ami�ci Freddiego Mercury'ego (1946-1991) KEN DEAN 895352j Prze�o�y�a: KATARZYNA MALITA Uzupe�ni�: PIOTR KOSI�SKI WYDAWNICTWO �ROCK-SERWIS", KRAK�W, 1992 1000266069 ) ^ �j r; 9 82535 Tytu� orygina�u: ,QUEEN � THE NEW VISUAL DOCUMENTART � Copyright 1991 Omnibus Press (A Division of Book Sales Limited) � Copyright for the Polish edition by WYDAWNICTWO �ROCK-SERWIS", 1992 Ali rights reserved. No part of Ihis book may be reproduced in any form or by any electronic or mechanical means, including information storage or retrieval systems, without permission in writing from the publisher. L V D IV. i 0 Przek�ad: KATARZYNA MA LIT A Uzupe�nienie i redakcja wydania polskiego: PIOTR KOSI�SKI Opracowanie dyskografii i wideografii: PIOTR KOSI�SKI I MAREK PI�TKOWSKI Korektorzy: ARLETA I PIOTR KOSI�SCY Wykonanie reprodukcji zdj��: MAREK KOSI�SKI Sk�ad: ZAK�AD SK�ADU TEKST�W KRAKS�! \\ /*- ISBN 83-85335-09-9 >BN 0-7119-2828-2 � wydanie oryginalne) WYDAWNICTWO �ROCK-SERWIS" al. W�. Beliny-Pra�mowskiego 28 31-514 Krak�w tel./fax (012) 11-59-84 * *&&& \\deka Druk i oprawa: Krak�w, ul. Golik�wka 7 BUW-EO- 04 / S/lS / (0v00 SPIS TRE�CI Od wydawcy polskiego........ 6 Brian, Roger, Freddie i John..... 7 Dzie� po dniu............. 13 Postscriptum............... 97 Piraci na start!............. 100 Dyskografia............... 102 Wideografia............... 118 1 � - *. : � � OD WYDA WCY POLSKIEGO Kiedy w czerwcu 1991 roku zakupi�em prawa do wydania w Polsce angielskiej biografii zespo�u Queen nie s�dzi�em, �e tak bardzo nieodleg�a przysz�o�� dopisze tragiczny epilog do pe�nej blasku historii grupy. �mier� Freddiego Mercury'ego wstrz�sn�a ca�ym rockowym �rodowiskiem artystycznym. Poruszy�a serca niezliczonych rzesz m�odych ludzi na ca�ym �wiecie. Gdyby zapyta� zwolennik�w muzyki rockowej o ich ulubionych wykonawc�w, nazwa Queen rzadko zosta�aby wymieniona na pierwszym miejscu. Znalaz�aby si� jednak na pewno w �cis�ej czo��wce. Bo Queen jest zespo�em, kt�ry cieszy si� szacunkiem fan�w wszystkich rodzaj�w rocka. Dzieje si� tak m.in. dlatego, i� tworzy� muzyk� nieszablonow�, wymykaj�c� si� wszelkim pr�bom jej jednoznacznego zaszufladkowania. Przeplataj�ce si� elementy hard-rocka, tzw. rocka progresywnego, akcenty operowe, pastisz � wszystko sk�ada�o si� na niepowtarzalno�� zjawiska o nazwie Queen. Nagle pod koniec listopada 1991 roku zdali�my sobie wszyscy spraw�, �e to co towarzyszy�o nam od 20 lat, co by�o tu� obok, co cieszy�o si� nasz� szczeg�ln� sympati�, sko�czy�o si�. Nie b�dzie ju� wi�cej nagra� sygnowanych nazw� Queen. Nie b�dzie, bo by� nie mo�e. W listopadow� noc odszed� na zawsze nasz przyjaciel. My�l�, �e gdyby m�g� porozmawia� z ka�dym z nas powiedzia�by: Nie op�akujcie mnie, to nie ma sensu. Zostawiam wam moje piosenki i dop�ki b�dziecie chcieli ich s�ucha�, dop�ty b�d� �y�, cho� nie b�dzie mnie mi�dzy wami. B�dziemy Go s�ucha�, jego sztuka pozostanie z nami przez d�ugie lata, bo niewielu by�o takich artyst�w jak On � inteligentnych, wra�liwych i niepowtarzalnych. Piotr Kosi�ski 6 BRIAN, ROGER, FREDDIE I JOHN 19 lipca 1947 roku w Hampton, Middlesex na przedmie�ciach Londynu przyszed� na �wiat Brian Harold May. Gdy uko�czy� 7 lat przekroczy� pr�g Hampton Grammar School, r�wnie� w Middlesex. Zainspirowany przez Lonniego Donegana, The Shadows, The Ventures i Buddy'ego HoIly'ego, w wieku pi�tnastu lat zacz�� gra� na gitarze w r�nych lokalnych zespo�ach, chocia� wi�kszo�ci grup, z kt�rymi si� zwi�za�, nie uda�o si� nigdy wyj�� poza pr�by w gara�u. Brian: �aden z tych zespo��w nigdy do niczego nie doszed�, nie wyst�pili�my na �adnym prawdziwym koncercie, ale te� nie traktowali�my tego zbyt powa�nie. Spo�r�d uczni�w Hampton Grammar School wy�oni� si� m.in. zesp� o nazwie The Others, kt�ry w 1964 roku nagra� w�asn� wersj� standardu �Oh Yeah", wydan� na singlu przez firm� Fontana. Zami�owanie Maya do grania z wszystkimi, kt�rzy mieli na to ochot�, mog�o zrodzi� plotki o przynale�no�ci do tego zespo�u, tak jednak nie by�o. Podczas gdy zesp� The Others prze�y� sw�j moment chwa�y i jako The Sands wyda� jeszcze jeden singel, by potem znikn��, May zaj�� si� d�ugoterminowym przedsi�wzi�ciem: konstrukcj� gitary elektrycznej w�asnego projektu. Nie mog�c pozwoli� sobie na gitar� Fender Stratocaster, o kt�rej marzy�, May zabra� si� z pomoc� ojca do zaprojektowania i zbudowania w�asnego instrumentu. Zar�wno ojciec jak i syn mieli do�wiadczenie w pracy z drewnem i metalem, a Brian by� na dodatek wybijaj�cym si� studentem fizyki, wi�c zadanie nie by�o tak trudne, jak mog�oby si� wydawa�... chocia� wyb�r materia��w m�g� wygl�da� nieco dziwnie (pud�o gitary powsta�o z solidnego mahoniu, wyci�tego z obramowania dwustuletniego kominka, a �r�d�em spr�yn do systemu tremolo by� stary motocykl). Pomimo tego �domowego" charakteru, to w�a�nie na tej 7 gitarze (nazwanej �Fireplace") gra� May na wszystkich przebojowych p�ytach Queen i do dzi� pozostaje ona jego ulubionym instrumentem na scenie i w studiu. Cena materia�u wykorzystanego do jej budowy wynios�a jedynie... osiem funt�w. W 1967 roku May zapisa� si� na wydzia� fizyki w Imperial College w Londynie. Kiedy doszed� do wniosku, �e mo�e po��czy� studia z dzia�alno�ci� muzyczn�, umie�ci� na tablicy w college'u odr�czn� notatk�, zapraszaj�c student�w-muzyk�w do wsp�pracy przy za�o�eniu zespo�u. Pierwszymi, kt�rzy na ni� odpowiedzieli byli basista i wokalista Tim Staffell, a tu� po nim perkusista Roger Taylor. Uwa�ali�my go za najlepszego perkusist�, jakiego spotkali�my w �yciu. Obserwowa�em go, jak stroi� werbel � nigdy czego� takiego nie widzia�em � ;' pami�tam, jak pomy�la�em, �e wygl�da na prawdziwego profesjonalist� � powiedzia� p�niej Brian. Roger Taylor (prawdziwe nazwisko: Roger Meddows-Taylor) urodzi� si� 