refleksologia dłoni Denise Whichello Brown refleksologia dłoni Z angielskiego przełożył Marek Czekański KK ILDIDIA CIEBIE Tytuł oryginału TEACH YOURSELF HAND REFLEXOLOGY Projekt okładki i rysunki Agnieszka Skriabin Zdjęcie na okładce Bohdan M. Huciński Redaktor prowadzący Paweł Kozlowski Redakcja Jadwiga Kosmulska Korekta Ewa Grabowska, Maria Gładyszewska Copyright © 2002, 2003 Denise Whichello Brown First published in the English language by Hodder and Stoughton Limited Copyright © for the Polish translation by Bauer-Weltbild Media Sp. z o.o., Sp. k. Warszawa 2006 Bauer-Weltbild Media Sp. z o.o., Sp. k. Klub dla Ciebie www.kdc.pl Osiemset dziewiąta publikacja Klubu dla Ciebie ISBN-10: 83-7404-518-3 ISBN-13: 978-83-7404-518-6 Skład i łamanie Mirosław Drożdż, Warszawa Druk i oprawa Toruńskie Zakłady Graficzne Zapolex Sp. z o.o. 87-100 Toruń, ul. Gen. Sowińskiego 2/4 Podziękowania 8 CO Wstęp 9 ¦a Rozdział 1 ZASADY OGÓLNE 10 Czym jest refleksologia dłoni? 11 Korzyści płynące z zabiegów 11 (D Refleksologia dłoni i stóp 14 Jak działa refleksologia? 15 Krótka historia refleksologii 16 O Zasady refleksologii dłoni 16 ¦MI Rozdział 2 WSZYSTKO 0 DŁONIACH 20 Budowa dłoni 21 Dolegliwości dłoni i nadgarstków 23 Diagnoza orientalna 28 Rozdział 3 PRZYGOTOWANIE DO ZABIEGU 31 Przygotowania ogólne 32 Przygotowanie osoby wykonujgcej masaż 34 Przygotowanie pacjenta 35 Badanie dłoni 36 Przeciwwskazania do refleksologii dłoni 37 Rozdział 4 ROZGRZEWKA 40 Rozdział 5 TECHNIKI REFLEKSOLOGICZNE 47 Sposób podtrzymywania dłoni 48 Ruchy kroczgce wykonywane kciukami 49 Ruchy kroczgce wykonywane pozostałymi palcami 51 Technika ruchów okrężnych 53 Ucisk i zwolnienie 54 Rotacja w nadgarstku z uciskiem punktu refleksyjnego 54 6 Technika „zahaczania" i „wyciggania" SCI refleksów głębokich 55 is tre Rozdział 6 SZCZEGÓŁOWY OPIS MASAŻU Sp REFLEKSOLOGICZNEGO DŁONI 57 Jak długo powinna trwać sesja? 58 Ile sesji pacjent potrzebuje? 58 Jak duży ucisk powinno się stosować? 58 Jakich reakcji można się spodziewać? 59 Reakcje moggce się pojawić podczas zabiegu refleksologicznego na dłoniach 59 Uwaga na silne reakcje! 60 Możliwe reakcje między sesjami 60 Sekwencja działań - dłoń prawa 62 Sekwencja działań - dłoń lewa 87 Rozdział 7 SZCZEGÓŁOWY OPIS AUTOMASAŻU 102 Dłoń lewa 104 Dłoń prawa 118 Rozdział 8 OLEJKI ESENCJALNE W REFLEKSOLOGII DŁONI 125 Olejki esencjalne 126 Zastosowanie olejków esencjalnych przed zabiegiem 126 Zastosowanie olejków esencjalnych po zakończeniu zabiegu 127 Sposób przygotowania mieszanki olejków 127 Sposób przygotowania kremu do rgk 128 Dobór olejków do układów fizjologicznych organizmu 128 Ćwiczenia dłoni 137 Rozdział 9 REFLEKSOLOGIA DŁONI W POPULARNYCH CHOROBACH 138 Alergie 139 Artretyzm 139 Astma 140 Bezpłodność 141 Bezsenność 141 Bóle głowy 142 Choroby oczu 142 Choroby prostaty 143 7 Choroby serca 143 Spis Choroby skóry 144 Choroby uszu 144 I Choroby wątroby i pęcherzyka żółciowego 145 Depresja 145 Gorączka sienna 146 Hemoroidy 146 Impotencja męska 147 Menopauza 147 Migrena 148 Niedokrwistość (anemia) 149 Niestrawność/zgaga 149 Przeziębienia i kaszel 150 Trądzik 150 Wzdęcia i wiatry 151 Zaburzenia menstruacji i choroby jajników 151 Zapalenie migdatków 152 Zapalenie oskrzeli 152 Zapalenie zatok 153 Zaparcie 153 Zespół nadwrażliwości jelita 154 Zespół napięcia przedmiesiączkowego 154 INDEKS 156 DIAGRAMY 160 Składam serdeczne podziękowania wydawnictwu Hodder & Stoughton za umożliwienie mi napisania kolejnej książki. Wyrazy miłości i wdzięczności kieruję do mojego męża Garry'ego oraz moich ukochanych dzieci - Chloe i Thomasa. Dziękuję również wszystkim moim pacjentom i uczniom, którzy przez lata nauczyli mnie tak wiele. 9? "n 73 O Refleksologia dłoni jest prostym, przystępnie napisanym, praktycznym podręcznikiem starożytnej sztuki samouzdrawiania zyskującej sobie w świecie coraz większą popularność. Książka może być nieocenioną pomocą dla każdego, kto pragnie sam sobie pomóc. Opisane w niej techniki pozwalają bezpiecznie eliminować większość popularnych dolegliwości fizycznych i emocjonalnych. Zabiegi refleksologiczne nie wymagają specjalnego wyposażenia. Można je wykonywać skutecznie i bez trudu na sobie i na dłoniach innych osób. Ich efekty bywają zdumiewające, niezależnie od posiadanego doświadczenia. Refleksologia stanie się z pewnością codzienną praktyką wielu Czytelników! Przystępny przewodnik przyda się również uczestnikom refleksologicz-nego szkolenia zawodowego oraz w pełni wykwalifikowanym refleksolo-gom zawodowym. Istnieje bogata literatura w dziedzinie refleksologii stóp, podczas gdy refleksologii dłoni poświęcono stosunkowo niewiele prac. Poradnik ten powinien znaleźć się w bibliotece każdego reflekso-loga, zawiera bowiem wiele odkrywczych treści pozwalających wzbogacić metodykę uzdrawiania. Refleksologia dłoni jest równie skuteczna jak działanie na stopach, które w pewnych przypadkach może okazać się niemożliwe. W swojej praktyce stosuję obie techniki terapeutyczne z bardzo dobrymi rezultatami. Samodzielne zabiegi wykonywane przez pacjentów między sesjami wybitnie zwiększają skuteczność terapii. Uzdrawiające energie intensywnie się uaktywniają, czego efektem jest szybki powrót pacjentów do zdrowia. Działanie takie sprzyja również kształtowaniu osobistej odpowiedzialności za własne zdrowie. Życzę moim Czytelnikom wiele radości podczas nauki refleksologii dłoni. Proszę się nie zrażać początkowymi trudnościami. Wytrwała praktyka prowadzi zawsze do szybkiego rozwoju indywidualnego i niepowtarzalnego stylu. Rezultaty tej intrygującej terapii bywają prawdziwie zdumiewające, zarówno w leczeniu konkretnych dolegliwości, jak i w procesie uwalniania się od stresów i napięć życia codziennego. Systematyczne zabiegi refleksologiczne to droga do dobrej kondycji i zdrowia! "U Rozdział 1 Zasady ogólne W tym rozdziale przedstawimy: • korzyści płynące z zabiegów refleksoiogii dłoni • ogólne informacje o refleksoiogii • szczegółowe zasady refleksoiogii dłoni Czym jest refleksologia dłoni? Jest to prosta, naturalna, nieinwazyjna metoda lekkiego uciskania palcami dłoni różnych powierzchni na dłoniach własnych lub pacjenta. Ludzkie dłonie można traktować jako miniaturowe odzwierciedlenie całego organizmu, którego struktury i narządy - a nawet historia życia - znajdują odbicie w poszczególnych obszarach i częściach dłoni. Stan zdrowia prawej połowy ciała koresponduje z dłonią prawą, a stan lewej połowy - z lewą. Każdej części ciała odpowiada pewien obszar na dłoni, który nazywamy jego refleksem. Pobudzanie refleksów aktywizuje naturalne siły samouzdrawiania oraz usuwa energetyczne blokady, przywracając harmonię i zdrowie. Refleksologia leczy nie tylko ciało fizyczne i sferę emocjonalną, lecz także domenę duchową istoty ludzkiej. 11 Q a Korzyści płynące z zabiegów Zabiegi refleksologiczne na dłoniach działają na wszystkie układy ciała, przynosząc wielorakie korzyści fizjologiczne i psychologiczne. Oto najważniejsze z nich: • Obniżenie poziomu stresu i zmniejszenie napięcia. Stresujący tryb życia jest podłożem większości chorób, a wiele innych intensyfikuje i zaostrza. Uwolnienie od stresu usuwa lub znacznie łagodzi wiele objawów, takich jak bóle głowy, podrażnienia jelit czy bezsenność. • Głębokie odprężenie. W warunkach odprężenia powstają optymalne warunki uzdrawiania ciała, umysłu i ducha. • Odnowa energetyczna. Większość ludzi odczuwa stałe zmęczenie oraz deficyt życiowej energii. Bardzo niewielu z nas wyskakuje rano z łóżka i z entuzjazmem przystępuje do działania. Refleksologia dłoni podnosi poziom witalności i radości życia. • Pobudzenie funkcji umysłowych. Refleksologia dłoni wydatnie poprawia zdolność koncentracji, pobudzając kreatywność i inspirując nowe idee. Warto jej spróbować, gdy czujemy się psychicznie ociężali lub niezdecydowani. • Odtruwanie organizmu. Nieczystości i toksyny upośledzają funkcje naszych organizmów, które zaśmiecamy regularnie niezdrowym pożywieniem oraz używkami, takimi jak herbata i kawa, nie dostarczając im równocześnie dostatecznej ilości wody i ruchu. Najlepszym rozwiążą- Czym jest refleksologia dłoni? Jest to prosta, naturalna, nieinwazyjna metoda lekkiego uciskania palcami dłoni różnych powierzchni na dłoniach własnych lub pacjenta. Ludzkie dłonie można traktować jako miniaturowe odzwierciedlenie całego organizmu, którego struktury i narządy - a nawet historia życia - znajdują odbicie w poszczególnych obszarach i częściach dłoni. Stan zdrowia prawej połowy ciała koresponduje z dłonią prawą, a stan lewej połowy - z lewą. Każdej części ciała odpowiada pewien obszar na dłoni, który nazywamy jego refleksem. Pobudzanie refleksów aktywizuje naturalne siły samouzdrawiania oraz usuwa energetyczne blokady, przywracając harmonię i zdrowie. Refleksologia leczy nie tylko ciało fizyczne i sferę emocjonalną, lecz także domenę duchową istoty ludzkiej. 11 8 a ¦< <8 O; (D Korzyści płynące z zabiegów Zabiegi refleksologiczne na dłoniach działają na wszystkie układy ciała, przynosząc wielorakie korzyści fizjologiczne i psychologiczne. Oto najważniejsze z nich: • Obniżenie poziomu stresu i zmniejszenie napięcia. Stresujący tryb życia jest podłożem większości chorób, a wiele innych intensyfikuje i zaostrza. Uwolnienie od stresu usuwa lub znacznie łagodzi wiele objawów, takich jak bóle głowy, podrażnienia jelit czy bezsenność. • Głębokie odprężenie. W warunkach odprężenia powstają optymalne warunki uzdrawiania ciała, umysłu i ducha. • Odnowa energetyczna. Większość ludzi odczuwa stałe zmęczenie oraz deficyt życiowej energii. Bardzo niewielu z nas wyskakuje rano z łóżka i z entuzjazmem przystępuje do działania. Refleksologia dłoni podnosi poziom witalności i radości życia. • Pobudzenie funkcji umysłowych. Refleksologia dłoni wydatnie poprawia zdolność koncentracji, pobudzając kreatywność i inspirując nowe idee. Warto jej spróbować, gdy czujemy się psychicznie ociężali lub niezdecydowani. • Odtruwanie organizmu. Nieczystości i toksyny upośledzają funkcje naszych organizmów, które zaśmiecamy regularnie niezdrowym pożywieniem oraz używkami, takimi jak herbata i kawa, me dostarczając im równocześnie dostatecznej ilości wody i ruchu. Najlepszym rozwiążą- 12 0) ¦o niem byłoby połączenie zdrowego trybu życia z regularną detoksykacją ciała za pomocą zabiegów refleksologii dłoni. • Równoważenie emocjonalne. Refleksologia dłoni może mieć głęboki wpływ na nasze emocje. Oznacza to uwolnienie od lęków i frustracji, złagodzenie zmienności nastrojów, zwiększenie poczucia pewności oraz usunięcie stanów depresyjnych. Po takich zabiegach pojawia się zwykle skłonność do pozytywnego myślenia oraz wzrasta poczucie spełnienia. Czujemy się silniejsi emocjonalnie (a także fizycznie) i lepiej przygotowani do rozwiązywania życiowych problemów, mając jednocześnie poczucie lepszego panowania nad sobą i swoimi sprawami. Zmiana sposobów myślenia przyciąga korzystne możliwości, co oznacza tworzenie przestrzeni dla osobistej transformacji i rozwoju. • Przywracanie równowagi układów fizjologicznych. Układ krążenia Refleksologia dłoni poprawia ukrwienie wszystkich części ciała, a tym samym dowóz składników odżywczych i tlenu do jego komórek. Normalizuje się ciśnienie krwi, co oznacza mniejsze obciążenie mięśnia sercowego. Układ trawienny Lepsze wchłanianie czynników odżywczych pozwala pozbyć się takich zaburzeń, jak niestrawność, kolka, zaparcia, podrażnienia jelit, zapalenie uchyłka, stany zapalne okrężnicy i wiele innych. Układ wydalniczy Zabiegi refleksologiczne pomagają w leczeniu zapalenia pęcherza, czę- stomoczu, chorób nerek i zatrzymania płynów. Układ limfatyczny Układ ten odgrywa ważną rolę w systemie obrony organizmu przed infekcjami i chorobami. Refleksologia może mieć na jego funkcje wpływ pobudzający. Układ kostno-mięśniowy W wyniku zabiegów następuje złagodzenie bólów mięśni i stawów oraz objawów rwy kulszowej, artretyzmu, reumatyzmu, skazy moczanowej i usztywnień stawów. Układ nerwowy Zabiegom refleksologicznym poddają się dobrze takie dolegliwości, jak niepokój, bezsenność, bóle głowy, migreny, nerwobóle oraz zaburzenia wynikające ze stresu. Układ rozrodczy Refleksologia dłoni pomaga w leczeniu napięcia przedmiesiączkowego, nieregularnych i skąpych miesiączek, dolegliwości związanych z meno-pauzą, bezpłodności oraz oziębłości płciowej. Układ oddechowy Poprawę uzyskuje się w astmie, zapaleniu oskrzeli, rozedmie płuc, nadmiernym wydzielaniu śluzu oraz we wszystkich chorobach uszu, nosa i gardła. Regularne zabiegi pogłębiają oddech i odśluzowują. Skóra Po zabiegach refleksologii dłoni wybitnie poprawia się stan skóry, jej utkanie tkankowe i napięcie. Pozytywne efekty uzyskuje się w leczeniu trądzika, egzemy, łuszczycy oraz alergii skórnych. • Diagnozowanie chorób. Znacznie korzystniejsze jest usuwanie przyczyn dolegliwości niż samo łagodzenie objawów. Powiedzmy, że kogoś męczą bóle głowy. W zabiegu refleksologicznym pobudzone zostaną nie tylko refleksy głowy; takie działanie byłoby leczeniem wyłącznie objawowym. Przyczyna bólów może dotyczyć zatok, oczu, zaburzeń hormonalnych, stresu i niepokoju, napięć w obrębie szyi i barków, a także układu trawiennego. Masaż wszystkich refleksów pozwala ustalić przyczynę dolegliwości. • Brak negatywnych reakcji. Refleksologia dłoni jest techniką terapeutyczną nieinwazyjną, w której nie stosuje się żadnych leków, dlatego nie wiążą się z nią efekty uboczne. Podczas zabiegów oraz między sesjami mogą wystąpić łagodne reakcje, które zostaną dalej dokładnie omówione i które uważamy za zjawiska pozytywne. Jest to łagodna forma terapii naturalnej - w odróżnieniu od konwencjonalnej farmakoterapii, z którą wiąże się szereg niepożądanych skutków ubocznych, takich jak zaburzenia żołądkowe, zaparcia i pleśniawki. W kilku szczególnych przypadkach wskazana jest ostrożność. Należy oczywiście brać pod uwagę przeciwwskazania podane na stronach 37-39. • Profilaktyka. Regularne zabiegi refleksologiczne wzmagają odporność na zachorowania. Dotyczy to w szczególności kaszlu i zaziębień. Roz- 13 r-i C 8 a. ¦< o 14 ¦o <3 ¦o o tn poczynające się procesy chorobowe mogą być stłumione w zarodku, zanim rozwiną się w poważne zaburzenia zdrowia. 1 Współdziałanie z medycyną konwencjonalną. Coraz więcej lekarzy zdaje sobie sprawę z korzyści, jakie przynosi stosowanie refleksologn. Zabiegi tego rodzaju wykonuje się w wielu szpitalach, izbach porodowych, oddziałach reumatologicznych i ortopedycznych, domach spokojnej starości, klinikach leczenia bólu, hospicjach, zakładach psychiatrycznych i pediatrycznych oraz ośrodkach intensywnej terapii. Dzięki stosowaniu refleksologii udaje się w wielu przypadkach znacznie ograniczyć ilości aplikowanych pacjentom leków. Z drugiej strony trzeba pamiętać, że leków nie powinno się nigdy odstawiać bez konsultacji z lekarzem. Ostrzeżenie Refleksologia dłoni nie powinna być nigdy stosowana zamiast akademickiej medycyny, a objawy chorobowe utrzymujqce się w dłuższym czasie zawsze uzasadniają korzystanie z porady lekarskiej. Terapeuta--refleksolog nie powinien nigdy stawiać diagnoz, czynność ta należy bowiem do kompetencji lekarzy medycyny. Refleksolodzy nie powinni również obiecywać wyleczenia oraz budzić w pacjentach bezpodstawnych oczekiwań. Refleksologia dłoni i stóp Terapeuci praktykujący refleksologię częściej wykonują masaże stóp; niektórzy uważają również, że na tego typu zabiegi stopy są bardziej wrażliwe niż dłonie. Coraz więcej dowodów przemawia jednak za tym, że prawidłowo wykonywana refleksologia dłoni przynosi efekty porównywalne z refleksologia stóp. Forma ta ma następujące korzystne cechy: • Zabieg może się odbywać niemal w dowolnym miejscu i czasie - podczas podróży autobusem, pociągiem lub samolotem, w kolejce w sklepie, w poczekalni u lekarza, stomatologa lub fryzjera, w przerwie obiadowej lub podczas oglądania programu telewizyjnego. • Refleksologię dłoni można równie łatwo praktykować na sobie i innych osobach. Dłonie są łatwo dostępne i można wykonywać ich masaż tak często, jak to jest konieczne. Jest to więc idealna forma autoterapii. • Zabiegi na własnych dłoniach wzmacniają efekty refleksologii profesjonalnej, przyśpieszając procesy ozdrowieńcze. • W przypadkach złamań lub zwichnięć stóp praca refleksologiczna z dłońmi staje się koniecznością, występuje bowiem przeciwwskazanie do zabiegów na stopach. • Kiedy stopy są zainfekowane - najczęściej przez grzyby wywołujące grzybicę (tenea pedis) lub wirusy powodujące brodawki - wówczas wskazane są zabiegi na dłoniach. • Wskazanie do zastępczych zabiegów na dłoniach występuje również w bolesnych stanach zapalnych stóp, takich jak dna guzkowa palucha, zapalenie kaletki stawu śródstopno-paliczkowego pierwszego lub ostre reumatoidalne zapalenie stawów. • Refleksologia dłoni jest naturalnym rozwiązaniem po amputacjach stóp. • U osób skrępowanych eksponowaniem stóp lub obawiających się łaskotek korzystniejsza może się okazać refleksologia dłoni. Jak działa refleksologia? Mechanizm działania zabiegów refleksologicznych nie jest w pełni zrozumiały, choć ich terapeutyczną skuteczność potwierdza dobitnie codzienna praktyka. Istnieje kilka hipotez; sądzę, że każda z nich zawiera jakąś cząstkę prawdy, żadna jednak nie zadowala w pełni mojego sceptycznego umysłu. Jest wiele rzeczy na tym świecie, których nie można do końca wytłumaczyć. To, ze refleksologia działa, jest dla mnie wystarczającym dowodem jej wartości! A oto trzy główne teorie: 1 Teoria depozytów krystalicznych Wielu refleksologów uważa, ze w warunkach zaburzonego metabolizmu jego uboczne produkty, takie jak kwas moczowy i nadmiar wapnia, odkładają się w dłoniach i stopach. Zwolennicy tej hipotezy twierdzą, że w wyniku zabiegów refleksologicznych owe krystaliczne depozyty ulegają rozproszeniu i wydaleniu. 