W sprzeda�y: J. Wratny KODEKS PRACY. KOMENTARZ, wyd. 4 Komentarze Becka KODEKS PRACY, wyd. 20 Twoje Prawo L. Florek KODEKS PRACY, wyd. 21 Teksty Ustaw Becka KODEKS PRACY, PA�STWOWA INSPEKCJA PRACY, BEZPIECZE�STWO I HIGIENA PRACY, AKTY WYKONAWCZE, wyd. 2 Edycja S�dowa Wielomodulowy System Informacji Prawnej LegaHs www.sklep.beck.pl Prawo pracy Ludwik Florek prof. dr hab. nauk prawnych Uniwersytet Warszawski f Tadeusz Zieli�ski prof. dr hab. nauk prawnych 7. wydanie zmienione i zaktualizowane WYDAWNICTWO C.H. BECK WARSZAWA 2005 Przedmowa do si�dmego wydania Redakcja: Izabela Dorf � Wydawnictwo C. H. Beck 2005 Wydawnictwo C.H. Beck Sp. z o.o. ul. Gen. Zaj�czka 9,01-518 Warszawa Sk�ad i �amanie: TiM-Print, Warszawa Druk i oprana: P.W.P. INTERDRUK, Warszawa ISBN 83-7387-882-3 Podr�cznik obejmuje ca�o�� wyk�adu prawa pracy: cz�� og�ln�, indywidualne i zbiorowe prawo pracy oraz zatrudnienie i bezrobocie. Uwzgl�dnia on wszystkie dotychczasowe zmiany prawa pracy, a tak�e najnowsze orzecznictwo i pi�miennictwo prawnicze. Zosta� on uzupe�niony o pracownicze ubezpieczenie spo�eczne, pozostaj�ce w r�norodnych zwi�zkach z prawem pracy. Podr�cznik przeznaczony jest dla student�w studi�w prawniczych. Literatura, orzecznictwo oraz dodatkowe uwagi o charakterze szczeg�owym (wydrukowane mniejsz� czcionk�) czyni� go r�wnie� u�ytecznym dla os�b, kt�re szerzej interesuj� si� t� dziedzin� prawa, a zw�aszcza przygotowuj� prace magisterskie i seminaryjne z prawa pracy. Ksi��ka jest r�wnie� przydatna dla praktyk�w. Wi�kszo�� rozwa�a� mo�e by� pomocna dla zrozumienia i rozstrzygni�cia podstawowych kwestii praktycznych. S�u�y temu r�wnie� wskazanie wszystkich �r�de� prawa pracy oraz przytoczenie istotnych dla praktyki orzecze� S�du Najwy�szego. Podr�cznik dzieli si� na rozdzia�y i paragrafy oraz na mniejsze cz�ci, maj�ce swoje w�asne tytu�y (niekiedy umowne), umo�liwiaj�ce Czytelnikowi szybkie znalezienie odpowiedniej partii materia�u i zapami�tanie jej zawarto�ci. Temu celowi s�u�� r�wnie� wyr�nienia w tek�cie. Zamieszczony na ko�cu indeks rzeczowy odsy�a do numer�w brzegowych na marginesach poszczeg�lnych stron. Znaczna cz�� podr�cznika zosta�a napisana przez zmar�ego we wrze�niu 2003 r. Profesora Tadeusza Zieli�skiego, najwybitniejszego polskiego teoretyka prawa pracy. Jej aktualizacja i uzupe�nienie mia�y na celu zachowanie nieprzemijaj�cych walor�w naukowych tych rozwa�a�. Prof. dr hab. Ludwik Florek Warszawa, sierpie� 2005 r. Przegl�d tre�ci Str. Nb. Przedmowa do si�dmego wydania ...................................................................... V Wykaz skr�t�w ..................................................................................................... XXI Wykaz literatury ................................................................................................... XXIII Rozdzia� I. Og�lne wiadomo�ci o prawie pracy ............................................ 1 1 � 1. Poj�cie, przedmiot i systematyka prawa pracy ............................... 1 1 � 2. Podstawowe zasady prawa pracy ..................................................... 8 15 � 3. Zakaz dyskryminacji pracownik�w .................................................. 15 26 � 4. �r�d�a prawa pracy ........................................................................... 17 29 � 5. Stosunek pracy ................................................................................... 42 56 Rozdzia� II. Powstanie i zmiana stosunku pracy .......................................... 56 66 � 6. Powstanie stosunku pracy ................................................................. 56 66 � 7. Nawi�zanie stosunku pracy na podstawie powo�ania, wyboru, mianowania i sp�dzielczej umowy o prac� .............................................. 76 87 � 8. Zmiana stosunku pracy ..................................................................... 81 94 Rozdzia� III. Ustanie stosunku pracy .............................................................. 88 103 � 9. Zdarzenia powoduj�ce ustanie stosunku pracy ................................ 88 103 � 10. Wypowiedzenie umowy o prac� ....................................................... 91 109 � 11. Zwolnienia z przyczyn niedotycz�cych pracownik�w .................... 111 131 � 12. Rozwi�zanie umowy o prac� bez wypowiedzenia .......................... 116 138 � 13. Rozwi�zanie terminowej umowy o prac� ........................................ 128 159 � 14. Rozwi�zanie stosunku pracy z powo�ania, wyboru lub mianowania 130 162 � 15. Wyga�ni�cie stosunku pracy ............................................................. 136 174 � 16. Obowi�zki pracodawcy w zwi�zku z ustaniem stosunku pracy ..... 140 182 Rozdzia� IV. Tre�� stosunku pracy ................................................................. 144 187 � 17. Prawa i obowi�zki stron w stosunkach pracy (wiadomo�ci og�lne) 144 187 � 18. Miejsce pracy ..................................................................................... 157 206 � 19. Czas pracy ........................................................................................ 158 211 � 20. Urlop wypoczynkowy i inne przerwy w wykonywaniu pracy ....... 171 244 � 21. Wynagrodzenie za prac� i inne �wiadczenia zwi�zane z prac� ..... 183 264 � 22. Ochrona roszcze� pracowniczych w razie niewyp�acalno�ci pracodawcy 201 292 � 23. Sta� pracy ........................................................................................... 204 298 VIII Przegl�d tre�ci Str. Nb. Rozdzia� V. Odpowiedzialno�� prawna w stosunkach pracy ...................... 207 302 � 24. Og�lna charakterystyka odpowiedzialno�ci stron w stosunkach pracy 207 302 � 25. Odpowiedzialno�� pracownicza ........................................................ 208 304 � 26. Odpowiedzialno�� za naruszenie praw pracownika ........................ 