26 lipca 1949 roku w Kings Lynn w hrabstwie Norfolk. Gdy mia� osiem lat, jego rodzina przenios�a si� do Truro w Kornwalii, gdzie zacz�� ucz�szcza� do szko�y. Cho� rodzice sprzeciwiali si� jego muzycznym ambicjom uda�o mu si�, ju� jako nastolatkowi, zwi�za� z r�nymi lokalnymi zespo�ami. Pocz�tkowo praktykowa� jako gitarzysta, potem zasiad� na sto�ku perkusisty (i to �piewaj�cego). Spe�niaj�c �yczenie rodzic�w pragn�cych, by zaj�� si� czym� powa�nym, Taylor przyby� do stolicy z zamiarem studiowania stomatologii. Pocz�tkowo pobiera� nauki w londy�skiej Hospital Medical School, p�niej w Hospital Medical School w Whitechap'el. Po up�ywie zaledwie jednego roku zdecydowa�, �e naogl�da� si� ju� do�� z�b�w na ca�e �ycie i przeni�s� si� prosto na wydzia� biologiczny w Imperial College. May, Staffell i Taylor przyj�li nazw� Smile i niebawem zdobyli spor� grup� fan�w w londy�skich pubach i college'ach, z kt�rych najbardziej zagorza�ymi byli niew�tpliwie koledzy z Imperial. W 1968 roku May otrzyma� dyplom z wyr�nieniem z fizyki i rozpocz�� studia podyplomowe w zakresie astronomii i podczerwieni, nadal w Imperial. Nie przejmuj�c si� zbytnio zaj�ciami na uczelni, cz�onkowie Smile powa�nie my�leli o d�ugiej karierze, ale kompletny brak do�wiadczenia w businessie muzycznym doprowadzi� ich do podpisania wielce niekorzystnego kontraktu. Firma Mercury, b�d�ca w tym czasie wytw�rni� ameryka�sk�, bez swojego oddzia�u w Zjednoczonym Kr�lestwie (z wyj�tkiem umowy dotycz�cej dystrybucji p�yt), podpisa�a jednorazowy kontrakt ze Smile i wys�a�a zesp� do studia z Johnem Anthonym jako producentem. Rezultatem tego posuni�cia by� jeden singel, �Earth" � piosenka Tima Staffella. Na drugiej stronie znalaz� si� utw�r �Step On Me", wsp�lne dzie�o Staffella i Maya. Singel nie zdzia�a� absolutnie nic, g��wnie dlatego, �e wydano go bez najmniejszej cho�by akcji promocyjnej i do tego w Stanach Zjednoczonych, gdzie grupa by�a zupe�nie nieznana. Z powodu braku zainteresowania, singel nigdy nie ukaza� si� w Wielkiej Brytanii, a wytw�rnia po cichu zerwa�a wsp�prac� z zespo�em. By� mo�e w�a�nie dlatego odszed� Tim Staffell, by snu� plany kariery solowej, kt�rych nigdy nie wprowadzi� w �ycie. Doniesienia z tego okresu wskazuj�, �e chocia� materia� Smile pasowa� doskonale do swoich czas�w (w ko�cu cz�� utwor�w ukaza�a si� potem na dw�ch pierwszych albumach Queen), g�os Staffella nie mia� szans dostosowa� si� do trend�w panuj�cych w ci�gu nast�pnych lat w muzyce rockowej, co tak uda�o si� g�osowi jego nast�pcy... mo�e wi�c dobrze si� sta�o, �e dosz�o do tego rozstania. W 1983 roku ukaza� si�, wy��cznie w Japonii, mini-album �Getting Smile" dokumentuj�cy kr�tki okres dzia�alno�ci zespo�u. Sze�� zawartych na nim nagra� (�Earth", �Step On Me", ,,Doin' Alright", �Polar Bear", �Blag" i �April Lady") zawiera�o wiele element�w charakterystycznych dla p�niejszych kompozycji Queen. Solo gitarowe z utworu �Blag" pojawi�o si� prawie bez zmian w �Brighton Rock", z kolei akustyczne �April Lady" utrzymane by�o w klimacie najpi�kniejszych ballad grupy z okresu 1973-1978. Latem 1969 roku May i Taylor byli, delikatnie m�wi�c, troch� przygn�bieni. Jesieni� Brian rozpocz�� prac�. Przyj�� posad� nauczyciela matematyki w londy�skiej szkole �redniej, nie b�d�c pewnym, czy ma nadal prowadzi� swoje badania naukowe. Tim Staffell postanowi� bardziej zdecydowanie zaj�� si� swoj� karier� solow� i za�o�y� nowy zesp� o nazwie Humpy Bong, w kt�rym obj�� funkcj� wokalisty. W tym czasie dzieli� on ma�e mieszkanko z jednym ze swoich kumpli, r�wnie� wokalist�, kt�ry poznawszy si� z Rogerem Taylorem zacz�� wraz z nim prowadzi� budk� z u�ywanymi ubraniami na targu Kensington. By� ex-studentem szko�y plastycznej, zarozumiale przekonanym, i� jedynie on wie jak powinien dzia�a� i co powinien gra� zesp� rockowy, by zrobi� prawdziw� karier�. Na imi� mia� Freddie. Freddie Mercury urodzi� si� jako Frederick Bulsara 5 wrze�nia 1946 roku na Zanzibarze, wyspie b�d�cej obecnie cz�ci� Tanzanii, a w�wczas kolonii brytyjskiej. Pomimo egzotycznie brzmi�cego nazwiska i miejsca urodzenia rodzice Freddiego s� Brytyjczykami. W tamtym czasie ojciec Freddiego, Borni Bulsara, pracowa� jako urz�dnik rz�du brytyjskiego i rezydowa� w XIX--wiecznym pa�acu Beit el Ajaib, wzniesionym przez su�tana Bargasha. Zar�wno Borni, jak i Jer � matka Freddiego � byli wyznawcami zoroastryz-mu, religii, kt�rej pocz�tki si�gaj� VI wieku p.n.e. i maj� swoje �r�d�o w Iranie. Kontakty z kap�anami i rozmaitymi elementami obrz�dku zoroast-ryjskiego niezwykle pobudzi�y i rozwin�y wyobra�ni� i wra�liwo�� m�odego ch�opca. W wieku 10 lat Freddie przeni�s� si� wraz z ojcem do Bombaju, gdzie ten drugi mia� kontynuowa� swoj� prac� dla ojczyzny. Matka wr�ci�a tymczasem do Anglii i w Feltham, Middlesex, urz�dzi�a dom, w kt�rym 9 cierpliwie, przez trzy lata, oczekiwa�a na powr�t m�a i syna z Indii. Nomen omen, dos�ownie tu� obok mieszka�a rodzina May�w. Jednak musia�o min�� jeszcze kilka lat, by Freddie pozna� Briana... Po przyje�dzie do Anglii i zako�czeniu wst�pnej edukacji Freddie rozpocz�� studia w Ealing College of Art, gdzie pozna� Pete'a Townshenda z The Who, Rona Wooda z The Faces i The Rolling Stones oraz Rogera Ruskina z The Bonzo Dog Doo Dah Band. Freddie zako�czy� edukacj� w Ealing z dyplomem w dziedzinie sztuki i projektowania. Obok zainteresowa� artystycznych, zaintrygowa�y go � podobnie zreszt� jak wi�kszo�� student�w szk� artystycznych w tym okresie � mo�liwo�ci ukryte w muzyce pop. W zespo�ach takich jak Sour Milk Sea i Wreckage zacz�� rozwija� swoje-umiej�tno�ci pisania piosenek i osobowo�� sceniczn�. Na cze�� mitycznego pos�a�ca bog�w przyj�� pseudonim Mercury. Prawdopodobnie czu�, �e ma innym do przekazania jakie� przes�anie. May