�d� wygodnie, Richardzie. B�d� ci zadawa� pytania, a ty dobrze si� nad nimi zastan�w. Potem odpowiesz do mikrofonu. Reszta zajmie si� maszyna. - Dobrze, prosz� pana. - Zostawi� ci� teraz samego. Jak b�dziesz chcia� zacz��, powiedz do mikrofonu "gotowe". - Dobrze, prosz� pana. M�czyzna u�cisn�� go za rami� i wyszed�. - Gotowe - powiedzia� Dickie. Rozb�ys�y �wiate�ka na skalach mechanizm ruszy�. Odezwa� si� g�o�nik - Uzupe�nij zdanie: jeden, cztery, siedem, dziesi��... Jordanowie siedzieli w swoim pokoju nie rozmawiaj�c, staraj�c si� nawet nie my�le�. By�a prawie czwarta, kiedy wreszcie zadzwoni� telefon. Pani Jordan wsta�a pierwsza, ale ma� by� szybszy. - Czy m�wi� z panem Jordanem? G�os w s�uchawce by� suchy, urz�dowy. - Przy telefonie. - Tu Komicja Rz�dowa do Spraw O�wiaty. Pa�ski syn, Richard M. Jordan, numer klasyfikacyjny 600 115, zako�czy� egzamin. Z �alem musimy po informowa� pana, �e wska�nik inteligencji pa�skiego syna przekroczy; dopuszczaln� wielko��, jaka okre�la punkt 5 paragrafu 84 Nowego Kodeksu. Kobieta wybuchn�a g�o�nym p�aczem, gdy� wyraz twarzy m�a powiedzia� jej wszystko. - Prosz� zdecydowa� - brz�cza� dalej g�os w s�uchawce - czy �ycz� sobie pa�stwo odebra� cia�o, czy mamy sami za�atwi� pogrzeb. Op�ata za pogrzeb urz�dowy wynosi dziesi�� dolar�w. przek�ad : Lech J�czmyk powr�t