227 338 Rozdzia� VI. Ochrona pracy ............................................................................. 234 345 � 27. Powszechna ochrona pracy ............................................................... 234 345 � 28. Ochrona pracy kobiet ........................................................................ 241 355 � 29. Zatrudnienie m�odocianych .............................................................. 249 369 � 30. Kontrola i nadz�r nad przestrzeganiem przepis�w i zasad ochrony pracy ................................................................................................... 255 377 Rozdzia� VII. Spory pracy ................................................................................ 259 383 � 31. Rozpatrywanie spor�w ze stosunku pracy ....................................... 259 383 � 32. Przedawnienie i terminy zawite ........................................................ 268 397 Rozdzia� VIII. Zbiorowe prawo pracy ............................................................ 275 406 � 33. Og�lna charakterystyka zbiorowego prawa pracy ........................... 275 406 � 34. Zwi�zki zawodowe ............................................................................ 280 412 � 35. Organizacje pracodawc�w ................................................................. 293 436 � 36. Rokowania i uk�ady zbiorowe pracy ................................................ 296 441 � 37. Spory zbiorowe .................................................................................. 310 467 Rozdzia� IX. Zatrudnienie i bezrobocie .......................................................... 318 480 � 38. Wprowadzenie .................................................................................... 318 480 � 39. Po�rednictwo pracy i bezrobocie ...................................................... 319 481 � 40. Praca tymczasowa .............................................................................. 323 489 � 41. Zatrudnienie cudzoziemc�w w Polsce ............................................. 325 492 � 42. Zatrudnienie pracownik�w polskich za granic� .............................. 327 497 Rozdzia� X. Pracownicze ubezpieczenie spo�eczne ........................................ 330 499 � 43. Og�lna charakterystyka pracowniczego ubezpieczenia spo�ecznego 330 499 � 44. Ubezpieczenie chorobowe ................................................................. 335 513 � 45. Ubezpieczenie emerytalne ................................................................. 339 525 � 46. Ubezpieczenie rentowe ...................................................................... 344 541 � 47. Ubezpieczenie wypadkowe ............................................................... 348 553 Indeks rzeczowy .................................................................................................. 359 Spis tre�ci Str. Nb. Przedmowa do si�dmego wydania ...................................................................... V Wykaz skr�t�w ..................................................................................................... XXI Wykaz literatury ................................................................................................... XXIII Rozdzia� I. Og�lne wiadomo�ci o prawie pracy ............................................ 1 1 � 1. Poj�cie, przedmiot i systematyka prawa pracy ............................... 1 1 I. Praca jako przedmiot regulacji prawnej ....................................... 1 1 II. Praca a s�u�ba publiczna ............................................................... 3 5 III. Przedmiot prawa pracy .................................................................. 4 7 IV. Prawo pracy jako ga��� prawa ...................................................... 6 12 � 2. Podstawowe zasady prawa pracy ..................................................... 8 15 � 3. Zakaz dyskryminacji pracownik�w .................................................. 15 26 � 4. �r�d�a prawa pracy ........................................................................... 17 29 I. Poj�cie i rodzaje �r�de� prawa pracy ........................................... 18 29 II. Konstytucja ..................................................................................... 21 35 III. Kodeks pracy .................................................................................. 23 36 1. Zakres regulacji ......................................................................... 23 36 2. Charakter norm .......................................................................... 24 39 IV. Odr�bne akty ustawowe ................................................................. 25 40 V. Akty wykonawcze .......................................................................... 26 41 VI. Pragmatyki s�u�bowe ..................................................................... 27 42 VII. Kodeks cywilny jako pomocnicze �r�d�o prawa pracy ............... 29 43 1. Prawo pracy a prawo cywilne .................................................. 29 43 2. Przes�anki stosowania przepis�w Kodeksu cywilnego ............ 30 44 3. Odpowiednie stosowanie ........................................................... 32 45 VIII. �r�d�a zbiorowego prawa pracy .................................................... 33 46 IX. Uk�ady zbiorowe pracy .................................................................. 34 47 X. Porozumienie zbiorowe .................................................................. 35 48 XI. Akty wewn�trzzak�adowe .............................................................. 35 49 1. Regulamin pracy ........................................................................ 35 49 2. Regulamin wynagradzania ........................................................ 37 50 3. Statut .......................................................................................... 