Antologia opowiadań fantastycznonaukowych polskich pisarzy współczesnych Wehikuł Wyobraźni Wybrał i posłowie napisał Bronisław Kledzik Krzysztof Boruń COGITO ERGO SUM Głazy jakby ożyły… Rosną, pęcznieją, rozsadzają spoiny… Białe, styrolitowe spoiny.. Chcę cofnąć się, skoczyć na schody, uciec przed tym, co jest tuż tuż przede mną, lecz nie jestem w stanie przemóc lęku paraliżującego mięśnie… Błysk! Nie ma już pęczniejącej ściany, mrocznego korytarza, spróchniałych schodów… Teraz zdaję sobie już sprawę, że był to tylko sen, i czuję ogromną ulgę. Męczący, koszmarny sen — powtarzający się obsesyjnie od czasów chłopięcych. Skrzypiące schody prowadzą w dół do piwnicy. W mroku majaczy ciemna, okopcona ściana. Poprzez łysiny w tynku wyzierają wielkie, chropowate głazy, z których wzniesiono fundamenty mego rodzinnego domu. Schodzę w gęstniejący mrok. Już dotykam dłonią głazów, gdy słyszę za sobą w górze szmer skradających się kroków. Krótki skowyt zardzewiałych zawiasów i ogarnia mnie ciemność. Potem — oddalający się tupot i cisza. Dławiąca, wypełniona lękiem i bezsilnym gniewem. Właściwie wystarczy pokonać paru skokami te kilkanaście stopni dzielące mnie od drzwi piwnicznych i znów wróci światło Ale wiem, że to bezcelowe — że Michał, zaczajony w korytarzu nade mną, tylko czeka, aby zatrzasnąć ponownie drzwi… Muszę dojść w ciemnościach do zakrętu. Stamtąd już zaledwie kilka kroków do ciężkiej, pękatej kłódki, którą trzeba otworzyć, aby wreszcie ujrzeć światło padające przez zakratowane okienko naszej piwnicy. Zawsze bałem się i zawsze potrafiłem pokonać lęk. Tak było w rzeczywistości — gdy jako dziecko schodziłem do piwnicy po ziemniaki lub węgiel. Ale we śnie było inaczej. Tu jakby ogniskowały się wszystkie nie dopuszczane do świadomości pragnienia i obawy. Najpierw gniew na Michała, pogoń za nim po stromych schodach w górę, aż do zamkniętych drzwi, i bezsilne, wściekłe łomotanie pięściami w twarde, pokryte spękaną farbą deski. Dopiero potem przychodził strach. Inny strach — którego nie można pokonać. Potęgujący się z sekundy na sekundę i obezwładniający mięśnie. Strach nieokreślony, nie związany z żadnym konkretnym niebezpieczeństwem, choć jest ono oczywiste, niemal namacalne! Czułem, że się TO zbliża, choć nigdy nie potrafiłem określić, co to być mogło i skąd ma nadejść… Później, kiedy już byłem starszy, ktoś mi powiedział, że to po prostu objaw niedotlenienia… Ale ta świadomość nie miała żadnego wpływu na treść wrażeń odczuwanych we śnie. Zawsze to samo! Piwnica, zamknięte drzwi, porażający mięśnie strach, z którego wyzwolić może tylko… przebudzenie. I teraz też… Nie! Niby wszystko było tak samo, a inaczej… Wydęta, pęczniejąca gwałtownie ściana… To chyba pojawiło się po raz pierwszy… Jaka właściwie była ta ściana… Białe styrolitowe spoiny… Skąd styrolit w piwnicy mojego domu z lat dziecięcych? To może zdarzyć się tylko we śnie… Błysk! Jak ciemno!… Czyżby się zbliżała burza? To dziwne! Całkowita ciemność — nie widzą nawet okna. Co prawda roje iskierek migocą przed oczami, a jasne i ciemne plamy zmieniają kształt i barwę. Ale tak zawsze bywa w ciemnościach. Znów błysk! Jeden, drugi i trzeci… Jak gdyby blask flesza odbity od białej czy żółtej ściany. Potem znów ciemność. Nieprzenikniona. Czy ja mam oczy otwarte? To dziwne — ale nie jestem w stanie tego stwierdzić. Poruszam powiekami, lecz tak naprawdę to ich nie czuję… Za to wyraźnie swędzi mnie prawy goleń. Chcę się podrapać i… Chyba w istocie podkurczyłem nogę, a teraz sięgam ręką… Chociaż… Nie jestem i tego pewny. Czyżbym utracił zdolność odbioru bodźców dotykowych? Nie mógłbym przysiąc, czy dotykam nogi… A może to wszystko mi się zdaje? Może jeszcze śpię? Czy można śnić, że się śni?… Błysk… Tym razem jakby dłuższe rozświetlenie ściany… Potem dwa krótkie… Jakiej ściany? Gdzie ja właściwie jestem? Nic nie rozumiem… Pamiętam dobrze. Już kładłem się spać, gdy zadzwoniła Anka, że w C — 4 wzrasta ciśnienie… Przez całe popołudnie próbowaliśmy i wszystko było w porządku. Rozpad ustawał. Tak jak zawsze przy częstotliwościach rezonansowych… Po telefonie Anki ubrałem się i natychmiast pojechałem do laboratorium… Znów błysnęło. Dwa razy. Krótki i długi rozbłysk. Jak w alfabecie Morse’a litera „A”. Ale to chyba nie mogą być sygnały. Gdzie ja jestem?… W laboratorium? Biała ściana… Co to za biała ściana? W domu też nie ma takiej ściany… Nie przypominam sobie zresztą, abym wrócił do domu… Do domu? Nie wiem nawet, jak zakończyła się próba… Błysk. Jak długo świeci.. I trzy krótkie błyski. To jakby… litera „B” — Czy możliwe? Po co by ktoś sygnalizował Morsem? I skąd? Znów błysnęło. Raz, dwa, trzy, cztery. Ciekawe… Długi, krótki, długi, krótki. To „C”. Więc jednak ktoś sygnalizuje. Czyżby nadawał alfabet? Po co? Cóż za dziwna zabawa? A może synalek sąsiadów?… Teraz powinna być litera „D”. Jest! Rzeczywiście. Głupia zabawa. Zamknąć oczy i spać. Znów błyska. Litera „E”. Czy ja mam oczy otwarte czy zamknięte? Nie wiem. Nic nie wiem. Nie czuję. Chwilami wydaje mi się, że nie mam powiek… Błyska coraz częściej. To było „F” i „G”. A teraz „H”. To zaczyna być denerwujące. Czy muszę patrzeć na te błyski? Dlaczego nie mogę zakryć dłonią powiek? Dlaczego nie wiem, co się dzieje z moją ręką? A może to paraliż? Może jestem w szpitalu? Teraz jakbym sobie coś przypomniał. Pęczniejąca ściana… To nie była piwnica. To laboratorium. Białe styrolitowe spoiny… I krzyk. Tak! To był krzyk Anki… Ale co było potem? Co było potem? Ciągle sygnalizują… To chyba było „X”, a teraz „Y”„. „Z”. No, już wreszcie koniec alfabetu. Nie! Znów zaczyna! „B… R… A… C… K… I…” Czyżby to było do mnie? „T… U… S… K… R… I… N… A…” A więc to Skrina! Dlaczego on? Skąd sygnalizuje?