2 Teoria zakończeń nerwowych Na dłoniach i stopach znajdują się tysiące zakończeń nerwowych mających połączenia z różnymi częściami ciała. Teoria ta zakłada, że reakcje narządowe następują w wyniku pobudzeń odpowiednich zakończeń nerwowych. 3 Teoria przepływów energetycznych Zachowanie optymalnego stanu zdrowia wymaga swobodnego przepływu subtelnej energii życia w tradycji chińskiej nazywanej chi (czyi: „czi"), w Indiach praną, a w świecie zachodnim „bioenergią". Wszelkie 15 g a i O; I.Ś o o O nieprawidłowości w dynamice tej energii - np. jej zablokowania - powodują choroby. Masując obszary refleksyjne, usuwamy subtelno-energe-tyczne blokady, dzięki czemu chi może swobodnie przepływać i dokonuje się uzdrowienie. Dla celów refłeksołogii dzieli się ciało na dziesięć stref energetycznych, które dalej opiszemy. Krótka historia refłeksołogii Refleksologię praktykowano od tysięcy lat w rozmaitych formach w różnych kulturach na całym świecie. Techniki uzdrawiania przekazywano z pokolenia na pokolenie w Egipcie, Chinach, Indiach, a także w cywilizacjach rdzennych Amerykanów. W wielu tradycjach kulturowych zdawano sobie sprawę z terapeutycznej wartości refłeksołogii. Fascynującym historycznym faktem był zwyczaj usuwania podeszew stóp w procesie mumifikacji zwłok w starożytnym Egipcie, co miało uwalniać duszę zmarłego od ziemskich przywiązań i uzależnień. W grobowcu egipskiego lekarza Ankmahora w Sakkarze znaleziono wizerunki, datowane na 2300 rok p.n.e., przedstawiające zabiegi refleksologiczne na dłoniach i stopach. Za o>ca nowożytnej refłeksołogii uważa się lekarza amerykańskiego Wil-liama Fitzgeralda (1872-1942), który twierdził, że uciskanie określonych punktów na dłoniach i stopach może wywoływać fizjologiczne zmiany w innych częściach ciała. W roku 1917 dr Fitzgerald opublikował, wspólnie ze swoim kolegą doktorem Edwinem Bowersem, pracę zatytułowaną Zone Therapy. Relieving Pain atHome („Terapia strefowa. Uśmierzanie bólu w warunkach domowych"). Teorie Fitzgeralda i Bowersa rozwinął dr Joseph Shelby Riley. On także wprowadził w arkana „terapii strefowej" Eunice Ingham (1879-1974) -fizjoterapeutkę, którą uznawano później za „matkę" refłeksołogii. Poświęciła ona całe swoje życie praktyce i nauczaniu refłeksołogii, tworząc dokładne schematy stref i punktów refleksyjnych na dłoniach i stopach. Po śmierci pani Ingham w roku 1974 refleksologia nadal dynamicznie się rozwija, zyskując sobie rzesze zwolenników na całym świecie. Zasady refłeksołogii dłoni Powierzchnie dłoni dzieli się na strefy wzdłużne (pionowe) i poprzeczne (poziome). Strefy wzdłużne (pionowe) Dla celów refleksologii ciało ludzkie podzielono na dziesięć stref wzdłużnych rozciągających się od końców palców stóp do głowy, z odgałęzieniami prowadzącymi do końców palców dłoni. Strefy rozmieszczone są symetrycznie względem centralnej osi ciała - pięć po stronie prawej i pięć po lewej. • Strefa 1 zaczyna się od palucha, biegnie wzdłuż nogi i środkowej części tułowia do głowy oraz wzdłuż ręki do kciuka. • Strefa 2 biegnie w analogiczny sposób od drugiego palca stopy do głowy i palca wskazującego dłoni. • Strefa 3 rozciąga się od trzeciego palca stopy do głowy i środkowego palca dłoni. • Strefa 4 zaczyna się od czwartego palca stopy, ciągnie się do głowy, a następnie zstępuje do serdecznego palca dłoni. • Strefa 5 rozciąga się od piątego palca stopy do głowy oraz do małego palca dłoni. Rysunek 1.1 przedstawia schematycznie rozmieszczenie stref pionowych. W celu lepszego zapamiętania proponuję zlokalizowanie ich na własnym ciele. 17 8 o. o (O a Rys. 1.1 Dziesięć stref wzdłużnych (pionowych) 18 m jC ¦o O) o Strefy pionowe obejmują wszystkie narządy i struktury ciała, a wszystkie punkty należące do tej samej strefy są wzajemnie powiązane. Jeśli zatem pobudzimy jakiś punkt refleksyjny na dłoni leżący w strefie trzeciej, będzie to miało wpływ na wszystkie struktury położone w tej strefie. Strefy poprzeczne (poziome) Podział na strefy poziome pozwala jeszcze dokładniej odwzorować struktury ciała na dłoniach. Granica pierwszej strefy poprzecznej, zwana linią przepony, leży poniżej nasad palców, w odległości około 2,5 cm od nasady palca wskazującego. Części ciała położone nad przeponą mają swoje odbicia powyżej tej linii. W szczególności nad linią przepony znajdują się refleksy twarzy, zatok, oczu, zębów, gardła, głowy, mózgu, szyi i barków. Granica drugiej strefy poprzecznej, nazywana linią talii, biegnie w poprzek dłoni na wysokości nasady kciuka. Trzecia linia graniczna, zwana linią miednicy, przebiega na styku dłoni z nadgarstkiem. 1 linia przepony 2 linia talii 3 linia miednicy Rys. 1.2 Strefy popizeczne (poziome) Dłonie są zwierciadłem ciała. Prawa jego połowa znajduje odbicie na prawej dłoni, a lewa połowa na lewej. Narządy parzyste, takie jak nerki, mają swoje refleksy na obu dłoniach - prawa nerka i prawe płuco na dłoni prawej, a lewa nerka i płuco na lewej. Podział na strefy wzdłużne i poprzeczne pozwala lokalizować refleksy na dłoniach z dużą precyzją. 