37 51 XII. Umowy mi�dzynarodowe .............................................................. 38 52 XIII. Akty wsp�lnotowe .......................................................................... 40 55 � 5. Stosunek pracy ................................................................................... 42 56 I. Poj�cie, rodzaje i szczeg�lne cechy .............................................. 43 56 1. Poj�cie stosunku pracy .............................................................. 43 56 2. Szczeg�lne cechy stosunku pracy ............................................. 44 57 X Spis tre�ci Str. Nb. II. Podmioty (strony) stosunku pracy ................................................ 46 58 1. Pracodawca ................................................................................ 46 58 2. Zmiana pracodawcy ................................................................... 49 59 3. Pracownik ................................................................................... 51 63 III. Zdolno�� do czynno�ci i dzia�a� prawnych w sprawach z zakresu prawa pracy .................................................................................... 52 64 1. Zdolno�� pracodawcy ................................................................ 52 64 2. Zdolno�� pracownik�w .............................................................. 53 65 Rozdzia� II. Powstanie i zmiana stosunku pracy .......................................... 56 66 � 6. Powstanie stosunku pracy ................................................................. 56 66 I. Uwagi og�lne .................................................................................. 57 66 II. Dane osobowe ................................................................................ 58 69 III. Zawarcie umowy o prac� .............................................................. 60 70 1. Poj�cie umowy ......................................................................... 60 70 2. Odgraniczenie umowy o prac� od innych um�w o �wiadczenie us�ug ........................................................................................... 60 71 3. Funkcje umowy o prac� ............................................................ 61 72 4. Sk�adniki (tre��) umowy o prac� .............................................. 62 73 5. Zakaz konkurencji ..................................................................... 67 78 6. Spos�b zawarcia umowy o prac� ............................................. 68 79 7. Forma zawarcia umowy o prac� ............................................... 69 80 IV. Rodzaje um�w o prac� .................................................................. 71 81 1. Uwagi wst�pne ........................................................................... 71 81 2. Umowa na okres pr�bny ........................................................... 72 82 3. Umowa na czas okre�lony ........................................................ 73 83 4. Umowa na zast�pstwo ............................................................... 75 84 5. Umowa na czas wykonania okre�lonej pracy .......................... 75 85 6. Umowa na czas nieokre�lony ................................................... 76 86 � 7. Nawi�zanie stosunku pracy na podstawie powo�ania, wyboru, mianowania i sp�dzielczej umowy o prac� ............................................... 76 87 I. Uwagi wst�pne ............................................................................... 77 87 II. Powo�anie ...................................................................................... 77 88 III. Wyb�r ............................................................................................. 79 89 IV. Mianowanie .................................................................................... 79 90 V. Sp�dzielcza umowa o prac� ......................................................... 81 93 � 8. Zmiana stosunku pracy ..................................................................... 81 94 I. Uwagi wst�pne ............................................................................... 81 94 II. Porozumienie zmieniaj�ce ............................................................. 82 95 III. Wypowiedzenie zmieniaj�ce warunki pracy lub p�acy ................ 83 96 1. Przedmiot, definicja ................................................................... 83 96 2. Skuteczno�� ................................................................................ 84 97 3. Odmiany wypowiedzenia .......................................................... 84 98 4. Zakres ......................................................................................... 85 99 IV. Zmiana um�wionej pracy na podstawie jednostronnych czynno�ci pracodawcy ..................................................................................... 85 100 1. Uwagi og�lne ............................................................................. 85 100 2. Przeniesienie pracownika do innej pracy ................................. 86 101 3. Powierzenie pracownikowi na okres przej�ciowy innej pracy 86 102 Spis tre�ci XI Str. Nb. Rozdzia� III. Ustanie stosunku pracy .............................................................. 88 103 � 9. Zdarzenia powoduj�ce ustanie stosunku pracy ................................ 88 103 I. Czynno�ci prawne dwustronne (porozumienie stron) .................. 88 103 1. Porozumienie stron - uwagi og�lne ......................................... 88 103 2. Rozwi�zanie umowy o prac� na mocy porozumienia stron ... 89 104 3. Skr�cenie okresu wypowiedzenia ............................................. 89 105 4. Porozumienie pracodawc�w ...................................................... 90 106 II. Czynno�ci prawne jednostronne .................................................... 