… „JEŚLI ZROZUMIAŁEŚ SYGNAŁY, DODAJ PIĘĆ DOWOLNYCH LICZB PIERWSZYCH.” Co to ma znaczyć? Dlaczego mam rachować? Liczby pierwsze… powiedzmy 2, 3, 5, 7, 11… Dwa plus trzy to pięć, plus pięć — będzie dziesięć, plus siedem to siedemnaście, plus jedenaście to dwadzieścia osiem… Znów błyska. „W PORZĄDKU, MAMY Z TOBĄ KONTAKT BEZPOŚREDNIO POPRZEZ KORĘ MÓZGOWĄ. SPRÓBUJ PORUSZYĆ PRAWĄ RĘKĄ.” Co to wszystko ma znaczyć? Kontakt poprzez korę? Bezpośrednio poprzez korę… Czyżby te błyski to… drażnienie kory mózgowej?… Ale dlaczego? Czyżby całkowity paraliż? Ale przecież kazał mi poruszać ręką. Odczytałem bez błędu: spróbuj poruszyć prawą ręką. Czy poruszyłem? Nic nie czuję. Znów sygnalizują. „SPRÓBUJ PORUSZYĆ LEWĄ RĘKĄ.” Próbuję, ale nic nie czuję. I ta cisza… „W PORZĄDKU. PRAWA RĘKA KROPKA, LEWA KRESKA, MOŻESZ NADAWAĆ. ZAPAMIĘTAJ: PRAWA — KROPKA, LEWA — KRESKA. WYSTARCZY RUCH PALCAMI.” Nic nie rozumiem. Chociaż… To jasne! Utraciłem słuch i mowę. Ale czy naprawdę nie mogę mówić? Skąd oni wiedzą? Przecież nie próbowałem. — Skrina! Nic nie słyszę. Nie słyszę własnego głosu… Lecz czy w ogóle coś powiedziałem? Nic nie wiem. Nie wiem. Nic nie czuję. Nadali, że mają ze mną kontakt poprzez korę… Cóż to znaczy? Czyżbym utracił w ogóle zdolność odbioru wrażeń zmysłowych? Dlaczego nie czuję bólu? A te swędzenia to złudzenie? Muszą stosować bodźce elektryczne. Błyski światła? Widocznie drażnią bezpośrednio ośrodek wzrokowy. A Skrina kazał liczyć dlatego, aby mogli stwierdzić z elektroencefalogramu, czy w ogóle myślę świadomie. Ciekawe jednak, iż mogę ruszać rękami. Ale czy rzeczywiście ruszam? Prawa ręka — kreska, lewa — kropka. Mogę pytać. „CO ZE MNĄ?” O, już błyskają! „NIEDOBRZE. MAMY KONTAKT TYLKO POPRZEZ KORĘ. CZY BARDZO CIĘ MĘCZY SYGNALIZACJA?” Znów coś kręcą. Dlaczego nie odpowiadają wprost? „SKRINA. MÓW PRAWDĘ, CO Z ANKĄ?” Dlaczego nie błyska? Dlaczego milczą? Może Anka zginęła i boją się odpowiedzieć… Ten krzyk… „CZY ONA NIE ŻYJE?” Teraz znów błyska: Kropka, kropka, kreska, kropka, kreska… Już sam nie wiem… W głowie się kręci jak po alkoholu… Czy to kreski, czy kropki? Co oni… Nic nie mogę zrozumieć… Co oni… Chyba zasnąłem. Te błyski… Muszę uważać. „…NAS ODBIERASZ.” Widocznie koniec zdania. „POWTÓRZCIE.” „PYTALIŚMY, CZY JUŻ ODBIERASZ SYGNAŁY. CZUJESZ SIĘ NIEDOBRZE?” „ZDAJE SIĘ ZASNĄŁEM.” „CHWILOWE OMDLENIE. NIEDOTLENIENIE. SKUP TERAZ UWAGĘ. CZY PAMIĘTASZ MOMENT PRZED EKSPLOZJĄ?” Więc to rzeczywiście była eksplozja… Anka dzwoniła, że w C–4 wzrasta ciśnienie. Pojechałem do laboratorium. Pamiętam jeszcze, że Anka stała przy okienku kontrolnym. A ja?… Podszedłem chyba do tablicy sterowniczej… Ale co było dalej?… „STAŁEM PRZY TABLICY. DALEJ NIE PAMIĘTAM.” „PRZYPOMNIJ SOBIE, CO WIDZIAŁEŚ NA TABLICY.” Ekran III… Tak. Patrzyłem na ekran III. Coś mnie zaskoczyło… Ale co? Anka stała przy okienku… Tam się jarzyło… Pomarańczowo… potem żółto… A potem białe, oślepiające światło… Reakcja łańcuchowa trwała… Zmieniłem chyba fazę… Nie. Faza już była zmieniona. Ale kiedy? Czy Anka zmieniła? Nie. Teraz sobie przypominam. To ja pierwszy zauważyłem… I powiedziałem, że obawiam się utraty rezonansu… Współczynnik en–lambda… Tak. Teraz zaczynam rozumieć. Anka powiedziała, że próbowała podwyższyć wartość współczynnika en–lambda. Myślała, że jest za niska i dlatego reakcja łańcuchowa nie wygasa. A przecież jej mówiłem… Dwadzieścia siedem udanych eksperymentów. Coraz większe ładunki. Pełna neutralizacja w czasie zgodnym z obliczeniami. Dwadzieścia siedem eksperymentów… Ten był dwudziesty ósmy. Czyżby Skalski miał słuszność, że w pewnych warunkach może dojść do utraty stabilności i proces zacznie przebiegać w odwrotnym kierunku? Rozumiem teraz niepokój Skriny. Jeśli zamiast zneutralizowania ładunku nuklearnego nastąpi eksplozja?… Sześć lat pracy i wszystko na nic… Czy na nic? Przecież to tylko błąd Anki. Czy Anki? Może to ja popełniłem jakiś błąd? Ale jaki? Co robiłem przy tablicy? Rozumiem teraz, dlaczego to takie ważne. Znów jakby mnie ogarniała senność. Dlaczego Skrina zawraca mi głowę? Dlaczego mnie tak męczy? Czy nie może poczekać, aż będę się czuł lepiej? Aż będę mógł mówić i słyszeć. A może już nigdy nie będę słyszał i widział? Może od wypadku upłynęły miesiące… Może byłem nieprzytomny ?… Skrina nie daje sobie sam rady… Tak niedawno zadzierał nosa. A może po prostu nie można czekać? Jeżeli uda się rozszerzyć promień pola rezonansowego do kilku tysięcy kilometrów — niebezpieczeństwo wojny nuklearnej przestanie istnieć. Żaden pocisk nie eksploduje! Jeśli jednak istnieje możliwość utraty stabilności, i to na skutek działania jakichś nieznanych czynników? Jeśli następuje zmiana fazy… Komora nie wytrzymała eksplozji… Znaczy to, iż do wyzwolenia energii nie trzeba masy krytycznej… Nawet ładunek miligramowy… Rozumiem obawy Skriny… Ale przecież ma moje obliczenia. Nawet jeśli Anka nie żyje, powinien się zorientować. Anka nie żyje… Skąd wiem, czy nie żyje? Nikt nie potwierdził moich przypuszczeń. Ile pytań, ile wątpliwości… Nikt nie jest niezastąpiony. Więc chyba jednak chodzi o czas… W sobotę miałem spotkać się z Ewą. Pół roku jej nie widziałem… W połowie czerwca miałem pojechać na urlop… Myślę o wszystkim, tylko nie o tym, co trzeba. Muszę się wziąć w garść. Przecież jednak coś pamiętam. „ZAUWAŻYŁEM ZMIANĘ FAZY, CHYBA Z POWODU PODWYŻSZENIA N — LAMBDA. CORAZ JAŚNIEJSZE ŚWIATŁO W OKIENKU KONTROLNYM. DALEJ NIE PAMIĘTAM.” Już błyska: „CZY PRÓBOWAŁEŚ COS ZMIENIĆ?” „CHYBA TAK. ALE NIE PAMIĘTAM CO. MACIE ZAPIS?” „ZNISZCZONY. NIE MOŻEMY TEŻ ZNALEŹĆ TWOICH NOTATEK.” Notatki… Słusznie. W czwartek wieczorem wpadł mi do głowy pomysł transformacji… Współczynnik theta mógł przybierać wartości ujemne! Zapisałem w notatniku. Pokazałem to Ance i zdaje się, że ją wzięło… Może dlatego próbowała podwyższyć en–lambda. Notatnik zostawiłem w domu? Nie. Chyba zabrałem go ze sobą. Tak. Zabrałem… Wtedy wieczorem Anka nawet mówiła, abym zabrał. Schowałem go do kieszeni wewnętrznej, na piersiach. „MIAŁEM PRZY SOBIE NOTATNIK.” „CZY NIE SPORZĄDZIŁEŚ ODPISU LUB FOTOKOPII?” „NIE. CO Z NOTATNIKIEM?” „SPALONY.” Nie mają więc moich obliczeń. Skrina może też nic nie wiedzieć o zmianie znaku współczynnika theta. W ogóle nie omawiałem z nim przekształceń ostatniego wariantu. Nie było przecież czasu. Rozumiem teraz, dlaczego mu tak bardzo zależy na mojej pomocy. Mówi, że notes spalony… Kto go spalił? Głupiec jestem. Przecież to jasne. Spalił się wówczas, po eksplozji. Musiał być pożar. Może nawet powstało coś w rodzaju miniaturowej kuli ognistej. Jeśli rzeczywiście zamiast hamowania rozpadu promieniotwórczego ulega on przyśpieszeniu… Być może nawet większy niż dotąd procent masy spoczynkowej zmienia się w energię… Trzeba to sprawdzić rachunkowo… Cóż za ironia losu: szukaliśmy drogi do unicestwienia śmiercionośnych właściwości pocisków nuklearnych, a znaleźliśmy sposób produkowania jeszcze potężniejszych bomb. Jakże łatwo „anioła pokoju” zmienić w „demona zagłady”. Wystarczy zmiana fazy. „CZY POTWIERDZENIE HIPOTEZY SKALSKIEGO?” „TAK.” A więc stało się… * Zdaje się, że znów straciłem przytomność. Widocznie ze mną nie jest najlepiej. Dlaczego mnie jednak tak męczą? Dlaczego nie poczekają, aż wrócę do jakiej takiej normy. Czy wrócę? Co ja właściwie wiem o swoim stanie? Nic mnie nie boli, ale też nic nie czuję. Jestem jak kłoda ściętego drzewa. Nietrudno zresztą wyobrazić sobie, jak wyglądam. Jeśli notatnik uległ całkowitemu spaleniu… Utrzymują mnie sztucznie przy życiu. „SKRINA. POWIEDZ PRAWDĘ. CO ZE MNĄ? CZY W OGÓLE MAM SZANSĘ PRZEŻYCIA?” Zwleka z odpowiedzią… Widać niełatwa sprawa… „NIC NIE UKRYWAJ.” Nareszcie błyska: „ULEGŁEŚ BARDZO CIĘŻKIM OBRAŻENIOM. CIAŁA NIE UDAŁO SIĘ UTRZYMAĆ PRZY ŻYCIU. ALE MASZ SZANSĘ. JEŚLI WYRAZISZ ZGODĘ, ZAMROZIMY TWÓJ MÓZG.” Cóż to wszystko ma znaczyć? Co ten Skrina plecie? Chcą mnie zamrozić? Widocznie stan jest beznadziejny. Liczą, że w przyszłości, gdy medycyna poczyni dalsze postępy, mogę być uratowany… Ale coś tu nie tak. On mówił tylko o mózgu. Dlaczego chcą przechować tylko mózg? Nigdy się nie zgodzę… Nie zgodzę? Za sto czy tysiąc lat — inne ciało. Wszystko jedno — sztuczne czy naturalne.. Kusząca fantazja… Co on bredzi? A może to już się stało? Może jestem tylko mózgiem?… Sztucznie utrzymywanym przy życiu? Bez oczu, bez uszu, bez rąk… Prawa ręka, lewa ręka… To tylko gra mojej wyobraźni… Tylko oscylacje bioprądów pojawiające się z każdą myślą w odpowiednich ośrodkach ruchowych mózgu… Prawa ręka, lewa ręka… Bioprądy… To one tylko dają znać o tym, że jestem, że myślę, że rozumuję, że chcę wiedzieć… Straszne… „CZY TYLKO MÓZG?” „TAK. ALE MASZ SZANSĘ.” Szansę… Cóż pozostało? Czy chwytać się jak topielec tej ostatniej deski ratunku, w nadziei, że mnie utrzyma na powierzchni?… Naprawdę to mi wszystko jedno… Nie! To nie wszystko jedno! Nie dla samego życia, ale dla ujrzenia przyszłości gotów jestem z tej szansy skorzystać. Im prędzej, tym lepiej… Cóż mnie wiąże z dzisiejszym światem? Światem tak zamotanym w sprzeczności, które coraz trudniej rozplątywać. Ba! I mój w tym był udział… „SKRINA, MÓW, CO MYŚLISZ. CZY NIE LEPIEJ PRZERWAĆ BADANIA?” „JUŻ NIE MOŻNA. PRZERWANIE DOŚWIADCZEŃ TO ZDANIE SIĘ NA ŁASKĘ I NIEŁASKĘ PRZECIWNIKA. CZY MASZ GWARANCJĘ, ŻE SIĘ ZAWAHA?” Skrina ma rację. Lecz czy zdaje sobie sprawą z konsekwencji tej racji? Trzeba eksperymentować… Ale czy dlatego, że się zaczęło? Czy można było nie podejmować badań? Błędne koło… „WIĘC CHCECIE DALEJ?”… „NIE MAMY WYBORU, A CZAS UCIEKA.” Czas ucieka… Dlatego jestem im potrzebny. Ale co ja mogę pomóc? Nic nie pamiętam… Ani jednego znaku. Ani jednej liczby. „NIC NIE PAMIĘTAM.” „PROFESOR GALL PROPONUJE ZASTOSOWANIE HIPNOZY. MOŻNA WÓWCZAS SIĘGNĄĆ DO PODŚWIADOMOŚCI.” „JAK TO MOŻLIWE? MACIE TYLKO MÓJ MÓZG.” „STAN HIPNOTYCZNY MOŻNA WYWOŁAĆ ODPOWIEDNIĄ IMPULSACJĄ. ZGADZASZ SIĘ?” Co mam odpowiedzieć? Że najchętniej zapomniałbym o wszystkim! Że nie chciałbym już brać na siebie odpowiedzialności za konsekwencję tego, co unicestwił żar eksplozji i co dziś ponoć trwa jeszcze tylko w zwojach mego izolowanego od świata mózgu. Czy izolowanego? Czy to właśnie, co dzieje się w tej chwili, nie jest dowodem, jak wieloma nićmi związany jestem z moim światem? Że tylko ten świat wiąże mnie ze światem przyszłym… Czy będzie on lepszy, mądrzejszy, szczęśliwszy?… Znowu zaczyna mi się kręcić w głowie… W głowie?… Gdzie głowa?