i Taylor sk�onni byli wys�ucha� pomys��w Freddiego, chocia� z drugiej strony Brian mia� zamiar kontynuowa� studia. Plan Mercury'ego by� prosty: poszerzy� brzmienie �heavy" w stylu Led Zeppelin o nowy wizualny wymiar. Skandalizowanie w po��czeniu z rockiem musia�o zagwarantowa� sukces. Bo niby dlaczego nie? W tym czasie nie nadesz�a jeszcze era glam i glitter-rocka (mia� j� zapocz�tkowa� Freddie), wi�c oczywistym modelem do na�ladowania pozostawa� jedynie Jagger, kt�ry od lat odcina� kupony od swej s�awy. Nazwijmy zesp�l Queen � powiedzia� Freddie. To brzmi dumnie! W szkole artystycznej ucz� specyficznej wra�liwo�ci, ucz� jak to robi�, by zawsze o krok wyprzedza� panuj�c� mod� � powiedzia� Freddie swoim nowym kolegom. To w�a�nie basista zespo�u Smile, Tim Staffell, przedstawi� Freddiego Brianowi i Rogerowi. Brian pami�ta, �e po obejrzeniu kilku koncert�w Smile, Freddie nie oci�ga� si� ze swoimi sugestiami: Dlaczego marnujecie czas na co� takiego? � wykrzykiwa�. Powinni�cie gra� bardziej oryginalny materia�. Powinni�cie by� bardziej ekspansywni w przekazywaniu swojej muzyki. Gdybym byl waszym wokalist�, w�a�nie to bym robi�! May i Taylor byli nieco rozczarowani po swoich do�wiadczeniach ze Smile. Brian wci�� pracowicie budowa� swoj� s�ynn� gitar�, r�wnie dobr� - o ile nie lepsz� � ni� modele osi�galne w sklepach. Freddie raz po raz wyskakiwa� z coraz bardziej zdecydowanymi pomys�ami dotycz�cymi prezentacji materia�u. Wszyscy byli inteligentni i wykszta�ceni; mogli otrzyma� dobrze p�atn� prac� w �prawdziwym �wiecie", tote� je�li mieli za�o�y� zesp� rockowy, zamierzali potraktowa� to powa�nie i odnie�� sukces. W konsekwencji postanowili dzia�a� powoli. Przez ca�y 1970 rok odbywali pr�by, komponowali (wszyscy trzej byli przecie� tw�rcami piosenek) i �ostrzyli" materia�, graj�c g��wnie na przyj�ciach u przyjaci� i w okolicznych szko�ach, m.in. 14 listopada w Ballspark College w Hertford i 5 grudnia w Shoreditch w Egham. 10 Po szybkim �wyko�czeniu" � zgodnie z legend� � sze�ciu basist�w trafili na tego szcz�liwego, si�dmego, w osobie Johna Deacona. W�r�d tych sze�ciu znale�li si� m.in. Mik� Grose (zagra� raptem na a� jednym koncercie), Doug, kt�rego nazwiska nikt ju� dzi� nie pami�ta (zwolniony za zarozumialstwo) i Barry Mitchell (w�a�nie z nim w sk�adzie, Queen 18 wrze�nia 1970 r. � podczas pr�by � zagra� w ho�dzie zmar�emu tego dnia Jimfemu Hendrixowi s�ynny klasyk �Voodoo Chile"). John Richard Deacon urodzi� si� 19 sierpnia 1951 roku w Leicester. Tam te� ucz�szcza� do szko�y �redniej i gra� w kilku zespo�ach z�o�onych z nastolatk�w (m. in. The Art Opposition). P�niej przeni�s� si� do Londynu, gdzie studiowa� elektronik� (studia uko�czy� z wyr�nieniem sze�� miesi�cy po do��czeniu do Queen). Mimo �e by� o kilka lat m�odszy, Deacon dobrze zgra� si� z pozosta�ymi cz�onkami zespo�u. Czuli�my, �e jest on tym w�a�ciwym, chocia� byl taki spokojny. Prawie wcale si� do nas nie odzywa�! � wspomina� p�niej Brian. Freddie zaprojektowa� logo zespo�u, a inspiracj� sta�y si� znaki zodiaku jego cz�onk�w. Byli ju� gotowi, �eby pokaza� si� �wiatu. W czerwcu 1971 roku po raz pierwszy jako Queen wyst�pili w College of Estate Management, w Horn-sey, w Londynie. (Niekt�re �r�d�a za debiut grupy uwa�aj� koncert w St. Helen's Girlschool. Ken Dean nie wspomina o nim w swojej ksi��ce � przyp. wyd. pol.) Po do��czeniu Johna Deacona, Queen sta� si� jednym z najbardziej trwa�ych zespo��w w muzycznym businessie. John: By�em prawdopodobnie jedyn� osob� w naszym kwartecie, kt�ra mog�a przygl�da� si� wszystkiemu z pewnym dystansem, poniewa� by�em czwartym, ostatnim cz�onkiem Queen. Wiedzia�em, �e w tym zespole tkwi jaka� ukryta moc, ale nie by�em do ko�ca przekonany... a� do czasu albumu ,,Sheer Heart Attack". 1971 1971 � 1973 Przez wi�ksz� cz�� 1971 roku �ycie toczy�o si� normalnie. Latem Queen objechali kilka miejscowo�ci w zachodniej Anglii, wykorzystuj�c kontakty Taylora, a jesieni� dali kilka koncert�w w Imperial College. May i Deacon studiowali, Mercury i Taylor prowadzili swoj� budk�, sprzedaj�c opr�cz ciuch�w r�wnie� dzie�a sztuki. Wi�kszo�� ich dyskusji dotyczy�a zaj�cia si� muzyk� profesjonalnie. Freddie: Powiedzieli�my O.K., pogr��ymy si� w rocku i b�dzie to nasza praca, bez �adnych odskok�w. Z racji wykszta�cenia wszyscy mieli�my przed sob� niez�e perspektywy, tote� nie interesowa� nas status trzeciorz�dnej grupy. Skoro porzucali�my dla rocka wszystkie kwalifikacje, zdobyte w innych dziedzinach, to na tej nowej p�aszczy�nie musieli�my osi�gn�� szczyty. Roger: Przez pierwsze dwa lata tak naprawd� nic specjalnego si� nie wydarzy�o. Wszyscy studiowali�my, a post�py zespo�u by�y r�wne zeru. Mieli�my jednak wspania�e pomys�y i wierzyli�my, �e jako� si� przebijemy. Brian: Skoro ju� postanowili�my porzuci� kariery w zawodach, do kt�rych tak ci�ko si� przygotowywali�my, chcieli�my by muzyka, kt�r� stworzymy by�a naprawd� dobra. Mieli�my sporo do stracenia i ta decyzja nie przysz�a nam �atwo. M�wi�c szczerze, nie s�dz�, by 19 lutego Wyst�p w Hornsey Town Hall w Londynie. 20 lutego Koncert w Kingston Polytechnic w Londynie. Czerwiec Wyst�p w College of Estate Management w Londynie. 18 lipca Koncert w Imperial College w Londynie. Lipiec-Wrzesieh Kr�tka trasa po po�udniowo-zachodniej Anglii. Z jakiego� powodu jedynym zapami�tanym koncertem jest wyst�p w Truro! To mini-tournee zorganizowa� Roger Taylor. Pa�dziernik-Grudzie� Dwa. koncerty (wy��cznie dla przyjaci�) w Imperial College w Londynie. 31 grudnia Bal sylwestrowy w londy�ski �klubie rugby". <nskim 13 1972 Stycze�-Pa�dziernik Koncerty w klubach i pubach, w tym jeden w The Pheasantry przy Kings Road w Chelsea i jeden w Imperial College. Wiele wyst�p�w w pubach w okolicy Shepperton. Cz�onkowie zespotu sp�dzaj� ten czas nagrywaj�c ta�m� demo w De Lane tea Studios. 