90 107 III. Zdarzenia nieb�d�ce czynno�ciami prawnymi ............................. 90 108 � 10. Wypowiedzenie umowy o prac� ....................................................... 91 109 I. Poj�cie i forma wypowiedzenia .................................................... 91 109 1. Poj�cie ........................................................................................ 91 109 2. Forma ......................................................................................... 92 110 II. Okresy i terminy wypowiedzenia .................................................. 93 111 1. Charakter prawny okresu wypowiedzenia ................................ 93 111 2. D�ugo�� okresu wypowiedzenia ................................................ 94 112 3. Termin wypowiedzenia ............................................................. 94 113 III. Ograniczenia dopuszczalno�ci wypowiadania um�w o prac� przez pracodawc� (ochrona trwa�o�ci stosunku pracy) .......................... 95 114 1. Uwagi wst�pne ........................................................................... 95 114 � 2. Powszechna ochrona przed wypowiedzeniem ......................... 96 115 3. Zwi�zkowa kontrola wypowiadania um�w o prac� ................ 96 116 4. Zasadno�� wypowiedzenia umowy o prac� ............................. 98 117 IV. Szczeg�lna ochrona przed wypowiedzeniem .............................. 99 118 1. Uwagi wst�pne ........................................................................... 99 118 2. Ograniczenie dopuszczalno�ci wypowiadania ze wzgl�du na sytuacj� osobist� lub rodzinn� pracownika ................................. 100 119 3. Ograniczenia dopuszczalno�ci wypowiadania (rozwi�zywania) um�w o prac� ze wzgl�du na pe�nione funkcje ...................... 102 120 V. Roszczenia pracownika w razie bezprawnego wypowiedzenia umowy o prac� przez pracodawc� ....................................................... 103 121 1. Uwagi wst�pne ........................................................................... 103 121 2. Orzeczenie o bezskuteczno�ci wypowiedzenia lub przywr�ceniu pracownika do pracy .......................................................... 105 122 3. Wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy .................... 106 124 4. Odszkodowanie z tytu�u bezprawnego wypowiedzenia .......... 107 125 VI. Rozwi�zanie stosunku pracy w wyniku wypowiedzenia warunk�w pracy lub p�acy ............................................................................... 108 126 1. Zakres ochrony powszechnej .................................................... 108 126 2. Zasadno�� wypowiedzenia ........................................................ 108 127 3. Konsultacja ze zwi�zkami zawodowymi .................................. 109 128 4. Ochrona szczeg�lna ................................................................... 109 129 5. Roszczenia pracownika ............................................................. 110 130 � 11. Zwolnienia z przyczyn niedotycz�cych pracownik�w .................... 111 131 I. Uwagi og�lne .................................................................................. 111 131 II. Przyczyny zwolnie� ....................................................................... 112 132 III. Poj�cie i tryb zwolnienia grupowego ........................................... 113 133 IV. Ograniczenie ochrony trwa�o�ci stosunku pracy .......................... 114 134 V. Prawo do odprawy ......................................................................... 115 136 XII Spis tre�ci Str. Nb. VI. Ponowne zatrudnienie .................................................................... 116 137 � 12. Rozwi�zanie umowy o prac� bez wypowiedzenia .......................... 116 138 I. Poj�cie i forma ............................................................................... 117 138 1. Poj�cie ........................................................................................ 117 138 2. Forma ......................................................................................... 117 139 II. Rozwi�zanie umowy o prac� bez wypowiedzenia przez pracodawc� 117 140 1. Uwagi wst�pne ........................................................................... 117 140 2. Przes�anki dopuszczalno�ci niezw�ocznego rozwi�zania umowy o prac� ........................................................................................ 118 141 3. Zwi�zkowa kontrola rozwi�zywania um�w o prac� bez wypowiedzenia ................................................................................... 123 149 III. Roszczenia pracownik�w w razie niezgodnego z prawem rozwi�zania umowy o prac� bez wypowiedzenia ................................... 123 150 1. Uwagi wst�pne ........................................................................... 123 150 2. Przywr�cenie pracownika do pracy .......................................... 124 151 3. Wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy .................... 125 152 4. Odszkodowanie .......................................................................... 125 153 IV. Rozwi�zanie umowy o prac� bez wypowiedzenia przez pracownika 126 154 1. Przes�anki ................................................................................... 126 154 2. Termin i forma .......................................................................... 127 155 3. Skutki ......................................................................................... 127 156 4. Odpowiedzialno�� odszkodowawcza pracownika .................... 127 157 5. Inne przypadki ........................................................................... 128 158 � 13. Rozwi�zanie terminowej umowy o prac� ........................................ 128 159 I. Rozwi�zanie umowy zawartej na okres pr�bny ........................... 