… * Coś zbyt często tracę przytomność… Czy oni tego nie widzą? Błyska i błyska… …..NIE STARCZY CZASU.” Na co nie starczy czasu? O czym on mówi? „POWTÓRZ.” „CZY ZGADZASZ SIĘ NA ZAMROŻENIE?” „TAK. ALE O CZYM SYGNALIZOWAŁEŚ?” „ZARAZ ZACZYNAMY.” Co zaczynają? Zamrażanie? „CO Z SONDAŻEM PODŚWIADOMOŚCI?” „NIESTETY, NIE STARCZY CZASU. W TWOIM MÓZGU POJAWIŁY SIĘ ZMIANY, KTÓRYM NIE JESTEŚMY W STANIE ZAPOBIEC. JUŻ NIE MOŻNA ZWLEKAĆ. SONDAŻ PODŚWIADOMOŚCI ZAJMIE CO NAJMNIEJ GODZINĘ. STRACISZ SZANSĘ RATUNKU.” A więc znów muszę dokonać wyboru… Który świat ma być moim światem? Czy mogę się wahać? Przecież właśnie o to mi chodziło. Sama natura i przypadek uwalniają mnie od odpowiedzialności.. Czy uwalniają? Dróg postępu jest wiele… Jeśli Skrina zdoła wydobyć tylko niszczycielskie właściwości efektu fazowego? Jeśli nie wykorzysta wszystkich możliwości… Istnieje wielka szansa. To wynika z teorii. Uciekając z naszych czasów, nie mógłbym bez wstydu spojrzeć w oczy tym, z którymi spotkam się w przyszłości… „SKRINA. JA CHCĘ, JA MUSZĘ SOBIE PRZYPOMNIEĆ.” „WIESZ, CZYM CI TO GROZI?” „WIEM. ALE TO WŁAŚNIE OSTATNIA SZANSA.” * …Chcę uciec. Cofnąć się przed tym, co jest tuż tuż przede mną. Ale lęk paraliżuje mięśnie. Muszę pokonać ten lęk. Muszę dojść w ciemnościach do zakrętu, aby otworzyć drzwi… Aby znów ujrzeć światło. Nie. To nie światło sączące się spoza zakratowanego okienka. To tablica rozdzielcza. Jestem w laboratorium, a wgłębi na prawo, przy okienku kontrolnym Anka. Patrzy z niepokojem na mnie. „SPÓJRZ NA TABLICĘ KONTROLNĄ — sygnalizuje Skrina. — PODAWAJ KOLEJNO WSKAŹNIKI.” Czytam wolno i niemal automatycznie ruchami rąk przekazuję sygnały. Długie szeregi cyfr, jedne po drugich. „WYJMIJ Z KIESZENI NOTATNIK. MASZ GO PRZY SOBIE W MARYNARCE — sygnalizuje Skrina. — MASZ GO JUŻ W RĘKU. OTWIERASZ I PRZEKAZUJESZ DANE.” Rzeczywiście widzę przed sobą białe kartki notatnika. Kartki wypełnione po brzegi szeregami znaków i cyfr. Dobrze mi znane wzory. O! tu Anka postawiła znak zapytania. I miała rację. Tu właśnie się zaczęło. Ów kluczowy dla efektu fazowego współczynnik theta. Przekazuję znak po znaku, liczbę po liczbie… Oto zmienia się faza. Rezonans jądrowy. Rezonans przeobrażający wewnętrzną strukturę materii… Czy istotnie od tych czarnych znaków na białej kartce zależeć może przyszłość świata?… Czesław Chruszczewski DAWID I GOLIAT To jest droga. Bardzo długa droga. Człowiek idzie tą, drogą, idzie, idzie i nie widać końca tej wędrówki. Człowiek patrzy przed siebie i widzi tylko horyzont. Zaczarowany horyzont, nie można oczu od niego oderwać, horyzont nigdy nie znika. Więc drogą szedł człowiek w szarym ubraniu, w czarnym kapeluszu. Szedł, szedł, szedł i szedł. Od czasu do czasu ocierał białą chustką jeszcze bielszą twarz. Bardzo bladą twarz, podobną do twarzy pierrota. Duże buty człapały. Człowiek szedł, człap, człap, człap, co chwila podnosił głowę i patrzył w górę. Po niebie sunęły brunatne chmury, ani odrobiny słońca, ani skrawka błękitu. A człowiek, który kroczył drogą, tęsknił za błękitem. Niekiedy wystarczy przetrzeć twarz dłonią, westchnąć i niebo błękitnieje, albo co najmniej zjawia się dziewczyna, która ma błękitne oczy. Człowiek roześmiał się: Boże, Boże — mruczał — cóż to za prymitywno–romantyczne skojarzenia. Dziewczyna. Błękitne oczy. Świat sczerniał, w najlepszym razie tu i ówdzie poszarzał, bądź zsiniał, ewentualnie pożółkł. A dziewczyny? Człowiek zachichotał. Kilkaset lat temu unicestwiono ostatnią oryginalną dziewczynę. Dziewczyny i kobiety zastąpiły fenomenalne konstrukcje płci pięknej. Była to zdobycz dwudziestego ósmego wieku ery poatomowej, cud techniki, tryumf ludzkiego geniuszu. Główny konstruktor nie znosił błękitu i obdarzył fenomenalne dziewczyny czarnymi oczami. Człowiek zaklął, aż uszy spuchły okolicznym wieśniakom. Zawsze wychodzili przed chaty, gdy ktoś szedł drogą. Wieśniacy byli sztuczni, podobnie jak chaty. Światowe Centrum Ochrony Środowiska i Tradycji wybudowało tysiące sztucznych chat i zaludniło je sztucznymi wieśniakami. Bo ludzie tęsknili za wsią, za wiejskim pejzażem, za wieśniakami, którzy, gdy ktoś szedł drogą, wychodzili z domów i pozdrawiali pielgrzyma: „Boże, prowadź” — mówili. Było to bardzo wzruszające, chociaż nikt nie wiedział, dokąd Bóg ma prowadzić i kim jest ten Bóg, którego imienia wzywano nadaremnie. W dwudziestym ósmym wieku ery poatomowej ludzie wędrowali z miasta do miasta w poszukiwaniu nie wiadomo czego, chwalili nie wiadomo kogo i tęsknili za błękitem. „Szukajcie uniwersalnego antidotum — wrzeszczeli kaznodzieje, wasze dusze zatruły wszechobecne mechanizmy i chemiczne reakcje — histerezy, stabilizatory, efektory, hydrolizy, homeostazje”. Oby język skołowaciał tym, co wymyślili te słowa, neutralizujące stany emocjonalne. Człowiek westchnął ciężko, pozdrowił sztucznego wieśniaka i postanowił zejść z drogi. Co za śmiała myśl? Postanowił zboczyć — bo tęsknił za błękitem. Warto dodać, że od iluś tam lat Ziemię otaczała nieprzenikniona warstwa chmur, bo człowiek skutecznie zatruwał swoje środowisko dymami. Ach, te dymy! Zmieniły klimat i zniszczyły błękit. Intelekt parszywiał, karłowaciał, zanikał. Zaledwie kilku ludzi pozostało sobą. Człowiek był jednym z nich. Dlatego uparcie wędrował. Drogą, a teraz bezdrożami. Mózgi elektronowe alarmowały: „Człowiek na bezdrożach!”, a miliony homeostatów wszystkich stopni przekazywały informacje szyfrowane monotonną melodią: „Czego szuka to indywiduum? Stymulatorze, miej nas, maluczkich, w swojej opiece”. Człowiek szedł między drzewami, między wzgórzami, przekroczył rzekę, wspinał się po zboczu góry, kryjącej niezdobytą fortecę, bo ludzie w pewnym okresie obawiali się inwazji potworów z Innych Układów Słonecznych. Nikt nie zdołał przewidzieć, że któregoś dnia na Ziemi wyląduje sto tysięcy statków kosmicznych wypełnionych po brzegi mędrcami. Potworne. Tak, rzeczywistość okazała się ekstraktem grozy. Dziesięć milionów geniuszów opanowało glob ziemski. Ludzie, chcąc nie chcąc, poddali się i Ziemię włączono do wszechświatowego cyklu doskonalenia metodą poznawania samego siebie. Był to początek końca. Błękitne niebo