1 listopada Koncert w Forest Hill Hospital w Londynie. 6 listopada Wyst�p w klubie The Pheasantry przy Kings Road w Londynie. Koncert ten zosta! zorganizowany przez Roya Thomasa Bakera i Robina Cable'a, a na widowni znale�li si� m.in. przedstawiciele Trident Audio Productions, uwa�nie i krytycznie obserwuj�cy sceniczny show zespotu. 20 grudnia Wyst�p w The Marquee w Londynie. kt�ry� z nas zdawa� sobie wtedy spraw� z tego, �e osi�gni�cie czegokolwiek zajmie nam ca�e trzy lata. Nie by�o lekko! Nazwa Queen pojawi�a si� po raz pierwszy �jak ju� wspomniano � podczas koncertu w College Of Estate Management w Londynie. Freddie: Wiele lat temu wymy�li�em nazw� Queen... To tylko nazwa, ale jak�e dostojna i jak wspaniale brzmi... To mocna nazwa, bardzo uniwersalna i taka bezpo�rednia. Otwieraj�ca mo�liwo�ci wielorakiej interpretacji. Oczywi�cie zdawa�em sobie spraw� z podtekst�w homoseksualnych, ale w ko�cu by� to tylko jeden z jej aspekt�w. Na pocz�tku 1972 roku zespo�owi wreszcie uda�o si� przebi�. W�a�ciciele studia nagra� De Lane Lea pragn�c sprawdzi� nowy sprz�t i nagra� jaki� pokazowy materia�, kt�rym mogliby zainteresowa� klient�w b�d�cych przedstawicielami rodz�cego si� �heavy rocka", szukali zespo�u gotowego przetestowa� jego wyposa�enie. Dzi�ki kontaktom przyjaci�, Queen otrzymali za darmo nieograniczony czas na prac� w studiu. Na pocz�tku 1972 roku wykorzystali go, by nagra� ta�m� demo przy u�yciu ca�ej dost�pnej techniki i by nawi�za� wiele nowych kontakt�w. Jednak �adna z wytw�rni p�ytowych, do kt�rych si� zwr�cili, nie pali�a si� do podpisania z nimi kontraktu (w tym r�wnie� EMI, mimo faktu, �e utw�r �The Night Comes Down" z pierwszego albumu jest jednym z zarejestrowanych w�a�nie w studiu De Lane Lea). W�r�d wielu technik�w studyjnych, kt�rzy ogl�dali poczynania Queen w De Lane Lea, byli Roy Thomas Baker i John Anthony, in�ynierowie z Trident Studios przy Wardour Street. Anthony zna� Maya i Taylora, gdy� by� producentem singla zespo�u Smile, a Baker w�a�nie za�o�y� w�asn� sp�k� produkcyjn�. Po wys�uchaniu zespo�u, zar�wno Baker jak i Anthony nabrali przekonania, �e oto w�a�nie ujrzeli to, czego by�o im potrzeba. Czym pr�dzej zwr�cili si� wi�c do swoich szef�w w Trident, Barry'ego i Normana Sheffield�w, namawiaj�c ich do zainteresowania si� grup�. Bossowie Trident pozostaj�c pod niek�amanym wra�eniem wywo�anym przes�uchaniem ta�m demo zaprag- 14 1973 n�li ujrze� zesp� na �ywo, by sprawdzi�, jak radzi sobie na scenie. Baker czym pr�dzej zorganizowa� wi�c koncert pokazowy � 6 listopada 1972 r. � w klubie The Pheasantry przy Kings Road. Spodoba� si� on Sheffiei-dom na tyle, i� bez wahania podpisali z Queen stosowny kontrakt. 9 kwietnia The Marquee, Londyn. Koncert pokazowy zorganizowany przez Trident. Nie powiem bym byt zadowowtony za swojego zgryzu. Wiem, �e musz� co� z tym zrobi�, ate wci�� nie mam czasu. Poza tym. jestem doskona�y' 15 1973 �Keep (w 6 lipca Na rynku ukazuje si� singel Yourself Alive'7,,Son And Daughter". 13 lipca Ukazuje si� LP. ,,Queen" (� zestawieniach bestseller�w przebywa przez 17 tygodni docieraj�c do 24. miejsca. Osi�ga status Z�otej P�yty.) Sierpie� W Trident Studios powstaje LP, ,,Queen II"; producentami s� Roy Thomas Baker i Queen. 13 wrze�nia Wyst�p w Golders Green Hippodrome w Londynie. Nagrany przez Radio Luksemburg i wyemitowany tu� przed wizyt� Queen w tym kraju w nast�pnym miesi�cu. 13 pa�dziernika Koncert we Frankfurcie w Niemczech. 14 pa�dziernika Le Blow Up, Luksemburg (Wyst�p w telewizji. Pomi�dzy 11 i 14 pa�dziernika Oueen wyst�puj� r�wnie� w telewizji francuskiej i holenderskiej). 20 pa�dziernika Paris Theatre, Londyn (show nagrany przez BBC Radio One do p�niejszego programu ,.ln Concert") 2 listopada Wyst�p w Imperial College w Londynie. 12 listopada Town Hall, Leeds (pierwszy koncert brytyjskiej trasy, podczas kt�rej Oueen towarzysz� zespo�owi Mott The Hoople). 13 listopada St Georges Hall, Blackburn. 15 listopada Gaumont, Worcester. 16 listopada Lancaster University. 16 Cz�onkowie zespo�u rozpocz�li nagrania do swego debiutanckiego albumu z Bakerem i Anthonym przy sterach. Szefowie Trident nie ufali im jednak do ko�ca, pozwalaj�c pracowa� jedynie w �martwym czasie", tj. wtedy, gdy ze studia nie korzysta� nikt inny. Pomimo narzuconych w ten spos�b ogranicze� muzycy byli zadowoleni z rezultat�w swej pracy. Teraz pozosta�o jedynie znale�� koncern p�ytowy, gotowy do przeniesienia zarejestrowanego materia�u na winylowe kr��ki. Misj� t� powierzono Amerykaninowi, Jackowi Nelsonowi, pe�ni�cemu w Trident funkcj� dyrektora oddzia�u Artists & Repertoire. Jack sprawowa� w tym czasie piecz� nad obiecuj�cym wokalist� Eugenem Wallacem, jednak kiedy jego kariera nie chcia�a posun�� si� ani o krok do przodu, zacz�� � na w�asn� r�k� � popycha� sprawy Queen. Nelson �podrzuci�" zesp� grubym rybom z EM I, kt�ra to firma akurat wtedy stara�a si� zebra� obiecuj�ce grupy do swojej nowej �stajni" okre�lonej nieskomplikowanym has�em � �heavy rock". Przedstawiciele EM I zaakceptowali Queen, cho� pocz�tek wsp�pracy nie wypad� zbyt obiecuj�co. Firma d�ugo zwleka�a z wypuszczeniem na rynek pierwszego albumu, a dodatkowe sesje nagraniowe ci�gn�y si� niemi�osiernie od grudnia 1972 r. do maja 1973 roku. Brian: W tym czasie podczas naszych koncert�w przewa�a�y obce kawa�ki. Ludzie nie znali jeszcze kompozycji, kt�re wysz�y spod naszych pi�r, tote� nie mia�oby �adnego sensu nadmierne w��czanie ich do sceniczngo repertuaru. Woleli�my zaoferowa� ludziom co�, co dobrze znaj�. Graj�c w�asne utwory, staliby�my si� nudni. Wykonywali�my wi�c np. ,,1'm A Man" Bo Didleya, ..Jailhouse Rock" Ehisa Presleya, ,,Shout Bama Lama" Lit tle