19 Q o, 2 Rozdział 2 Wszystko o dłoniach Ten rozdział jest poświęcony: • budowie dłoni • popularnym dolegliwościom dłoni • sztuce diagnozy orientalnej Budowa dłoni Szkielet dioni i nadgarstka składa się z 27 kości - 8 kości nadgarstka, 5 kości śródręcza oraz 14 kości paliczkowych. Kości nadgarstka Kości nadgarstka, ułożone w dwóch rzędach po cztery, znajdują się bardzo blisko siebie i są mocno powiązane wiązadłami. Pierwszy rząd, bliższy śródręcza (zwany dystalnym), obejmuje: • kość czworoboczną większą • kość czworoboczną mniejszą • kość gtówkowatą • kość haczykowatą Rząd drugi (proksymalny), do którego należą kości położone bliżej kości przedramion (łokciowej i promieniowej), obejmuje: • kość łódeczkowatą • kość księżycowatą • kość trójgraniastą • kość grochowatą Kości śródręcza Pięć kości śródręcza tworzy środkową część szkieletu dłoni. W główkach tych kości, zwanych potocznie kłykciami, znajdują się stawy śródręczno--paliczkowe. Kości policzkowe Kości paliczkowe tworzą szkielet palców dłoni. Kciuki mają po dwie takie kości, a pozostałe palce po trzy. Kości dłoni i nadgarstków zachowują prawidłowe wzajemne położenia dzięki licznym mięśniom, ścięgnom i wiązadłom. Dłoń ludzka jest tworem niezwykle zaawansowanym funkcjonalnie, zdolnym do wielu subtelnych i precyzyjnie kontrolowanych ruchów. Tylko u człowieka kciuki mogą działać w sposób przeciwstawny do wszystkich pozostałych palców. Dłonie odznaczają się wielką wrażliwością oraz zdolnością wyczuwania najdelikatniejszych bodźców dotykowych i temperaturowych. 21 o o a & Q O 22 I O kości śródręcza kość haczykowata kość główkowała kość grochowata kość trójgraniasta Rys. 2.1 Budowa szkieletu dtoni ; kości policzkowe kość czworoboczna mniejsza kość czworoboczna większa kość tódeczkowata kość księzycowata Części dłoni Poprawne i precyzyjne wykonywanie zabiegów refleksologicznych wymaga dobrej znajomości różnych powierzchni występujących w obrębie dłoni. Najważniejsze z nich to: • końce palców • zewnętrzna powierzchnia dłoni • wewnętrzna powierzchnia dłoni • lateralna (zewnętrzna) krawędź dłoni • przyśrodkowa (wewnętrzna) krawędź dłoni końce palców końce palców przyśrodkowa (wewnętrzna) krawędź dtoni lateralna (zewnętrzna) krawędź dtoni przyśrodkowa (wewnętrzna) krawędź dtoni zewnętrzna powierzchnia dtoni Rys. 2.2 Części dtoni wewnętrzna powierzchnia dtoni Dolegliwości dłoni i nadgarstków Syndrom kanału nadgarstka Objawy Ból, mrowienie, brak czucia, a nawet osłabienie dłoni, zwłaszcza w obrębie kciuka oraz palców wskazującego i środkowego. Ból może też promieniować w kierunku łokcia. Objawy nasilają się w nocy, a ulgę przynosi podniesienie ręki do góry oraz zanurzenie dłoni w zimnej wodzie. Przyczyny Opisany stan powstaje w wyniku ucisku na nerw środkowy przechodzący do dłoni przez wąski kanał (zwany kanałem nadgarstkowym) znajdujący się u jej nasady. Zaburzenie to występuje często u osób używających klawiatur komputerowych lub pracujących intensywnie dłońmi oraz u kobiet w wieku 30-60 lat. Dość częste przypadki zdarzają się w okresie ciąży, w okresie menopauzy u kobiet przyjmujących doustne środki antykoncepcyjne oraz u kobiet i mężczyzn cierpiących na reumatoidalne zapalenie stawów, skazę moczanową i zaburzenia funkcji tarczycy. Leczenie Medycyna konwencjonalna stosuje wypoczynek, usztywnienia za pomocą szyn, środki moczopędne oraz miejscowe iniekcje steroidów, a w przypadkach najostrzejszych leczenie chirurgiczne polegające na korekcji wiązadeł w celu usunięcia ucisku na nerw. Refleksologia dłoni może przynieść znaczną poprawę, zmniejszając ucisk i łagodząc ból. Choroba Raynauda Objawy Mrowienie, brak czucia i pieczenie palców dłoni (a czasem także palców stóp). Pod wpływem niskiej temperatury palce bieleją z powodu niedokrwienia wywołanego skurczem drobnych naczyń krwionośnych, następnie sinieją na skutek niedotlenienia i wreszcie czerwienieją, gdy powraca dopływ krwi. Przyczyny Etiologia tej choroby nie jest znana, a skłonności do niej bywają rodzinne. Z nieznanych przyczyn drobne tętnice dostarczające krew do palców kurczą się nagle pod wpływem chłodu, co powoduje ich niedokrwienie. 24 O g L o o Leczenie Pacjentom dotkniętym chorobą Raynauda zaleca się utrzymywanie dłoni w cieple i rzucenie palenia. Czasami przepisuje się leki rozszerzające naczynia krwionośne. Regularne zabiegi refleksologiczne dają doskonałe wyniki. Pacjenci mogą sami aplikować sobie odpowiednie masaże przynoszące poprawę. Przykurcz Dupuytrena Objawy Pierwszym objawem jest często niewielki guzek na wewnętrznej powierzchni dłoni, przekształcający się stopniowo w pasmo zgrubiałej tkanki powodujące skurcz powięzi dłoniowej (rozcięgna dłoniowego) i fałdowanie się skóry. Palce zaczynają się zginać bez możliwości wyprostowania. Najczęściej przykurcz atakuje w pierwszej kolejności palce serdeczne, a następnie małe i środkowe. Może nawet dojść do tego, że paznokcie tych palców wbijają się w wewnętrzną powierzchnię dłoni. Przyczyny Opisane zaburzenie występuje głównie u mężczyzn powyżej czterdziestego roku życia. W niektórych przypadkach można stwierdzić skłonności dziedziczne. Przykurcz Dupuytrena występuje czasem u alkoholików; może też być wywołany traumatycznymi przeżyciami lub nasilać się pod ich wpływem. Leczenie Zwykle zaleca się leczenie chirurgiczne, które nie zawsze skutkuje. Re-fleksologia dłoni może złagodzić objawy. Automasaze zgrubiałej tkanki powtarzane wielokrotnie w ciągu dnia, połączone z uruchamianiem stawów przynoszą doskonałe efekty. Zapalenie pochewki ścięgna Objawy Choroba ta atakuje najczęściej dłonie i nadgarstki. W następstwie stanu zapalnego pochewek maziowych chroniących ścięgna stają się one bolesne, drażliwe i opuchnięte. W tym stanie każdy ruch w nadgarstku może powodować ból. Ruchom tym towarzyszą też trzeszczenia. Przyczyny Przyczyną zaburzenia może być praca związana z powtarzaniem identycznych ruchów. Leczenie Dłoń i nadgarstek unieruchamia się na kilka tygodni. Stosuje się też leki o działaniu przeciwzapalnym. W obszarze stanu zapalnego nie należy wykonywać zabiegów refleksologicznych. Po ustąpieniu obrzęków i innych objawów zapalenia łagodne zabiegi refleksologiczne mogą pomóc w uruchomieniu