128 159 II. Rozwi�zanie umowy zawartej na czas okre�lony ........................ 128 160 III. Rozwi�zanie umowy zawartej na czas wykonania okre�lonej pracy 129 161 � 14. Rozwi�zanie stosunku pracy z powo�ania, wyboru lub mianowania 130 162 I. Rozwi�zanie stosunku pracy z powo�ania .................................... 130 162 1. Odwo�anie .................................................................................. 130 162 2. Ochrona przed rozwi�zaniem stosunku pracy ......................... 131 163 3. Odwo�anie r�wnoznaczne z rozwi�zaniem umowy o prac� bez wypowiedzenia ......................................................................... 132 164 4. Porozumienie stron .................................................................... 133 165 5. Wypowiedzenie przez pracownika ........................................... 133 166 6. Odwo�anie r�wnoznaczne z przeniesieniem do innej pracy ... 133 167 7. Skutki wadliwego (bezprawnego) rozwi�zania stosunku pracy z powo�ania ................................................................................ 134 168 II. Rozwi�zanie stosunku pracy z wyboru ....................................... 134 169 1. Wyga�ni�cie mandatu ................................................................ 134 169 2. Zrzeczenie si� mandatu ............................................................. 135 171 III. Rozwi�zanie stosunku pracy z mianowania ................................ 135 172 1. Przes�anki ................................................................................... 135 172 2. Bezprawne rozwi�zanie ............................................................. 136 173 � 15. Wyga�ni�cie stosunku pracy ............................................................. 136 174 I. Uwagi wst�pne ............................................................................... 137 174 II. Trzymiesi�czna nieobecno�� pracownika w pracy z powodu tymczasowego aresztowania ................................................................ 137 177 III. �mier� pracodawcy (w�a�ciciela zak�adu pracy) .......................... 138 179 IV. �mier� pracownika ......................................................................... 139 180 Spis tre�ci XIII Str. Nb. V. Roszczenia pracownika w razie naruszenia przez pracodawc� przepis�w o wyga�ni�ciu stosunku pracy ............................................ 140 181 � 16. Obowi�zki pracodawcy w zwi�zku z ustaniem stosunku pracy ..... 140 182 I. Obowi�zek udzielenia pracownikowi zwolnienia na poszukiwanie pracy ................................................................................................ 140 182 II. Obowi�zek wydania pracownikowi �wiadectwa pracy ................ 140 183 1. Wydanie i sprostowanie �wiadectwa pracy ............................. 140 183 2. Tre�� �wiadectwa pracy ............................................................ 141 184 3. Roszczenia pracownika w razie niewydania w terminie lub wydania niew�a�ciwego �wiadectwa pracy ................................... 142 185 Rozdzia� IV. Tre�� stosunku pracy ................................................................. 144 187 � 17. Prawa i obowi�zki stron w stosunkach pracy (wiadomo�ci og�lne) 144 187 I. Uwagi wst�pne ............................................................................... 144 187 II. Wzajemne prawa stron ................................................................... 147 192 1. Uwagi og�lne ............................................................................. 147 192 2. Prawo do zatrudnienia na stanowisku odpowiadaj�cym um�wionej pracy .............................................................................. 147 193 3. Prawo pracownika do wynagrodzenia odpowiadaj�cego rodzajowi pracy .................................................................................. 148 193 4. Prawo do korzystania z wynik�w pracy pracownika .............. 148 194 5. Uprawnienia kierownicze .......................................................... 149 195 III. Obowi�zki pracodawcy .................................................................. 150 196 1. Obowi�zki z art. 22 KP ............................................................ 150 196 2. Obowi�zki stanowi�ce zasady prawa pracy ............................. 150 197 3. Obowi�zki szczeg�owe ............................................................ 152 198 IV. Obowi�zki pracownika ................................................................... 152 200 1. Podstawowe obowi�zki pracownika ......................................... 152 200 2. Obowi�zki porz�dkowe ............................................................. 153 201 3. Obowi�zek dba�o�ci o dobro pracodawcy ............................... 154 202 4. Obowi�zek przestrzegania tajemnicy ....................................... 155 203 5. Obowi�zek stosowania si� do polece� pracodawcy ................ 155 204 V. Umowne ustalanie tre�ci stosunku pracy ...................................... 156 205 � 18. Miejsce pracy ..................................................................................... 157 206 I. Uwagi og�lne .................................................................................. 157 206 II. Poj�cie miejsca pracy .................................................................... 157 208 III. Miejsce wykonywania czynno�ci pracowniczych ........................ 158 209 IV. Spos�b okre�lenia miejsca pracy .................................................. 158 210 � 19. Czas pracy ........................................................................................ 158 211 I. Uwagi og�lne .................................................................................. 159 211 II. Poj�cie czasu pracy ........................................................................ 159 212 III. Wymiar i rozk�ad czasu pracy ...................................................... 