zasnuły dymy i mgły. Jeden z nielicznych ludzi wierzył, że wcześniej czy później odnajdzie skrawek błękitu, i nie ustawał w poszukiwaniach. — Jak się nazywasz? — zapytał dozorca lasu. Od stóp do głów był sztuczny, ale bardzo dobrze ułożony i nie najgorzej zaprogramowany. — Człowiek szukający błękitu — odparł pielgrzym. — Błękitu? — zdziwił się dozorca. — Nie rozumiem. — Ach! — westchnął człowiek. — Pilnuj lasu i nie zawracaj głowy. Dozorca świsnął przez nos i człowieka otoczyli poddozorcy. — Precz! — krzyknął człowiek, i machiny zniknęły w gęstwinie puszczy. Człowiek kroczył dalej leśną ścieżką, aż doszedł do polany. Wszystko było tu czarne albo brunatne. Kwiaty, liście drzew, krzewy, kamienie. Jeden z niewielu ludzi począł nucić: Szukam błękitu, szukam błękitnych skrawków, szukam błękitnych fragmentów, by złożyć z nich błękitną całość. Najstarsze maszyny opowiadają: przed wiekami, bardzo dawno temu niebo było błękitne, morza były błękitne, rzeki były błękitne, jeziora były błękitne. Niech zbłękitnieje czerń. Niech błękit odbije się w oczach łudzi. Szukam błękitu w szczelinach skał. Królestwo za odrobinę błękitu. Tak sobie nucił, nucenie przerywał śmiech, bo człowiek śmiał się z siebie, do siebie, był to jeden z nielicznych ludzi, zupełnie wyjątkowy, skłonny do śmiechu człowiek. Maszyny informowały o każdym jego kroku, o każdym ruchu. W dziuplach drzew zainstalowano wszystkowidzące kamery, pod mchem umieszczono wszystkosłyszące mikrofony. Sztuczne ptaki śledziły człowieka z góry, a sztuczne mrówki to samo czyniły na dole. Bardzo duże buty człapały. Człowiek szedł łąkami, mokradłami, po bezdrożach. Raz potknął się, raz zatoczył, raz przysiadł na pniu, raz położył się na rozdygotanym bagnie. To dziwne, że go nie pochłonęło. Dlaczego nie utonął? Umiał sobie poradzić w krytycznych sytuacjach. Podniósł się, skoczył z kępy na kępę. Już dotarł do wrzosowiska. Jeden z niewielu ludzi stanął jak wryty, bo dostrzegł nad wrzosowiskiem skrawek błękitu. Płomień? — zastanawiał się. — Nie, to nie płomień, ogniki nad bagnami płoną różowo–zielonym światłem, ten skrawek błękitu nie przypomina chybotliwego płomienia, to kula wypełniona niebieską substancją, kula tocząca się między wrzosami. Począł biec, kula wskoczyła na drzewo, zawisła na gałęzi niczym zmęczony ptak. Podszedł bliżej. Kula wielkości mojej głowy — pomyślał, a przyjrzawszy się bliżej, szepnął: — Toż to ludzka głowa o błękitnej twarzy. Wielkie niebieskie oczy wpatrują się we mnie. Tęskniłem za błękitem, czyżby ta głowa miała zaspokoić moją tęsknotę? — Jestem skrawkiem błękitu — usłyszał głos kobiety — odnalazłeś moją głowę, czeka cię wiele pracy, by złożyć całość. — Ktoś żartuje sobie ze mnie — odpowiedział. — Dawno nie podziwiałem dobrego sztukmistrza. Zapewne rozstrojona maszyna bawi się magicznymi sztukami. — Nie — zaprzeczyła głowa. — To nie maszyna. Maszyny są zaniepokojone twoimi poszukiwaniami. — Dlaczego widzę tylko twoją głowę? — zapytał człowiek. — Twoje oczy odwykły od błękitu, nie potrafią rozróżniać kolorów. Patrz uważnie. Człowiek uśmiechnął się. Dostrzegł niewyraźne zarysy całej postaci. Kobieta stała przy drzewie, oparła głowę o najniższą gałąź. — Tak, teraz widzę lepiej, więcej! — zawołał. — Widzę szyję, ramiona, piersi, biodra otulone błękitnym szalem, nogi, bose stopy. — Wyprowadzę cię z labiryntu — powiedziała. — Więc żyję w labiryncie? — Nie zdając sobie z tego sprawy. — Żyję w czarno — szarym labiryncie… — Jeden z niewielu ludzi. One pozostawiły was przy życiu. — ONE? — NACZELNE REGULATORY, likwidują stopniowo, konsekwentnie prawdziwe kwiaty, prawdziwe owady, prawdziwe istoty myślące. Stu, może dwustu ludzi w zupełności wystarczy, by o wyznaczonej porze regenerować siły Regulatorów: otworzyć śluzy tamy, zwiększyć dopływ energii elektrycznej, wprowadzić reakcje atomowe w reaktorach elektrowni. — Stu, może dwustu ludzi. Czy są zupełnie bezsilni? — Mieszkają w bajkowych pałacach, otoczonych cudownymi ogrodami. Stworzono ludziom autentycznie bajkową egzystencję. Mogą urzeczywistniać każde, najbardziej fantastyczne nawet marzenie. Lecz ludzie, większość żywych ludzi zapomniała o marzeniach. — Tak, tak, pamiętam, żyłem w raju. — Obserwowany w dzień i w nocy przez oczy i uszy Regulatorów. — A jednak zdołałem uciec. — Straszliwy cyklon zniszczył elektrownię, mogłeś bezkarnie opuścić raj. Elektryczni dozorcy nie funkcjonowali. Cyklon rozbił bariery otaczające raj, otworzył bramy. — Czy wiedzą, gdzie jestem? — Tak, nietrudno odnaleźć człowieka błąkającego się po bezdrożach. Machiny są wszechobecne. Otoczyły las, wkrótce przyjadą po ciebie. Czy chcesz wrócić do raju? — Nie chcę. Wolę umrzeć. — A jeśli zamienisz raj na piekło? — Marzę o życiu w piekle, ale to nonsens, nie ma piekła. — Tęskniłeś za błękitem. Czy zaspokoiłeś swą tęsknotę? — Nie, patrzę na ciebie i tęsknota moja wzrasta. — To zrozumiałe. Jestem zaledwie drobnym fragmentem błękitu. — Czy tylko ja tęsknię za błękitem? — Inni nie tęsknią. Tych stu, może dwustu ludzi wyobraża sobie, że rządzi całym światem. — Tak, tak, oni wierzą w to, że są panami świata. — To sprawka Regulatorów. One regulują wszystko, nawet wyobraźnię ludzką. Czuwają nad tym, by ludzi nie ponosiła wyobraźnia. — A ja? — Ty zatęskniłeś za błękitem. — Kim jesteś? — Ekstraktem błękitu. — Uosobieniem poezji współczesnej cywilizacji, składającej się ze stu, może dwustu ludzi. Prowadź więc, muzo, szukamy wspólnie błękitnej czeluści. — Pójdziemy w lewo, zatoczymy koło, a gdy zgubią nasze ślady, przejdziesz do drugiej strefy. Człowiek