nadgarstka. Palec/kciuk kurkowy Objawy Zaburzenie to dotyczy zwykle palca serdecznego lub środkowego, który trwa w zgiętym położeniu, nie dając się wyprostować lub prostuje się z wyraźnie słyszalnym trzaskiem. Przyczyny Przyczyną tego zaburzenia jest zwykle guzek ścięgna umiejscowiony w pobliżu główki kości śródręcza, zbyt duży, by mógł się zmieścić w pochewce ścięgna podczas próby prostowania palca. Leczenie Stosuje się iniekcje z kortizonu lub chirurgiczne poszerzenie pochewki ścięgna. Delikatne zabiegi refleksologiczne mogą przynieść poprawę, o ile rozpoczynamy je dostatecznie wcześnie i regularnie powtarzamy. Torbiel galaretowała pochewki ścięgna Objawy Torbiele galaretowate (inaczej: gangliony) występują bardzo często, zwłaszcza na zewnętrznych powierzchniach dłoni i nadgarstków. Widocznym objawem jest niebolesny zazwyczaj guz wielkości od ziarnka grochu do piłeczki golfowej. Czasami ganglion może utrudniać ruchy lub powodować bóle. Przyczyny Torbiel galaretowata to dobrze ograniczony, wypełniony płynem obrzęk pochewki maziowej ścięgna. Może się pojawić bez widocznej przyczyny. Czasem ma związek z nadmiernym obciążeniem dłoni lub urazem ścięgien. Leczenie Najczęściej nie ordynuje się leczenia, ponieważ gangliony samoistnie zanikają. Zdarzają się jednak przypadki, w których konieczne jest chirur- 25 I 1 O o 26 giczne usunięcie torbieli. Regularne zabiegi refleksologiczne przyśpie-jz szają naturalne zanikanie tych zmian. Zapalenia kości i stawów (artretyzm) O O I Objawy Jest to choroba bardzo popularna u osób w wieku średnim, dotycząca zwłaszcza stawów dźwigających ciężar ciała, takich jak biodra i kolana, objawiająca się bólami, sztywnością i ograniczeniem ruchomości. Na stawach palców dłoni mogą powstawać twarde guzki zwane węzłami Heberdena. Przyczyny Zapalenia kości i stawów są typową chorobą degeneracyjną. Urazy przebyte we wcześniejszym życiu zwiększają prawdopodobieństwo rozwoju zmian artretycznych. Leczenie W celu uśmierzenia bólów aplikuje się leki przeciwbólowe (oraz kortyko-steroidy w iniekcjach). Refleksologia może być bardzo pomocna w leczeniu artretyzmu, zmniejsza bowiem usztywnienia stawów, poprawiając i zachowując ich ruchomość. Reumatoidalne zapalenie stawów (gościec przewlekły postępujący) Objawy Gościec przewlekły często atakuje dłonie i nadgarstki. Objawami choroby są intensywne obrzęki stawów, które stają się nadwrazliwe, zaczerwienione, rozgrzane, bolesne i usztywnione. Utrudnione staje się chwytanie przedmiotów, a w stadium zaawansowanym występują deformacje i skrzywienia palców dłoni oraz zgrubienia stawów i zanik mięśni. Przyczyny Reumatoidalne zapalenie stawów jest schorzeniem autoimmunologicz-nym, w którym układ odpornościowy atakuje własne zdrowe tkanki. Choroba zaczyna się zwykle w wieku średnim, zdarza się jednak również u dzieci. Zdecydowanie częściej występuje u kobiet. Jej przyczyna nie jest znana, jakkolwiek nie wyklucza się skłonności dziedzicznych. Leczenie Stosuje się silne leki przeciwbólowe i przeciwzapalne. W przypadkach ostrych możliwe jest chirurgiczne protezowanie zniszczonych stawów. Refleksologia dłoni może bardzo pomóc. Zabiegi na dłoniach zwiększają ruchomość stawów i uśmierzają bóle, nie należy jednak uciskać okolic bolesnych i znajdujących się w stanie zapalnym. Brodawki Objawy Brodawka jest bardzo popularnym, zaraźliwym, lecz stosunkowo niegroźnym schorzeniem skóry powodującym zmiany tylko w zewnętrznej jej warstwie. Zmiany te są twarde, zaokrąglone lub nieregularnego kształtu, o zabarwieniu różowym lub brązowym, często o szorstkiej powierzchni. Czasami w ich obrębie widoczne są czarne punkty; są to naczynia włosowate z zakrzepami spowodowanymi szybkim rozrostem tkanek skórnych. Przyczyny Brodawki wywołują wirusy zwane brodawczakami, są więc one zaraźliwe. Leczenie Zmiany przeważnie samoistnie zanikają. Leczenie polega na miejscowym stosowaniu specjalnego płynu, wypalaniu ciekłym azotem lub usuwaniu zmian laserem. Przed rozpoczęciem zabiegu refleksologicznego należy brodawki zakleić plastrami. Olejek esencjalny z drzewka herbacianego nakładany na brodawkę kilka razy dziennie bawełnianą bagietką powoduje jej zniknięcie po kilku tygodniach. Schorzenia paznokci Zanokcica Jest to popularna infekcja skórna rozwijająca się między podstawą paznokcia i oskórkiem. Objawia się stanem zapalnym, obrzękiem, czasami również nadwrażliwością. Zanokcica występuje częściej u kobiet, zwłaszcza tych z upośledzonym krążeniem oraz tych, których dłonie mają regularnie długotrwały kontakt z wodą. Wklęsłość płytek paznokciowych (koilonychia) U osób z tym zaburzeniem paznokcie są suche, kruche i cienkie, a w stadium zaawansowanym stają się wklęsłe. Zdarza się to po urazach paznokci, a czasem również w przebiegu anemii z niedoborem żelaza. 27 S/i O O a Q O 28 o O o i I Maczugowatość paznokci We wczesnym stadium powiększa się kąt między paznokciem i jego podstawą, która staje się sprężysta. W stadium zaawansowanym pojawia się widoczny obrzęk podstawy paznokcia oraz jego zakrzywianie. Zaburzenie to wiąże się z niektórymi chronicznymi chorobami płuc, takimi jak rak, rozstrzenie oskrzelowe i ropień płuca. Diagnoza orientalna Diagnozy orientalnej można używać do wykrywania wielu schorzeń. Może ona nawet sygnalizować potencjalne problemy zdrowotne przed ich fizyczną manifestacją. Zasady takiego diagnozowania zostały ustalone przed wiekami i zachowane w Japonii, Chinach, Korei oraz w Indiach w ramach tradycji religijnych, kulturowych i filozoficznych. Dłonie ujawniają zarówno obecne zaburzenia fizyczne i psychiczne, jak i te, które miały miejsce w niedawnej przeszłości. Wewnętrzna powierzchnia dłoni obrazuje stan fizyczny, a palce ujawniają skłonności psychiczne. Palce dfoni Poszczególne palce korespondują z częściami ciała w sposób następujący: Kciuk - koresponduje z płucami i ich funkcjami Palec wskazujący - reprezentuje jelito grube i jego funkcje Palec środkowy - reprezentuje serce, układ krążenia i funkcje rozrodcze Palec serdeczny - kontroluje żywotność, temperaturę i energię Palec mały - koresponduje z funkcją serca (powierzchnia wewnętrzna) i jelita cienkiego (powierzchnia zewnętrzna) funkcje serca/układu krgżenia/uktadu rozrodczego jelito grube ptuca żywotność/temperatura/energia wewnętrzna powierzchnia/ dtoni serce (powierzchnia wewnętrzna) jelito cienkie (powierzchnia zewnętrzna) Rys. 2.3 Korelacje między palcami dtoni i narzgdami oraz układami ciata Grube, silne palce dłoni z dobrze rozwiniętą strukturą kostną wskazują na silną konstytucję fizyczną. Palce wąskie i długie znamionują naturę psychiczno-duchową ze skłonnościami artystycznymi. Muzycy i inni twórcy często miewają tego typu palce. Przeprosty palców dłoni, czyli możliwości ich wygięcia w kierunku grzbietu dłoni, świadczą o wielkich możliwościach intelektualnych i duchowych. Skłonność palców do zaokrąglania się ku środkowi dłoni oznacza siłę fizyczną połączoną z brakiem elastyczności umysłowej. Końce palców Kształt Końce palców dłoni ujawniają konstytucję i charakter człowieka. Kanciaste zakończenia palców występują u ludzi aktywnych fizycznie, zdeterminowanych, a niekiedy agresywnych. Palce zaokrąglone znamionują osoby szczęśliwe, aktywne, energiczne, 0 pozytywnych cechach charakteru, okazujące empatię i zrozumienie. Palce zaostrzone wiążą się z tendencją do mniejszej siły fizycznej połączonej z wrażliwością i naturą artystyczną. Palce rozszerzone i maczugowate miewają zwykle ludzie skupieni na sobie, agresywni i kłótliwi. Stan Twarda i łuskowata skóra palców jest wskaźnikiem braku elastyczności fizycznej i umysłowej. Miękka, złuszczająca się skóra na końcach palców idzie w parze z emocjonalną drażliwością i ogólną wrażliwością psychiczną. Pęknięcia skóry na końcach palców wskazują na zaburzenia funkcji krążenia, wydalania i rozrodu. Mogą też korelować z impotencją lub oziębłością. Skóra biała i otłuszczona może być oznaką śluzu gromadzącego się w płucach oraz zaburzeń w układzie trawiennym. Paznokcie Barwa Paznokcie różowo-czerwone to oznaka dobrego zdrowia fizycznego 1 psychicznego. Paznokcie białawe wskazują na słabe krążenie i mogą sugerować anemię. Ludzie całkiem zdrowi zwykle nie miewają białawych paznokci. 29 8 5? o o a. o o o 30 I O o I Kształt Paznokcie kanciaste obrazują skłonność do aktywności fizycznej, świadczą jednak również o braku umysłowej elastyczności. Paznokcie podługowate znamionują osobę o zrównoważonej konstytucji fizycznej i umysłowej, zwykle jednak niezbyt elastyczną. Paznokcie owalne mogą oznaczać słabszą konstytucję fizyczną połączoną z dużą aktywnością umysłową i wrażliwością emocjonalną. Utkanie tkankowe Paznokcie grube i twarde to oznaka żywotności oraz dużej siły fizycznej i emocjonalnej. Paznokcie cienkie i miękkie wskazują na słabszą konstytucję fizyczną połączoną z dużą aktywnością umysłową i wrażliwością. Zmiany paznokci Pionowe krawędzie to wskaźnik nierównowagi pokarmowej, której towarzyszy zwykle uczucie zmęczenia. Poziome zagłębienia wskazują na zmiany w diecie. Więcej niż jedno zagłębienie oznacza, że było wiele zmian sposobu odżywiania. Paznokcie palców dłoni u dorosłego człowieka zrastają całkowicie w ciągu 6-9 miesięcy, można więc dokładnie ustalić, kiedy nastąpiła zmiana diety. Paznokcie łuszczące się lub nierówne oznaczają nierównowagę pokarmową. Układ nerwowy znajduje się pod presją; układ rozrodczy tez może funkcjonować nieprawidłowo. Większe białe obłączki u nasady paznokci występują u osób aktywnych fizycznie. Małe obłączki wskazują na aktywność umysłową połączoną z powolną przemianą materii. W dzieciństwie i młodości wszyscy mamy obłączki, które w starszym wieku stopniowo zanikają. 30 o o o o Kształt Paznokcie kanciaste obrazują skłonność do aktywności fizycznej, świadczą jednak również o braku umysłowej elastyczności. Paznokcie podługowate znamionują osobę o zrównoważonej konstytucji fizycznej i umysłowej, zwykle jednak niezbyt elastyczną. Paznokcie owalne mogą oznaczać słabszą konstytucję fizyczną połączoną z dużą aktywnością umysłową i wrażliwością emocjonalną. Utkanie tkankowe Paznokcie grube i twarde to oznaka żywotności oraz dużej siły fizycznej i emocjonalnej. Paznokcie cienkie i miękkie wskazują na słabszą konstytucję fizyczną połączoną z dużą aktywnością umysłową i wrażliwością. Zmiany paznokci Pionowe krawędzie to wskaźnik nierównowagi pokarmowej, której towarzyszy zwykle uczucie zmęczenia. Poziome zagłębienia wskazują na zmiany w diecie. Więcej niż jedno zagłębienie oznacza, że było wiele zmian sposobu odżywiania. Paznokcie palców dtoni u dorosłego człowieka zrastają całkowicie w ciągu 6-9 miesięcy, można więc dokładnie ustalić, kiedy nastąpiła zmiana diety Paznokcie łuszczące się lub nierówne oznaczają nierównowagę pokarmową. Układ nerwowy znajduje się pod presją; układ rozrodczy też może funkcjonować nieprawidłowo. Większe białe obłączki u nasady paznokci występują u osób aktywnych fizycznie. Małe obłączki wskazują na aktywność umysłową połączoną z powolną przemianą materii. W dzieciństwie i młodości wszyscy mamy obłączki, które w starszym wieku stopniowo zanikają. Rozdział 3 Przygotowanie do zabiegu W tym rozdziale opiszemy: • sposób przygotowania do zabiegu refleksologii dłoni • fizyczne badanie dłoni i płynące z niego wnioski • przeciwwskazania do zabiegów 32 .0 s ,2 o o >~ ti o. Refleksologia dłoni nie wymaga żadnego kosztownego bądź skomplikowanego wyposażenia. Wystarczy para rąk, intuicja i chęć niesienia pomocy. Skuteczne zabiegi można wykonywać w miejscach najzupełniej dowolnych, najlepiej jednak, gdy odbywają się one w środowisku, w którym panuje