162 218 IV. Przerwy w pracy (okresy odpoczynku) ........................................ 164 226 1. Przerwy w czasie pracy ............................................................ 164 227 2. Okresy odpoczynku ................................................................... 165 228 V. Ustalenie rozk�adu czasu pracy ..................................................... 165 229 VI. Ewidencja czasu pracy ................................................................... 166 230 VII. Praca w godzinach nadliczbowych ............................................... 166 231 1. Poj�cie pracy w godzinach nadliczbowych ............................. 166 231 XIV Spis tre�ci Str. Nb. 2. Ograniczenie dopuszczalno�ci zatrudniania pracownik�w w godzinach nadliczbowych ............................................................. 167 232 3. Wynagrodzenie za prac� w godzinach nadliczbowych ........... 168 236 VIII. Praca w nocy, w niedziele i �wi�ta .............................................. 169 240 IX. Czas pracy pracownik�w zarz�dzaj�cych ..................................... 170 243 � 20. Urlop wypoczynkowy i inne przerwy w wykonywaniu pracy ....... 171 244 I. Uwagi wst�pne ............................................................................... 172 244 II. Urlopy pracownicze ....................................................................... 172 245 1. Poj�cie i rodzaje ........................................................................ 172 245 III. Zwolnienia od pracy (urlopy okoliczno�ciowe) ........................... 181 260 IV. Przerwy z przyczyn uniemo�liwiaj�cych stawienie si� do pracy (usprawiedliwiona nieobecno�� w pracy) ..................................... 181 261 1. Nieobecno�� w pracy lub sp�nienie ....................................... 181 261 2. Przyczyny uzasadniaj�ce nieobecno�� pracownika w pracy .. 182 262 3. Obowi�zki pracownika .............................................................. 182 263 � 21. Wynagrodzenie za prac� i inne �wiadczenia zwi�zane z prac� ..... 183 264 I. Og�lna charakterystyka wynagrodzenia za prac� ........................ 183 264 II. Przedmiot wynagrodzenia za prac� ............................................... 185 266 1. Praca wykonana ......................................................................... 185 266 2. Czas niewykonywania pracy ..................................................... 185 267 III. Warunki wynagrodzenia za prac� ................................................. 187 271 1. Poj�cie ........................................................................................ 187 271 2. Ustalenie i zmiana warunk�w wynagrodzenia za prac� ......... 187 272 IV. Sk�adniki wynagrodzenia za prac� ................................................ 189 273 1. Uwagi wst�pne ........................................................................... 189 273 2. Wynagrodzenie podstawowe (p�aca zasadnicza) ..................... 190 274 3. Dodatkowe sk�adniki wynagrodzenia za prac� ........................ 191 275 4. Dodatki do wynagrodzenia podstawowego .............................. 192 279 V. Prawna ochrona wynagrodzenia za prac� ..................................... 193 280 1. Uwagi wst�pne ........................................................................... 193 280 2. Ograniczenia swobody dysponowania prawem do wynagrodzenia za prac� ................................................................................ 194 281 3. Ograniczenia dopuszczalno�ci tzw. potr�ce� z wynagrodzenia za prac� ..................................................................................... 194 282 4. Termin, miejsce i forma wyp�aty wynagrodzenia .................. 197 285 5. Sankcje z tytu�u niewykonania lub nienale�ytego wykonania obowi�zku zap�aty wynagrodzenia za prac� ............................ 198 287 VI. Inne �wiadczenia zwi�zane z prac� .............................................. 199 288 1. Uwagi og�lne ............................................................................. 199 288 2. �wiadczenia kompensacyjne ..................................................... 199 289 3. Odprawy ..................................................................................... 200 290 4. Wyp�aty z zysku ........................................................................ 200 291 � 22. Ochrona roszcze� pracowniczych w razie niewyp�acalno�ci pracodawcy 201 292 1. Fundusz gwarancyjny ................................................................ 201 292 2. Poj�cie niewyp�acalno�ci .......................................................... 202 294 3. �wiadczenia gwarancyjne ......................................................... 203 295 � 23. Sta� pracy ........................................................................................... 204 298 Rozdzia� V. Odpowiedzialno�� prawna w stosunkach pracy ...................... 207 302 Spis tre�ci 24. Og�lna charakterystyka odpowiedzialno�ci stron w stosunkach pracy 25. Odpowiedzialno�� pracownicza XV I. Odpowiedzialno�� porz�dkowa 1. Og�lna charakterystyka ........__.......................................... 2. Przes�anki odpowiedzialno�ci ................................................... 3. Kary porz�dkowe ....................................................................... 4. Tryb post�powania przy wymierzaniu kar oraz ich uchylanie . i zatarcie ..................................................................................... II. Odpowiedzialno�� materialna ........................................................ }. 1. Og�lna charakterystyka ............................................................. : 2. Podstawy (zasady) odpowiedzialno�ci ..................................... t 3. Przes�anki odpowiedzialno�ci ................................................... 