Richarda, ,,Be-Bop-A-Lula" i �Hey Big Spender". (Czasami w repertuarze pojawia�a si� ich kompozycja �Hang-man", kt�ra jednak nigdy nie znalaz�a si� na �adnej p�ycie � przyp. P.K.). Kwietniowy koncert Queen w Marquee by� ich drugim wyst�pem w tym klubie, wi�c podeszli do tego �presti�owego" koncertu bez specjalnej tremy. Ich pokaz mia� promowa� debiutancki album. Mo�e i uda�o si� wypromowa� kilka piosenek, ale na pewno nie ca�y A / 1973 album, skoro dotar� on do sklep�w dopiero trzy miesi�ce p�niej. Tak wi�c, mimo �e prasa po�wi�ci�a koncertowi w Marquee sporo uwagi, ca�y impet kampanii prasowej przeznaczonej dla albumu straci� sw� moc i sens. Kiedy wreszcie EM I wyda�a album, uczyni�a to z tak wielkim hukiem, �e sprowokowa�a oskar�enia o �przesad�", kt�re podzia�a�y jak kube� zimnej wody. W konsekwencji pierwszy singel Queen, �Keep Yourse�f Alive", zosta� pi�ciokrotnie odrzucony przez bezimienn� rad� sprawuj�c� piecz� nad playlist� Radio One. Pomimo to cz�onkowie zespo�u mieli pow�d do optymizmu. Latem 1973 roku nagrali sw�j drugi album i (dzi�ki koncertowi w Marquee) otrzymali propozycj� wyjazdu na pierwsze du�e brytyjskie tournee jako tzw. support dla Mott The Hoople. W tym czasie by�a to bardzo popularna grupa i udzia� we wsp�lnych koncertach stanowi� dla Queen wielk� szans� zdobycia sporej grupy fan�w. Tak rzeczywi�cie si� sta�o, a reakcja publiczno�ci by�a tak dobra, �e cz�onkowie Mott The Hoople zaprosili Queen do odbycia kolejnej trasy, tym razem w Stanach Zjednoczonych, w kwietniu nast�pnego roku. R�wnocze�nie agencja MAM podpisa�a z nimi kontrakt na du�� tras� po Zjednoczonym Kr�lestwie wiosn� 1974 roku. Prasa rockowa nadal jednak ich ignorowa�a. Tak narodzi�a si� antypatia muzyk�w do dziennikarzy. W czerwcu, pod nazw� �Larry Lurex" (nawi�zuj�c� do popularnego wtedy Gary Glittera), Queen wraz z przyjaci�mi wydali singel, b�d�cy ich w�asn� wersj� przeboju Beach Boys �I Can Hear Musie". Na drugiej stronie znalaz� si� utw�r Goffina i Kinga �Going Back". Singel powsta� w Trident Studios po sesjach do pierwszego albumu, a jego producentem by� Roy Thomas Baker. Jako� nikt w�r�d krytyk�w nie wykaza� poczucia humoru, nie wyczu� aluzji (Lurex-Glitter) i przeb�j nie zdzia�a� praktycznie nic na listach bestseller�w. 17 listopada Liverpool Stadium. 18 listopada Victoria Hall, Hanley. 19 listopada Civic Hall, Wolverhampton 20 listopada New Theatre, Oxford. 21 listopada Guildhall, Preston. 22 listopada City Hall, Newcastle. 23 listopada Apollo, Glasgow. 25 listopada Caley Cinema, Edynburg. 26 listopada Opera House, Manchester 27 listopada Town Hall, Birmingham. 28 listopada Bragwyn Hall. Swansea, 29 listopada Colston Hall, Bristol. 30 listopada Winter Gardens, Bournemouth. 1 grudnia The Kursaal, Southend 2 grudnia Central Hall, Chatham. 7 grudnia Leicester University (koncert udzia�u Mott The Hoople). 8 grudnia Liverpool University (koncert bez udziatu Mott The Hoople). 10 grudnia Court Hali. Taunton (koncert bez udziatu Mott The Hoople). 12 grudnia Cheltenham College (koncert bez udziatu Mott The Hoople), 14 grudnia Hammersmith Odeon, Londyn 28 grudnia Top Rank, Liverpool (koncert udziatu Mott The Hoople). 1974 Luty 1974 � 1976 Udzia� w Sunbury Musie Festival w Melbourne w Australii. (Trzydniowy festiwal na otwartym powietrzu). 25 lutego Na rynku ukazuje si� SP. ,,Seven Seas Ot Rhye'7�See What A Fool l've Been". (Na listach utrzymuje si� on przez 10 tygodni, docieraj�c do 10. miejsca). 1 marca Winter Gardens, Blackpool. Pierwszy koncert pierwszej du�ej trasy Queen po Zjednoczonym Kr�lestwie. Towarzyszy im zesp�t Nutz. 2 marca Friars, Aylesbury. 3 marca Guildhall, Plymouth. 4 marca Festival Hall, Paignton. W 1974 roku na horyzoncie Queen zacz�o si� przeja�nia�. �Seven Seas Of Rhye", piosenka Freddiego Mercury'ego umieszczona na pierwszym albumie, zosta�a ponownie nagrana i wydana na singlu. Szybko sta�a si� niekwestionowanym przebojem, nie tylko w Wielkiej Brytanii i Europie, ale r�wnie� w USA i Japonii. W Stanach wszystko zacz�o uk�ada� si� pomy�lnie. Elektra, ameryka�ska wytw�rnia zespo�u, ocali�a jeszcze sw�j presti� z lat sze��dziesi�tych na tyle, by zapewni� Queen dobr� pras�, zw�aszcza podczas ich pierwszych wyst�p�w za oceanem ze wspomnianym wcze�niej Mott The Hoople. Po pi�ciu koncertach w Nowym Jorku, Briana Maya powali�o zapalenie w�troby i na pozosta�ej cz�ci trasy gwiazda tournee musia�a skorzysta� z pomocy grupy Kansas, gdy tymczasem Queen wr�cili do domu liza� rany. Pocieszenia szukali w pisaniu utwor�w na trzeci album, lecz dopiero co rozpocz�te sesje nagraniowe musieli przerwa� po odkryciu, �e May ma jeszcze jeden k�opot ze zdrowiem - w postaci wrzodu �o��dka. Wybi�o ich to ca�kowicie z rytmu. Starali si� jednak radzi� sobie z przeciwno�ciami losu jak tylko si� da, nagrywaj�c dalej, kiedy tytko pozwala� na to stan IS 1974 zdrowia Briana. Na przek�r wszystkiemu album zosta� wreszcie uko�czony, a rezultat zmaga� zaakceptowany przez wszystkich. Wybranemu na singel utworowi �Killer Queen", na drodze do pierwszego miejsca list przeboj�w stan�� jedynie idol nastolatk�w David Essex ze swoj� piosenk� �Fm Gonna Make You A Star". Wa�niejszym jednak (na d�u�sz� met�) od sukcesu ma�ej p�yty by� fakt, �e powr�cili na tras� gotowi do ponownego stawienia czo�a Ameryce. Brian: ,,Killer Queen" by�a punktem zwrotnym. Piosenka ta najlepiej podsumowywa�a nasz� muzyk�, a to �e stula si� wielkim przebojem utwierdzi�o nas w przekonaniu, i� zmierzamy we w�a�ciwym kierunku i �e nasze sprawy przybieraj� dobry obr�t. Byli�my bez grosza, jak zreszt� ka�dy inny przebijaj�cy si� zesp�l rockowy. Wegetowali�my w garsonierach na przedmie�ciach Londynu jak ca�a reszta. Freddie o �Killer Queen": To opowie�� o dziewczynie z wy�szych