spokój i warunki sprzyjające odprężeniu. Kilka prostych działań w tym kierunku zapewni naszym pacjentom maksimum korzyści z zabiegów. Przygotowania ogólne Pierwszym krokiem jest wyłączenie telefonu lub odłożenie słuchawki oraz, jeśli to konieczne, poinformowanie domowników o fakcie wykonywania zabiegu i prośba o jego niezakłócanie. Odpowiednia temperatura sprzyja odprężeniu i poczuciu bezpieczeństwa. Oświetlenie nie powinno być zbyt ostre z tych samych powodów. Warto posłużyć się wyłącznikiem z regulacją natężenia światła lub zapalić kilka świec. Szczególnie kojący wpływ mają pastelowe kolory, takie jak bladoróżowy, lawendowy, błękitny i zielony. Można też uruchomić kominek do aroma-terapii z olejkami esencjalnymi. Olejki takie, wywierające wpływ terapeutyczny, działające na ciało, umysł i duszę, to doskonały sposób wzmocnienia uzdrawiającego wpływu zabiegów. Oto najczęściej używane olejki wraz z opisem ich działania. Olejki uspokajające umysł i ułatwiające zasypianie: • jaśminowy • lawendowy • majerankowy • neroh • pelargoniowy • różany • rumiankowy • szałwiowy • ylang ylang • z drzewa sandałowego Olejki podnoszące na duchu, łagodzące stany depresyjne i sprzyjające pozytywnym postawom: • bergamotowy • grejpfrutowy • jaśminowy • limonowy • mandarynkowy • palmarosa Olejki ułatwiające zwrócenie się ku przyszłości i uwolnienie się od wpływu przeszłości: • cedrowy • cyprysowy • kadzidlany • z drzewa różanego • z kwiatów lipy Olejki pobudzające oraz ożywiające umysł i ciało, poprawiające koncentrację i pamięć oraz wzmacniające układ odpornościowy: • bazyliowy • cytrynowy • imbirowy • miętowy • pomarańczowy • rozmarynowy • z czarnego pieprzu • z palczatki kosmatej Olejki odtruwające, ułatwiające pozbywanie się tego, co niepotrzebne (na poziomie ciała, umysłu i ducha): • cyprysowy • cytrynowy • grejpfrutowy • jałowcowy • rozmarynowy • z kopru włoskiego Olejki afrodyzjalne uzdrawiające związki i pobudzające zmysłowość: • jaśminowy • neroli • różany • ylang ylang • z drzewa sandałowego Niewielki tani kominek znakomicie ułatwia wypełnianie przestrzeni uzdrawiającymi aromatami. Do miseczki wlewamy kilka łyżeczek wody 33 I ! Q I s g: 34 5 S o O) I i dodajemy parę kropel wybranego olejku esencjalnego, po czym zapalamy świeczkę pod miseczką. Nie zaszkodzi również umieszczenie w pokoju świeżych kwiatów i kilku kryształów. Kwarc różany emanuje miłością i spokojem, a purpurowy ametyst wchłania wszelkie negatywności. Działanie relaksujące mają również kamienie o barwie błękitnej, takie jak błękitny agat i kalcyt. Podczas zabiegu wskazane jest odtwarzanie relaksującej muzyki, dzięki której rozmowy sprowadzone zostaną do minimum. Szczególny wpływ terapeutyczny ma muzyka NewAge. Niektórzy lubią też chorały gregoriańskie, głosy delfinów i wielorybów, mantry buddyjskie oraz nagrania szumu morza i wiatru. Działanie tła muzycznego zależy od indywidualnych upodobań. Niektórzy pacjenci wolą poddawać się zabiegom w zupełnej ciszy. Przed rozpoczęciem masażu dłoni należy przygotować kilka poduszek i ręczników. Może się również przydać kocyk dla zapewnienia pacjentowi poczucia bezpieczeństwa, ciepła i odprężenia oraz karafka z czystą wodą, którą powinno się podawać do picia po zabiegu w celu wypłukania toksyn. Jeśli mamy zamiar dodatkowo masować dłonie po refleksolo-gii z użyciem olejków aromaterapeutycznych, to trzeba je sobie zawczasu przygotować (patrz: Rozdział 8). Przygotowanie osoby wykonujqcej masaż Przygotowując się do zabiegu refleksologicznego, zdejmujemy z rąk wszelką biżuterię, ponieważ obrączki, pierścionki, bransoletki i zegarki będą nam przeszkadzały; możemy nimi też niechcący zadrapać skórę pacjenta. Zakładamy luźny i niekrępujący ruchów strój. Obcinamy paznokcie na krótko, by nie uciskać dłoni pacjenta. Nie powinniśmy również używać silnych perfum i jeść przed zabiegiem ostro przyprawionych pokarmów, ponieważ zapachy mogą działać odpychająco, utrudniając pacjentowi odprężenie. Przed zabiegiem należy dokładnie umyć ręce oraz zadbać o to, by paznokcie były idealnie czyste. Powinniśmy też znaleźć chwilę czasu na relaks. Zamykamy oczy i, wykonując kilka głębokich oddechów, staramy się podczas kolejnych wydechów uwolnić od wszelkich napięć. Jeśli odczuwamy napięcia w rejonie szyi i barków, łagodnie kierujemy oddech do tych okolic i pozwalamy, by uległy rozproszeniu. Oddalamy również od siebie wszelkie negatywne myśli. W ten sposób tworzymy warunki, w których będą mogły płynąć przez nas uzdrawiające energie, a nasze działania podczas zabiegu będą kierowane przez wyższą intuicję. Przygotowanie pacjenta Wyjaśniamy pokrótce, na czym polega refleksologia (patrz: s. 11). Jeśli pacjent wie, czego ma oczekiwać, wówczas nie będzie odczuwał niepokoju. Prosimy następnie pacjenta o przyjęcie pozycji leżącej lub siedzącej z uwzględnieniem następujących wskazówek: Pozycja leżqca Zawodowi refleksolodzy używają specjalnych foteli lub kozetek do masażu, nie jest to jednak konieczne, gdy naszymi pacjentami są znajomi lub członkowie rodziny. Jeśli osoba poddająca się zabiegowi chce przyjąć pozycję leżącą, może położyć się na tapczanie bądź usiąść na fotelu z rozkładanym oparciem lub leżaku. Można również przygotować dla niej miejsce na podłodze, układając na niej grubą kołdrę, kilka koców lub śpiwór. Pod głowę pacjenta podkładamy poduszkę dla zapewnienia mu komfortu i umożliwienia sobie obserwacji jego reakcji mimicznych. Możemy również podłożyć poduszkę pod kolana w celu odciążenia dolnego odcinka kręgosłupa oraz pod dłoń, którą postanowiliśmy się zająć w pierwszej kolejności. Następnie przykrywamy pacjenta prześcieradłem, kocem lub ręcznikiem, w zależności od temperatury, upewniając się, czy jest mu wygodnie i czy może się odprężyć. Wszelkie krępujące elementy ubioru, takie jak krawaty, paski