4. Naprawienie szkody .................................................................. 5. Odpowiedzialno�� za mienie powierzone pracownikowi ........ 6. Odpowiedzialno�� za szkod� kilku pracownik�w ................... 7. Odpowiedzialno�� za szkod� wyrz�dzon� osobie trzeciej (pra-- cownicza odpowiedzialno�� regresowa) ................................... � 26. Odpowiedzialno�� za naruszenie praw pracownika ........................ I. Odpowiedzialno�� maj�tkowa pracodawcy ................................... 1. Uwagi og�lne ............................................................................. 2. Odpowiedzialno�� kontraktowa i deliktowa ............................ 3. Odpowiedzialno�� za szkod� w mieniu pracownika ............... II. Odpowiedzialno�� za przest�pstwa i wykroczenia przeciw prawom pracownika ...................................................................................... 1. Og�lna charakterystyka ............................................................. 2. Odpowiedzialno�� za przest�pstwa ........................................... 3. Odpowiedzialno�� za wykroczenia ........................................... 4. Post�powanie w sprawach o przest�pstwa i wykroczenia przeciwko prawom pracownika ....................................................... Rozdzia� VI. Ochrona pracy ............................................................................. � 27. Powszechna ochrona pracy ............................................................... I. Poj�cie ochrony pracy .................................................................... II. Obowi�zki pracodawcy w zakresie ochrony pracy ...................... Uwagi og�lne ............................................................................. Obowi�zek zapewnienia bezpiecze�stwa i higieny pracy ....... Szkolenie i informacja o ryzyku zawodowym ........................ Profilaktyczna ochrona zdrowia ............................................... S�u�ba i komisja bezpiecze�stwa i higieny pracy ................... III. Obowi�zki i prawa pracownik�w w zakresie ochrony pracy ...... IV. Odpowiedzialno�� pracownik�w za naruszenie przepis�w i zasad ochrony pracy ................................................................................. � 28. Ochrona pracy kobiet ........................................................................ I. Prace wzbronione kobietom ........................................................... II. Ochrona pracy kobiet w zwi�zku z macierzy�stwem .................. 1. Uwagi og�lne ............................................................................. 2. Ochrona zdrowia kobiety w ci��y ............................................ 3. Urlop macierzy�ski .................................................................... 4. Urlop wychowawczy ................................................................. Str. . Nb. 207 302 208 304 208 304 208 304 209 305 210 306 211 308 212 311 212 311 212 312 215 314 218 321 220 327 224 331 225 334 227 338 227 338 227 338 228 339 229 340 230 341 230 341 231 342 232 343 233 344 234 345 234 345 234 345 235 346 235 346 235 347 237 349 237 350 238 351 239 352 240 354 241 355 241 355 242 356 242 356 243 357 244 359 245 360 XVI Spis tre�ci Str. Nb. 5. Szczeg�lna ochrona trwa�o�ci stosunku pracy ......................... 246 362 6. Ochrona przed zmian� stosunku pracy .................................... 248 366 7. Przyj�cie dzieci na wychowanie ............................................... 248 367 8. Uprawnienia z tytu�u opieki nad dzie�mi ................................ 249 368 � 29. Zatrudnienie m�odocianych .............................................................. 249 369 I. Zasady og�lne ................................................................................. 250 369 II. Umowy w celu przygotowania zawodowego ............................... 250 370 ................................ 250 370 Spis tre�ci XVII 1. Uwagi og�lne 2. Tre�� i forma umowy o prac� � i forma umowy o prac� ................................... wi�zanie umowy o prac� w celu przygotowania zawodowego 252 �dih przy wykonywaniu lekkich prac ..... 253 251 371 3. Rozwi�zanie umowy o prac� w v^i^Fi�._,K-.. 252 372 Ha. Zatrudnianie m�odocianych przy wykonywaniu lekkich prac ..... 253 373 III. Ochrona zdrowia m�odocianych .................................................... 253 374 IV. Obowi�zek dokszta�cania si� m�odocianego ................................. 254 375 V. Praca dzieci ..................................................................................... 255 376 kontrola i nadz�r nad przestrzeganiem przepis�w i zasad ochrony 255 377 -��--� � 256 377 Pa�stwowa Inspekcja Pracy ........................................................... 256 378 1. Organizacja PIP ......................................................................... 256 378 2. Kompetencje PIP ....................................................................... 257 379 Spo�eczna inspekcja pracy ............................................................. 258 381 Rozdzia� VII. Spory pracy ................................................................................ 259 383 � 31. Rozpatrywanie spor�w ze stosunku pracy ....................................... 259 383 I. Uwagi og�lne .................................................................................. 259 383 II. Komisje pojednawcze .................................................................... 260 384 Post�powanie pojednawcze ............................................................ 260 385 ................................... 261 � 30. Kontrola pracy .... I. Uwagi wst�pne II. III. III. IV. Ustr�j s�d�w pracy ................................................. V. W�a�ciwo�� s�d�w pracy ............................................................... 