sfer. Pr�bowa�em w niej zasygnalizowa�, �e osoby z klas� te� mog� by� dziwkami. W listopadzie tego roku Queen zagra� dwukrotnie w The Rainbow Theatre w Londynie. Jeden z wyst�p�w zosta� sfilmowany i stanowi cenny dokument w historii zespo�u. Grupa zagra�a wtedy nast�puj�ce utwory: �Pro-cession" (odtwarzany z ta�my), �Now I'm Her�", �Ogre Battle", �Killer Queen", �March Of The Black Queen", �Lap Of The Gods", �Bring Back That Leroy Brown" (z parti� Briana na ukelele), �Liar", �Keep Yourself Alive", �Brighton Rock" i �Son And Daughter". Cho� filmowy zapis z Rainbow nie zawiera� pe�nego zestawu piosenek sk�adaj�cych si� na sceniczny show prezentowany przez zesp� w tamtym czasie, to jednak doskonale oddawa� magi� ich wieczornych spotka� z publiczno�ci�. �Live At Rainbow 1974" ukaza� si� w 1992 roku na kasecie wideo, kt�ra do��czona zosta�a do tzw. �Queen Box Of Tricks", specjalnego zestawu dla fan�w Queen, rozprowadzanego wy��cznie drog� pocztow�. W 1975 roku Queen powr�cili wreszcie do USA i przy ogromnej reklamie ze strony Elektry wyruszyli na tournee po ca�ym kraju -- tym razem jako gwiazdy. Niestety, zn�w nie�le im si� dosta�o, g��wnie od krytyk�w zarzucaj�cych im bezkrytyczne kopiowanie Led 8 marca Locarno. Sunderl�nd. W sklepach muzycznych pojawia si� LP. �Oueen II" (W zestawieniach przebywa przez 26 tygodni. Dociera do 5. miejsca i osi�ga status Ztotej P�yty). 9 marca Koncert w Corn Excrtange w Cambridge. 10 marca Greyhound, Croydon. 12 marca Roundhouse, Dagenham. 14 marca Town Hall, Cheltenham. 15 marca Glasgow University. 16 marca Stirling University. W�r�d publiczno�ci wybucha b�jka, gdy Queen nie wychodz� n� scen�, by bisowa� po raz czwarty. Dw�ch widz�w jest rannych z powodu pchni�cia no�em. Koncert w Barbarellas w Birmingham, kt�ry mia� si� odby� nast�pnego wieczoru zostaje odwo�any i przeniesiony na 2 kwietnia. 19 marca Winter Gardens, Cieethorpes 20 marca Manchester University. 23 marca Links Pavilion, Cromer. 24 marca Woods Leisure Centr�, Colchester. 26 marca Pal�ce Lido, Douglas, Isle Of Man. 28 marca Aberystwyth University. 29 marca Winter Gardens, Penzance. 30 marca Century Batlroom, Taunton 31 marca The Rainbow, Londyn. ;e. IM 1974 2 kwietnia Barbarellas, Birmingham. 16 kwietnia Regis College, Denver, w stanie Kolorado. Pierwszy koncert pierwsze) ameryka�skiej trasy Queen, podczas kt�rej towarzyszyli zespo�owi Mott The Hoople. 17 kwietnia Memoria� Hall, Kansas City, w stanie Kansas. 18 kwietnia Keil Auditorium, St Louis, w stanie Missouri. 19 kwietnia Fairgrounds Appliance Building Oklahoma City, w stanie Oklahoma. 20 kwietnia Mid South Coliseum, Memphis, w stanie Tennessee. 21 kwietnia St. Bernard Civio, New Orleans, w stanie Luizjana. 26 kwietnia Orpheum Theater, Boston, w stanie Massachusetts. 27 kwietnia Pal�ce Theater, Providence, w stanie Rhode Island. 28 kwietnia Exposition Hall, Portiand, w stanie Maine. 1 maja Farm Arena, Harrisburg, Pensylwania. 2 maja Agricultural Hall, Allentown, Pensylwania. 3 maja Kings College, Wilkes-Barre, Pensylwania. 4 maja Pal�ce Theater, Waterbury, Connecticut. 7 maja Uris Theater. Nowy Jork 8 maja Uris Theater, Nowy Jork 10 maja Uris Theater, Nowy Jorl Zeppelin. Ponownie � co by�o o wiele bardziej powa�ne � pojawi�y si� problemy ze zdrowiem. W po�owie trasy Freddie dosta� zapalenia krtani, a lekarze podejrzewali, �e ma guzki na strunach g�osowych. Jest to dolegliwo�� do�� powszechna w�r�d wokalist�w, niemniej bardzo powa�na. Zalecony w takim przypadku odpoczynek, doprowadzi� do odwo�ania siedmiu koncert�w. Kiedy trasa ruszy�a ponownie, z tego samego powodu odwo�ano jeszcze jeden wyst�p. Singel i album Queen uplasowa�y si� wysoko w zestawieniach, a ca�e tournee mo�na by�o uzna� za spory sukces. Po jego zako�czeniu cz�onkom zespo�u uda�o si� sp�dzi� kr�tkie wakacje na Hawajach tu� przed pierwsz� w �yciu wypraw� do Japonii. Wszyscy po prostu zakochali si� w Kraju Kwitn�cej Wi�ni, a ju� szczeg�lnie Freddie, kt�ry w przeci�gu jednej nocy sta� si� fanatycznym kolekcjonerem sztuki japo�skiej i antyk�w. Jesieni� rozpocz�y si� nagrania do najbardziej ambitnego jak dot�d przedsi�wzi�cia Queen. Pomimo wcze�niejszych pr�b trwaj�cych dwa miesi�ce, sesje przed�u�a�y si� i z dnia na dzie� stawa�y si� coraz bardziej skomplikowane. No, ale rodzi� si� album �A Night At The Opera", a Queen z wielk� determinacj� pragn�li, by by�o to prawdziwe dzie�o sztuki nagraniowej (bez uciekania si� do pomocy syntezator�w). Wykorzystano w tym celu sze�� r�nych studi�w, czasami dochodzi�o do tak z pozoru �miesznych sytuacji, �e jeden cz�onek zespo�u gra� w ca�kiem innym studiu ni� reszta! Perkusj� nagrano w Rockfield Studios w Newport w Walii, wielo�cie�kowy wokal � w Roundhouse Studios, a partie gitarowe Briana Maya � w Sarm. Powoli i z mozo�em Roy Baker pomaga� muzykom z�o�y� to wszystko w ca�o��. W samym �rodku opisanych powy�ej zmaga� pojawi�y si� problemy z interesami. Pomimo odej�cia z Tri-dent w lipcu 1975 roku Jacka Nelsona (p.o. managera, z kt�rego Queen nie byli zadowoleni, co najlepiej wyrazi� Mercury dedykuj�c mu piosenk� �Death On Two Legs" ��mier� na dw�ch nogach"), zesp� nadal nie odczuwa� satysfakcji ze zwi�zku z t� firm�. Ich zarobki kszta�towa�y si� na �g�odowym" poziomie � 50 funt�w tygodniowo. Kiedy na dodatek Trident od- 20 1974 m�wi�a Johnowi Deaconowi zaliczki w wysoko�ci 4000 L na zakup mieszkania dla niego i jego ci�arnej �ony, miarka si� przebra�a. Do ostatecznego zerwania dosz�o we wrze�niu, a cz�onkowie grupy podpisali bezpo�redni kontrakt z EM I i Elektra oraz przyj�li eleganckiego, ale narwanego managera Johna Reida � wcze�niej wsp�pracuj�cego z Eltonem Johnem - by zaj�� si� ich sprawami. Freddie: Je�li chodzi o Queen, nasze stare kierownictwo zmar�o. Przesta�o