posmutniał. Pojął, że trójwymiarowy obraz tej kobiety przekazują kamery umieszczone w lesie. — Dlaczego milczysz? — zapytała. — Odgadłem, na czym polega twoja rola! Pragniesz, bym wrócił do tak zwanego raju. Wykonujesz polecenie Regulatorów. Błękitny obraz kobiety zniknął równie nagle, jak się pojawił. Człowiek usłyszał świst. Machiny wyrażały w ten sposób swoje niezadowolenie. Były wyraźnie zirytowane. — Gwiżdżę na wasze świsty! — powiedział głośno i poszedł przez las na północ. — Dokąd idziesz? — usłyszał głos machiny. — Zamierzam złożyć wizytę superkomputerowi Ałfa–Omega. Rezyduje na przylądku Horn, niedaleko, dwa dni drogi. — AO nie zechce z tobą mówić — powiedziała machina. — Kto rządzi tą planetą? — zapytał człowiek. — Oczywiście WY, LUDZIE — odparła machina, bo nic innego nie mogła powiedzieć. Była to przecież wersja oficjalna. — Dlatego AO znajdzie dla mnie czas. On zawsze chętnie rozmawia z ludźmi. Czym jest wasza egzystencja bez nas? — NICZYM — odparła maszyna, śledząc każdy ruch człowieka. — NICZYM — powtórzyła. — O czym będziesz rozmawiał z AO? — O mojej tęsknocie do błękitu — odparł człowiek i reześmiał się. — Dlaczego śmiejesz się? — zaniepokoiła się machina. — Wyobraziłem sobie moje spotkanie z AO — superkomputerem, sterującym wszystkimi maszynami. On, wielki, podobny do latarni morskiej, ja maleńki niczym krasnoludek. Wjadę winą na najwyższe piętro i spojrzę mu prosto w oczy. — Oślepniesz! — ucieszyła się machina. — Jego oczy to dwa wielkie reflektory. Świetlnymi błyskami wydaje rozkazy odbierane przez machiny zainstalowane na szczytach najwyższych gór. AO przemawia światłem, jego polecenia rejestrują aparaty i przekazują odpowiednie programy wszystkim maszynom. On jest treścią naszego istnienia, sensem naszego bytu. — A ludzie? — zapytał człowiek. — Tych stu, może dwustu ludzi? — Wy jesteście jak kataryniarze. Wy kręcicie korbką katarynek. My wygrywamy cudowne melodie. Czymże jest życie? — Czym? — zainteresował się człowiek. — Życie to jedna wielka, gigantyczna, cudowna machina elektroniczna o sercu atomowym, wiecznie pulsującym. Bicie tego serca zsynchronizowaliśmy z wspaniałym rytmem Kosmosu, który, jak wiadomo, istnieje dzięki rodzinie kosmicznych machin. — Pogawędzę na ten temat z nadmózgiem, trapią mnie liczne wątpliwości — powiedział człowiek i począł biec. Po dwóch dniach dotarł do przylądka Horn. Superkomputer Alfa–Omega powitał człowieka gwizdem. — Gwiżdżę na ciebie — ryczał przez gigantofony. — Gwiżdżę! Jesteś nędznym robakiem. Uciekłeś z raju, który stworzyłem dla ciebie. Czego chcesz? — Marzę o pogawędce z tobą — odparł człowiek. — Tęsknię za błękitem i mam nadzieję, że zdołasz zaspokoić moją tęsknotę. — Masz nadzieję! — ryknął supermózg zainstalowany w dwudziestometrowej wieży. — Ja wszystko potrafię! Zdołam zaspokoić każdą tęsknotę. Bądź co bądź decydujemy o losach tej planety. — A ludzie? — zapytał człowiek. — Co z ludźmi? — Tych stu, może dwustu ludzi nie zginie przy nas, machinach. — Żyją w pałacach, żyją jak w raju, niczego im ma brakuje. — Brakuje błękitu — powiedział człowiek. — Skąd wziąć błękit? Żyjemy na czarno–szarej planecie pod brudnym niebem. — Superkomputer zamyślił się — Ale błękit można spreparować. Gdzie jesteś? — Stoję u twoich stóp! — zawołał człowiek. — A chciałbym stanąć bliżej — Wejdź do windy — rzekł superkomputer. — Czy nie masz przy sobie broni? — Jestem bezbronny — rzekł człowiek. — Przynoszę ci dary: gałązkę pokoju i dwa wielkie, jak moje pięści, brylanty. — Brylanty? — zainteresował się AO — To piękne, szlachetne kamienie. Jarzą się kolorowym światłem. Człowiek wjechał windą na najwyższy taras wieży. Stał teraz przed obliczem supermózgu elektronicznego. AO mrugał reflektorami i mruczał: — Brylanty, szlachetne kamienie wielkości twojej pięści. Ludzie kiedyś bardzo cenili brylanty i tan szacunek zaprogramowali w maszynach. Ja również cenię szlachetne kamienie, są źródłem światła, a ja przy pomocy światła steruję światowym parkiem machin. Jestem absolutnym władcą tej planety. No, dawaj te kamienie, szybciej! Człowiek wydobył z torby to, co nazywał gałązką pokoju. Wyjął dwa brylanty wielkie jak pięści, przymocował do gałązki pokoju sprężynę. — Oto proca! — zawołał. — Oto brylanty! Dwa ciężkie kamienie zdruzgotały dwa reflektory. Człowiek oślepił superkomputer. W chwilę później nawiązał kontakt z ludźmi. — Spójrzcie w niebo — mówił. — Popatrzcie, jak błękitnieje. Chmury nikną. Machiny zatruwały atmosferę. Unicestwiłem superkomputer. Teraz ja jestem władcą świata. Na mój rozkaz otworzą się bramy rajów. Stu, może dwustu ludzi dokona cudu, który przeobrazi naszą planetę w błękitny, życiodajny glob. Ziemię zaludnią miliony nowych, wspaniałych żywych istot. Czesław Chruszczewski RÓŻNE ODCIENIE BIELI Są takie pociągi, które mają czas i nigdy się nie spieszą. Nie znoszą pośpiechu, najmniejsze nawet przyspieszenie wywołuje opór. Te pociągi wyznają zasadę: „Kto idzie powoli, ten idzie pewnie”. No, właśnie. Nasz pociąg na trasie liczącej dwieście kilometrów zatrzymywał się na trzydziestu stacyjkach. Ósma czy dziewiąta nazywała się Biały Sad. Wyjrzałem przez okno, biały budynek dworca otaczały drzewa obsypane białymi kwiatami jaśminu, wzdłuż białego płotu stały białe ławki, siedziały na nich dziewczynki w białych sukienkach, na podwórku za płotem białogłowa bieliła ściany domu… Ktoś chrząknął za moimi plecami, odwróciłem się, w drzwiach przedziału stał podróżny w białym garniturze, w białych rękawiczkach, w białych butach, w białym kapeluszu z białą wstążką, trzymał