262 1. W�a�ciwo�� rzeczowa ................................................................ 262 2. W�a�ciwo�� miejscowa .............................................................. 264 VI. Post�powanie w sprawach z zakresu prawa pracy ....................... 265 VII. Wykonywanie orzecze� i ugod ..................................................... 267 32. Przedawnienie i terminy zawite ........................................................ 268 ........................ 268 388 390 390 393 394 395 397 397 I. Uwagi wst�pne ............................................................................... II. Przedawnienie roszcze� ................................................................. 269 398 1. Istota i cele przedawnienia ....................................................... 269 398 2. Przedmiot przedawnienia .......................................................... 270 400 3. Terminy przedawnienia ............................................................. 270 401 4. Bieg przedawnienia ................................................................... 271 403 III. Terminy zawite ............................................................................... 273 405 Rozdzia� VIII. Zbiorowe prawo pracy ............................................................ 275 406 � 33. Og�lna charakterystyka zbiorowego prawa pracy ........................... 275 406 I. Poj�cie i zakres zbiorowego prawa pracy .................................... 275 406 II. Ewolucja zbiorowego prawa pracy w Polsce ............................... 279 411 � 34. Zwi�zki zawodowe ............................................................................ 280 412 I. Wprowadzenie ................................................................................ 280 412 Str. Nb. II. Swoboda zrzeszania si� w zwi�zki zawodowe (wolno�� zwi�zkowa) 280 413 1. Uwagi og�lne ............................................................................. 280 413 2. Swoboda tworzenia zwi�zk�w zawodowych ........................... 281 414 3. Swoboda wyboru zwi�zku ........................................................ 281 415 4. Zakaz dyskryminacji .................................................................. 281 416 5. Negatywna wolno�� zwi�zkowa ............................................... 282 417 6. Samorz�dno�� i niezale�no�� zwi�zku ..................................... 282 418 7. Granice wolno�ci zwi�zkowej ................................................... 283 420 8. Gwarancje wolno�ci zwi�zkowej .............................................. 283 421 III. Zakres podmiotowy wolno�ci zwi�zkowej ................................... 284 422 IV. Tworzenie i rozwi�zywanie zwi�zku zawodowego ...................... 284 424 V. Przedmiot dzia�alno�ci zwi�zkowej ............................................... 286 426 VI. Uprawnienia zwi�zk�w zawodowych ........................................... 286 427 VII. Reprezentatywno�� zwi�zk�w zawodowych ................................. 289 430 VIII. Uprawnienia i ochrona dzia�aczy zwi�zkowych .......................... 290 432 1. Prawa dzia�aczy zwi�zk�w zawodowych ................................. 290 432 2. Ochrona trwa�o�ci stosunku pracy ............................................ 291 433 IX. Skutki naruszenia prawa zwi�zkowego ......................................... 292 434 � 35. Organizacje pracodawc�w ................................................................. 293 436 I. Uwagi og�lne .................................................................................. 294 436 II. Swoboda zrzeszania si� pracodawc�w .......................................... 294 437 III. Zadania organizacji pracodawc�w ................................................ 295 438 IV. Tworzenie organizacji pracodawc�w ............................................ 295 439 V. Uprawnienia organizacji pracodawc�w ......................................... 296 440 � 36. Rokowania i uk�ady zbiorowe pracy ................................................ 296 441 I. Poj�cie i charakter prawny uk�adu ................................................ 297 441 II. Zakres stosowania uk�ad�w ........................................................... 298 444 III. Przedmiot uk�adu ............................................................................ 299 447 IV. Strony uk�adu ................................................................................. 301 452 1. Zdolno�� uk�adowa pracodawc�w ............................................ 301 452 2. Zdolno�� uk�adowa pracownik�w ............................................. 302 453 3. Reprezentatywno�� zwi�zku ..................................................... 302 454 V. Zakres podmiotowy uk�adu ........................................................... 303 456 VI. Rokowania zbiorowe ...................................................................... 304 457 VII. Zawarcie, rejestracja i rozwi�zanie uk�adu .................................. 307 460 VIII. Autonomia (swoboda) uk�adowa .................................................. 308 463 IX. Zmiany organizacyjne stron uk�adu ............................................. 309 464 1. Po��czenie lub podzia� organizacji ........................................... 309 464 2. Rozwi�zanie organizacji ............................................................ 309 465 3. Przej�cie zak�adu pracy ............................................................. 310 466 � 37. Spory zbiorowe .................................................................................. 310 467 I. Poj�cie i przedmiot sporu zbiorowego ......................................... 310 467 II. Strony sporu zbiorowego ............................................................... 311 468 III. Rozwi�zywanie sporu zbiorowego .................................