istnie� w jakimkolwiek z nami wymiarze. Zostawiamy je za sob� jak odchody. Ale� to ulga! Kiedy w interesach zapanowa� porz�dek, Queen zdecydowali si� objawi� �wiatu swoje arcydzie�o. Pierwszym owocem nowego albumu by� singel �Bohemian Rhapsody". W nieko�cz�cych si� debatach rozwa�ano mo�liwo�� wydania tego utworu na ma�ej p�ycie i w ko�cu EM I postanowi�a zaryzykowa�. Pomimo tego, �e utw�r trwa a� sze�� minut, jego wyj�tkowy charakter zapewni� mu miejsce na antenie radiowej i wyni�s� go na pierwsze miejsce listy przeboj�w. Nie istnia�o w tym czasie nic, z czym mo�na by go por�wna�. �Opera" Freddiego ze 180 �cie�kami wokalu w jednym fragmencie i wystarczaj�c� ilo�ci� partii gitarowych, by zag�uszy� ca�� prawdziw� orkiestr�, osi�gn�a w�a�ciwy kszta�t pod kierunkiem Maya i Bakera. Aby dope�ni� ca�o�ci, Queen nakr�cili promocyjny klip towarzysz�cy piosence. Powsta� on w ci�gu zaledwie czterech godzin i kosztowa� skromn� sum� czterech i p� tysi�ca funt�w. Mimo to by� przedsi�wzi�ciem rewolucyjnym. Wiek teledysk�w jako narz�dzia promuj�cego utwory nale�a� jeszcze do dalekiej przysz�o�ci. Singel zrodzi� ogromne zapotrzebowanie na album i wprowadzi� go na pierwsze miejsce listy przeboj�w w okresie �wi�t Bo�ego Narodzenia. Queen �wi�towali sukces w Wigili� telewizyjnym nagraniem koncertu w Hammersmith Odeon, zamykaj�cym bardzo pomy�ln� tras� po Zjednoczonym Kr�lestwie. Wszystko nie mog�o u�o�y� si� lepiej. Po koncercie w Waszyngtonie 24 lutego 1975 r. Freddie pow�drowa� do specjalisty, gdy� najnormalniej w �wiecie zaniem�wi�. Zn�w pojawi�y si� problemy z guzkami i wokalista zosta� wys�any na przymusowy urlop. W rezultacie Queen odwo�ali koncerty w Pitts- 11 maja Uris Theater, Nowy Jork. 12 maja Uris Theater, Nowy Jork. Lipiec � Wrzesie� W studiach Trident, Wessex, Rockfield i Air, w Anglii, odbywaj� si� sesje nagraniowe do albumu �Sheer Heart Attack Producentami ptyty s� Queen i Roy Thomas Baker. 11 pa�dziernika W sprzeda�y pojawia si� singel �Killer Queen"/�Flick Of The Wrist" (w zestawieniach sp�dza on 11 tygodni; dociera do drugiego miejsca i osi�ga status Srebrnej P�yty). 30 pa�dziernika Pal�ce Theatre, Manchester. Pierwszy koncert kolejnej brytyjskiej trasy Queen, podczas kt�rej towarzyszy im grupa Hustler. 31 pa�dziernika Victoria Hali, Hanley. 1 listopada Empire, Liverpool. Na rynku ukazuje si� LP. �Sheer Heart Attack". (W zestawieniach przebywa przez 40 tygodni; dociera do drugiego miejsca i osi�ga status Z�otej P�yty). 2 listopada Leeds University. 3 listopada Coventry Theatre. 5 listopada City Hall, Sheffield. 6 listopada St. Georges Hall, Bradford 7 listopada City Hall, Newcastle. 8 listopada Apollo, Glasgow. 9 listopada Lancaster University. 10 listopada Guildhall, Preston. 12 listopada Colston Hall, Bristol. 21 1974 13 listopada Winter Gardens, Bournemouth. 14 listopada Gaumont, Southampton. 15 listopada Bragwyn Hall. Swansea. 16 listopada Town Hall, Birmingham. 18 listopada New Theatre. Oxford. 19 listopada Rainbow, Londyn. 20 listopada Rainbow, Londyn. (Wyst�p ten dodano, gdy okaza�o si�, �e bilety na koncert 19 listopada sprzedano w ci�gu dwu dni.) 23 listopada G�teborg, Pierwszy koncert kr�tkiej europejskiej trasy zespo�u. 25 listopada Helsingin Kulttuuritalo, Helsinki. burgu, Kutztown, Buffalo, Toronto, Kitchener, London i Devenport. Trasa wystartowa�a ponownie 5 marca. Brian tak wspomina pierwszy wyst�p Queen w Ameryce: Pami�tam, jak pojechali�my po raz pierwszy do Los Angeles. Zagrali�my kilka wyprzedanych koncert�w w ma�ych salach, a potem dla relaksu poszed�em zobaczy� wyst�p Led Zeppelin w Forum. Pomy�la�em: ,,Jezu Chryste, je�li kiedykolwiek b�dziemy mogli tutaj zagra�, spe�ni si� nasze najwi�ksze marzenie!" 1 grudnia Bruksela. 2 grudnia Monachium. 4 grudnia Frankfurt. 5 grudnia Hamburg. 7 grudnia Singen, Niemcy. 8 grudnia Haga. 10 grudnia Barcelona. 25 grudnia Wyst�p telewizyjny w �wi�tecznym wydaniu progr �45" (Granada TV) 22 1975 17 stycznia Na rynku ukazuje si� singel ,,Now l'm Here"/,,Lily Of The Valley" (w zestawieniach go�ci przez 7 tygodni; dociera do 11. miejsca). 5 lutego Agora, Columbus, w stanie Ohio. Pierwszy koncert pierwszej du�ej trasy Queen w Stanach Zjednoczonych. 7 lutego Pal�ce Theater, Dayton, Ohio. 8 lutego Musie Hall, Cleveland, Ohio. 9 lutego Morris Civic Auditorium, South Bend, Indiana. (Dwa koncerty w tym samym dniu). 10 lutego Ford Auditorium, Detroit, Michigan. 11 lutego Student Union Auditorium, Toledo, Ohio. 14 lutego Pal�ce Theater, Waterbury, Connecticut. 15 lutego Orpheum Theater, Boston, Massachusetts. (Dwa koncerty). 16 lutego Avery Fisher Hall, Nowy Jork, (Dwa koncerty). 17 lutego War Memoria�, Trenton, New Jersey. 19 lutego Lewiston, Maine. 21 lutego Capitol Theater, Passaic, New Jersey. 22 lutego Farm Arena, Harrisburg, Pensylwania. 23 lutego Erling Theater, Filadelfia, Pensylwania. (Dwa koncerty). 24 lutego Kennedy Center. Waszyngton. 23 1975 5 marca Mary E. Sawyer Auditorium, La Crosse, Wisconsin. 6 marca < Madison, Wisconsin. 7 marca Upton Theater, Milwaukee. Wisconsin. 8 marca Aragon Ballroom, Chicago, Illinois. 9 marca Kie� Auditorium, St Louis, Missouri. 10 marca Coliseum, Fort Wayne, Indiana. 12 marca Municipal Auditorium, Atlanta, Georgia. 13 marca Civic Auditorium, Charleston Wirginia Zach. 15 marca Marina, Miami, Floryda. 20 marca Municipal Hall, San Antonio, Teksas. 23 marca McFarlin Auditorium, Dali. Teksas. 29 marca Civic Auditorium, Santa Monica, Kalifornia. (Dwa koncerty). 30 marca Winterland, San Francis Kalifornia. 2 kwietnia Edmonton, Kanada. 3 kwietnia Calgary, Kanada. 6 kwietnia Seattle, Waszyngton. 