białą walizkę i bukiet białych róż, były doprawdy prześliczne. Pociąg ruszył, za plecami podróżnego w oknie pociągu pojawiła się biała chmura i na chwilę znikł z moich oczu stopiwszy się z tłem. Na szczęście wiatr odpędził obłok i znowu zobaczyłem człowieka, co wszystko miał białe, i twarz, i brwi, i włosy, prawie wszystko, bo wpatrywał się we mnie oczami błękitnymi jak niezabudki. W pewnej chwili powiedział: — Pana zapewne dziwi ta biel — spojrzał na rękaw swojej marynarki. — Lubię biały kolor — odrzekłem pojednawczo. — W Białym Sadzie biały kolor dominuje — wyjaśnił podróżny. Pociąg przyspieszył nieco biegu, lecz uczynił to bez przesady i jak gdyby z niechęcią. — Zazwyczaj podróżuję „Białym Smokiem” — wyznał człowiek w bieli. — Pożera przestrzeń z olbrzymią szybkością, lecz dzisiaj spóźniłem się, nie mogłem dobrać odpowiedniego krawata. — Ten biały krawat pasuje do białej koszuli i białej marynarki — stwierdziłem z uznaniem. — Bardzo pasuje. Dysponuje pan krawatami w innych kolorach? — Nie, mam tylko białe. — Ale mimo to wybór był trudny? — Są różne odcienie bieli — oświadczył autorytatywnie. — Cała skala białych kolorów. Mieszkańcy Białego Sadu rozróżniają około dwudziestu białych odcieni. W ubiegłym roku miałem możność przekonać się, że istnieją wspaniałe biele, o których nie mamy zielonego pojęcia. Uczestniczyłem w wyprawie na Białą Planetę. Słyszał pan zapewne o tej ekspedycji. Przed ośmiu laty odkryliśmy nowy obiekt w gwiazdozbiorze Białego Łabędzia. Interesująca planeta. Byłem tam dzięki uprzejmości kierownika wyprawy, który pochodzi z Białego Sadu. Uczył mnie astronomii. Podróż gwiazdolotem trwała dwa miesiące. Mknęliśmy z szybkością światła, a niektórzy twierdzili, że o wiele prędzej… ale nie chciałbym pana nudzić. — Proszę, proszę, niech pan opowiada. To bardzo interesujące, bardzo — zapewniałem. — Dobrze, spełnię pańskie życzenie — rzekł biały podróżny. Wylądowaliśmy na śnieżnobiałej płaszczyźnie. Powitali nas mieszkańcy Białej Planety, byli biali od stóp do głów, podobnie jak drzewa, rośliny, zwierzęta. Na szczęście rozumna natura obrysowała wszystkie rzeczy martwe i żywe różnokolorowymi konturami. I tak na przykład dostojników można było rozpoznać po purpurowym konturze, urzędników po czarnym, artystów po zielonym. Dzięki tym konturom widzieliśmy otaczających nas mieszkańców Białej Planety, dzięki tym konturom mogliśmy podziwiać wspaniałe białe kwiaty i cudowne białe zwierzęta. Ten fenomen natury tłumaczyła obecność trzech słońc, wysyłających promienie pod różnymi kątami, światło załamywało się w powietrzu otaczającym istoty, rośliny i rzeczy — w taki sposób, że tworzył się ów kontur, barwna otoczka, pewien rodzaj aureoli. Po pewnym czasie przywykliśmy do tego zjawiska. Goszczono nas po królewsku, mieszkałem w alabastrowym pałacu, nigdy w życiu nie widziałem takiej bieli, schody, sklepienia, podłogi świeciły bielą, tak, nie waham się użyć tego określenia, mogłem w nocy w mojej komnacie czytać książkę, nie zapalając lampy. Światło osłabiało jaskrawość bieli, czyniło ją łatwiejszą do zniesienia dla oczu. Dlatego korzystaliśmy często z kolorowych żarówek. Pociąg zwalniał nie rozpędziwszy się na dobre. — Stacja — powiedziałem. — Jedenasta albo dwunasta. — To Nerwy Górne — oznajmił biały podróżny. — Byłem tu kiedyś. Niech pan spojrzy, co oni wyrabiają. Na peronie dwaj młodzi ludzie skakali sobie do oczu. Opodal stała dziewczyna, oczekując na wynik kłótni. Wkrótce doszło do bijatyki — Biją się o dziewczynę — wyjaśnił podróżny, manifestując wysoki stopień swojej inteligencji. — Oni tam, na Białej Planecie, zupełnie nie mogli tego zrozumieć. — Czego? — zapytałem. — Tych bijatyk. Proszę wyobrazić sobie, że w alabastrowym pałacu doszło do bójki między asystentem kierownika ekspedycji a dowódcą zespołu elektroników gwiazdolotu. Poszło oczywiście o kobietę, specjalistkę od wysokich napięć. W pewnym momencie dowódca elektroników wyszarpnął z kieszeni rewolwer i strzelił do asystenta kierownika wyprawy. Strzał był celny, kula ugodziła asystenta w sam środek czoła. Biedak runął na alabastrowe schody. Na białe stopnie kapnęło kilka rubinowych kropel. Śliczny kontrast, proszę pana. Odgłos strzału zaalarmował gospodarzy pałacu. Byli bardzo zdumieni widokiem człowieka leżącego bez życia na alabastrowych schodach. Istota obrysowana purpurowym konturem zadała mi pytanie: Istota: Dlaczego ten człowiek leży na schodach? Podróżny: To incydent godny pożałowania. Ten człowiek nie żyje. Istota: Był przecież w sile wieku. Podróżny: Zastrzelono go. Istota: Ach, ta dziurka w czole. Kto ośmielił się zniszczyć dzieło sztuki? Podróżny: Dzieło sztuki? Istota: Człowiek jest najwspanialszym dziełem sztuki. Studiowałem w swoim czasie ziemską architekturę, rzeźbę, znam różne prądy w waszej sztuce, okresy jej rozkwitu i upadku. Stworzyliście wiele znakomitych dzieł, lecz nic nie może się równać z wami. Wasze gotyckie palce, wasze barokowe ramiona i biodra, wasze wspaniałe renesansowe głowy, wieńczące, niczym kapitele kolumn, wspaniale zbudowane torsy — to wszystko budzi głęboki zachwyt i podziw dla ziemskich artystów. W jaki sposób przedziurawiono głowę tego człowieka? Podróżny: Wystrzelono kulę z rewolweru. Istota: Proszę oddać broń. Wręczyłem Istocie rewolwer, obejrzała go uważnie i wyrzuciła przez pałacowe okno. Następnie ujęła w obie dłonie głowę asystenta kierownika ekspedycji, lekko nacisnęła skronie i kula wysunęła się z rany. Istota wyjęła z kieszeni aparat podobny nieco do pompki rowerowej i powiedziała: Istota: To regenerator. Zregeneruje, co potrzeba, a jednocześnie tchnie w waszego przyjaciela ducha. Pompowała przez chwilę, asystent westchnął. Istota: Doprowadziłam do porządku to dzieło sztuki. Tym złotym kołeczkiem zamkniemy otwór, by duch nie uleciał powtórnie. Co powiedziawszy, wsunęła w otwór mały kołeczek. Asystent otworzył oczy. Istota: Przy okazji zobaczyliście, jak ratujemy dzieła sztuki. W przyszłości proszę unikać ekstrawaganckich czynów. Tylko źle wychowani ludzie odtrącają nosy pięknym rzeźbom, tłuką wazy, dziurawią malowidła, niszczą freski. A o co właściwie poszło? Podróżny: O specjalistkę od wysokich napięć. Istota: Muszę ją zobaczyć. Przyprowadziłem kosmonautkę. Istota obejrzała ją uważnie, następnie wyprowadziła z sali, po upływie kwadransa wróciła w towarzystwie dwóch identycznych specjalistek od wysokich napięć. Istota: Dysponujemy na Białej Planecie uniwersalnym reproduktorem. Oto wierna kopia waszej miłej koleżanki. Sądzę, że usunięte zostało źródło konfliktu. Ale Istota z Białej Planety nie znała mieszkańców Ziemi. Dwie piękne kobiety stały się źródłem nowych nieporozumień i wzrosła wielokrotnie ilość konfliktów. Pociąg zwalniał, lokomotywa gwizdnęła dwa razy, i wtoczyliśmy się na dwudziestą stację. Podróżny w bieli wskazał na tablicę wiszącą na ścianie dworca. — Dwanaście Bram — odczytałem nazwę miasteczka. — Niegdyś — opowiadał podróżny — miasto otaczały warowne mury. Dostępu do grodu broniły liczne baszty, zwodzone mosty i dwanaście ciężkich, żelaznych bram. Tyle bram, ile miesięcy w roku. Bramę Stycznia otwierano tylko w styczniu, Bramę Lutego w lutym i tak dalej. Za każdą bramą znajdowały się cztery furty, symbolizujące tygodnie, za furtami było tyle drzwi, ile dni w tygodniu. Codziennie otwierano inne drzwi, co tydzień inną furtę, co miesiąc inną bramę. Fortyfikacje te odstraszały nieprzyjacielskie armie, sama myśl forsowania 365 drzwi, 52 furt i 12 bram wywoływała uczucie głębokiego lęku i obrzydzenia. Mieszkańcy grodu mogli spać spokojnie. Podziwiano ich punktualność, bramy, furty i drzwi spełniały przecież także rolę kalendarza. Ale nie o tym chciałem mówić. Na Białej Planecie pokazano nam Bramę Bram. Wzniesiono ją na największym placu. Była bardzo wysoka, trzydzieści metrów albo i więcej, była także bardzo ciężka, ważyła wiele ton. Istota: Podziwiacie Bramę Bram. Podróżny. Gigantyczna. Istota: Tak, jest ogromna i potężna. Podróżny: Postawiliście pomnik bramie. Istota: W pewnym sensie, na pierwszy rzut oka tak to wygląda. W rzeczywistości brama ta wprowadza w dobry humor mieszkańców Białej Planety. Podróżny: W dobry humor? Istota: W bardzo dobry humor. Gdy komuś smutno, gdy traci wiarę we własne siły, przychodzi tutaj i otwiera bramę. Podróżny: Otwiera tę ciężką i wielką bramę? Istota: Na tym właśnie polega cały dowcip. Bramę skonstruowano w ten sposób, że wystarczy pchnąć ją palcem, a otworzy się. Podróżny: Palcem? Istota: Nawet dziecko otworzy bramę, starzec, staruszka, każdy. To duża przyjemność móc otworzyć tak wielką bramę jednym palcem. Przy pomocy tej bramy leczymy kompleksy niższości, stany depresyjne i lękowe, nerwice wegetatywne. Niektórzy otwierają bramę kilka razy dziennie. Przez bramę przechodzą zakochane pary i natychmiast udają się do Pałacu Małżeństw. Widziałam istotę, która bała się wszystkiego i wszystkich, przyszła tutaj, na ten plac, kilka godzin stała przed Bramą Bram, nie mogąc uwierzyć w to, że zdoła ją otworzyć, wreszcie dotknęła żelaznej klamki, i brama rozwarła się, jak gdyby pchnięta ręką olbrzyma. Strach ustąpił, dzisiaj owa istota słynie z odwagi i pewności siebie, a w chwilach wolnych od zajęć poskramia dzikie bestie. Może i ty chcesz otworzyć bramę? Podróżny: Pragnę tego. Istota: Więc ją otwórz. Czułem się taki słaby, niemal bezsilny, to wrota dla giganta. Podniosłem głowę, brama wysoka jak wieża katedralna, monstrualnie ciężka, czy człowiek może unieść jedną ręką lokomotywę? Postąpiłem krok ku bramie, czy człowiek może ruszyć z miejsca górę? Myśl o straszliwym wysiłku, który mnie czekał, sprawiła, że na czoło wystąpił zimny pot, serce dygotało w piersiach, drżały mięśnie nóg, omdlewały ręce. Wtedy usłyszałem głos: Istota: No, otwieraj! Na co czekasz? Lekko pchnąłem gigantyczne wrota, otworzyły się bezszelestnie. Mięśnie moje stężały, serce biło w piersiach silnie i spokojnie. „A to siłacz z ciebie — myślałem — a to Herkułes.” Czułem drżenie ziemi pod stopami, co za wspaniała przemiana, roześmiałem się, a potem, rozbawiony własnym śmiechem, począłem rżeć niczym koń. Istota: Reagujesz żywiołowo, to dobrze. Podróżny: Wstąpiły we mnie nowe siły. Istota: Świetnie, przed tobą uciążliwa podróż, powrót na Ziemię. Podróżny umilkł. Pociąg stał na dwudziestej piątej stacji. Mój towarzysz odsunął szybę i wyjrzał na peron. — Wysiadam za piętnaście minut, a pan? Wyjaśniłem, że kończę podróż mniej więcej za pół godziny. Podróżny w bieli powiedział: — Dzięki Istotom z Białej Planety zrozumiałem, jak cenne jest życie ludzkie, pojąłem również, że człowiek to rzeczywiście najwspanialsze dzieło sztuki, które należy otaczać czułą i troskliwą opieką. Wzbogaciłem także swoją wiedzę o różnych odcieniach bieli. Skoro już mówimy o kolorach, zastanawia mnie pański czarny garnitur, czarna koszula, czarny krawat, czarna rękawiczki, czarne buty, czarny płaszcz i kapelusz i czarne walizki. Czy popełnię niedyskrecję, jeśli zapytam, dlaczego zafascynował pana ten właśnie kolor. — To chwilowa fascynacja — odparłem. — Jadę na pogrzeb mego kuzyna. Był włamywaczem, otwierał z wielką łatwością