7 kwietnia Ostatni koncert ameryka�skiego tournee, kt�r mia� odby� si� w Portland, w stanie Oregon, zostaje odwo�any z powodu infekcji gard�a Freddie'go. 24 1975 Sobowt�r Kr�lowej, Jeanette Charles, w towarzystwie cz�onk�w Queen, prezentuje Z�ot� P�yt�, kt�r� zesp� otrzyma� za sw�j drugi longplay. ���� 19 kwietnia Budokan, Tokio. Pierwszy show, pierwszej japo�skiej trasy zespo�u. 22 kwietnia Aichi Taikukan, Nagoia. 23 kwietnia Nokusai Kaikan, Kobe. 25 kwietnia Kyuden Taiikukam, Fukuoka. 28 kwietnia Okayam Taiikukam, Okayama 29 kwietnia Yamaha Tsumagoi, Shizuoka 30 kwietnia Bunka Taiikukam, Jokohama. 1 maja Budokan, Tokio. Czerwiec � Lipiec Pr�by materia�u do longplaya �A Night At The Opera". Sierpie� Mercury, May i Taylor nagrywaj� w Trident Studios z londy�skim zespo�em soulowym Trax. Z sesji tej nie wydano nigdy �adnego materia�u. Sierpie� � Listopad Sesje nagraniowe do albumu ,,A Night At The Opera" odbywaj� si� w Anglii w studiach Sarm, Roundhouse, Olympic, Rockfield, Scorpio i Landsdowne. Produkcj� zajmuj� si� Roy Thomas Baker i Oueen. I Wrzesie� Na singlu ukazuje si� piosenka Eddiego Howella, ,,Man From Manhattan". Brian May gra w niej na gitarze, Freddie Mercury natomiast �piewa i gra na fortepianie. Singel nagrano miesi�c wcze�niej w Sarm East Studios. 25 1975 31 pa�dziernika Na rynku ukazuje si� SP. ,,Bohemian Rhapsody"/�l'm In Love With My Car". (W zestawieniach przebywa przez 17 tygodni, docieraj�c do pierwszego miejsca i zyskuj�c status Platynowej Ptyty). Freddie: ,,Bohemian Rhapsody" nie sp�yn�a ot tak z powietrza. Troch� zbada�em teren i pog��bi�em swoj� wiedz� na temat opery. A �e wysz�o z tego co� o formie pastiszu. A dlaczeg� by nie? Nigdy nie twierdzi�em, �e jestem fanatykiem opery i wiem o niej wszystko. Listopad �Bohemian Rhapsody" zostaje uwieczniona w formie teledysku; obecnie uwa�any on jest powszechnie za pierwszy promocyjny wideokiip nakr�cony przez wykonawc� � solist� lub zesp�l. 14 listopada Empire, Liverpool. Pierwszy koncert kolejnej brytyjskiej trasy Queen. Towarzyszy im zesp�l Mr. Big. 15 listopada Empire, Liverpool. 16 listopada Coventry Theatre, Coventry. 17 listopada Colston Hall, Bristol. 18 listopada Colston Hall, Bristol. Producent Roy Thomas Baker wspomina problemy zwi�zane z nagraniem singla: Oj, nie za�atwili�my go oczywi�cie za jednym podej�ciem. Do�� szybko opracowali�my ca�y pierwszy fragment i t� ostr� rockow� cz��. natomiast rejestracja �rodka zaj�a du�o wi�cej czasu. Ten fragment wyd�u�a� si� i wyd�u�a�... Freddie stale dorzuca� jakie� niesamowite pomys�y. Wchodzi� na przyk�ad i m�wi�: .Mam nowy pomys� � wrzucimy tu troch� tego Galileo...". Odcinek operowy nagrali�my w ci�gu siedmiu dni nieustannego �piewania po przynajmniej dziesi�� do dwunastu godzin dziennie, bez przerwy zreszt� �miej�c si� przy tym. By�o to tak zabawne, �e wpadali�my podczas pracy niemal w spazmy. Potem trzeba by�o do�o�y� gitar� i zmiksowa� ca�o��, co ostatecznie zaj�o dwa dni. Mog� �mia�o powiedzie�, �e nagranie trwa�o trzy tygodnie, no ale przecie� s� to jak gdyby trzy piosenki po��czone razem, by w rezultacie da� ten jeden utw�r... Ludzie dostali za swoje pieni�dze co� 26 1975 naprawd� wartego tej sumy � mogli kupi� siedmiominutowy singel, kt�rego nagranie trwa�o trzy tygodnie. I to tylko samej strony A! Freddie: Wiele os�b nie zaakceptowa�o �Bohemian Rliapsody", ale poka�cie mi cho� jeden zesp�l, kt�ry nagra� singel operowy? Byli�my przekonani, �e ,,Bohemian Rhap-sody" mo�e by� przebojem jako ca�o��. Czasami zmuszano nas do kompromis�w, ale w tym przypadku poci�cie piosenki nie wchodzi�o w rachub�! John na temat wideo: Ludzie kr�cili klipy ju� wcze�niej, ale powstawa�y one na ta�mie filmowej. A z nami, to by� zupe�ny przypadek... W tym czasie koncertowali�my w Anglii i wiedzieli�my, �e nie uda si� nam wyst�pi� w programie �Top Oj The Pops", do kt�rego nas zaproszono. Nasi managerowie mieli wtedy przeno�n� kamer�, nakr�cili�my wideo w nieca�e cztery godziny i w�a�nie to posz�o w telewizji! Freddie: Dwa lub trzy lata po rozpocz�ciu dzia�alno�ci, stan�li�my na kraw�dzi rozpadu. Czuli�my, �e co� nam nic wychodzi, w businessie rz�dzi�o zbyt wiele rekin�w, mieli�my ju� do�� tego wszystkiego. Ale jaki� wewn�trzny glos kaza� nam pcha� to do przodu i wyci�ga� wnioski z wszystkich naszych do�wiadcze�, tych dobrych i tych z�ych... Do czasu nagrania czwartego albumu, �A Night At The Opera", nie zarobili�my prawie nic. Wi�kszo�� naszych dochod�w poch�on�y koszty s�dowe i tym podobne sprawy. 19 listopada Capitol, Cardiff. 21 listopada Odeon. Taunton. 23 listopada Winter Gardens, Bournemouth. 24 listopada Gaumont, Southampton. 26 listopada Free Trade Hall, Manchester. (Dwa koncerty). 29 listopada Hammersmith Odeon, Londyn. 30 listopada Hammersmith Odeon, Londyn. 1 grudnia Hammersmith Odeon, Londyn. 2 grudnia Hammersmith Odeon, Londyn. 3 grudnia W sklepach rozpoczyna si� sprzeda� albumu ,,A Night At The Opera". (Na listach bestseller�w sp�dza on 42 tygodnie, dociera do 1. miejsca i osi�ga status Platynowej P�yty). 7 grudnia Civic Hall, Wolverhampton. 8 grudnia Guildhall, Preston. 9 grudnia Odeon, Birmingham. 10 grudnia Odeon, Birmingham. 11 grudnia City Hall, Newcastle. 13 grudnia Caird Hall, Dundee. 14 grudnia Capitol, Aberdeen. 15 grudnia Apollo, Glasgow. 16 grudnia Apollo. Glasgow. 24 grudnia Hammersmith Odeon, Londyn. Koncert ten transmitowany jest na �ywo w specjalnym programie �The Old Grey Whistle Test" (telewizji BBC 2). 27 1976 27 stycznia Waterbury Pal�ce Theater, Waterbury, Connecticut. Pierwszy koncert du�ej ameryka�skiej trasy. 29 stycznia Musie Hall, Boston, Massachusetts. 30 stycznia Musie Hall, Boston, Massachusetts. 31 stycznia Tower Theater, Filadelf Pensylwania, Luty Mercury, May i Taylor graj� i �piewaj� w utworze �You Nearly Done Me In" z albumu lana Huntera ,,AII American Alien Boy". 1 lutego Tower Theater Pensylwania. 2 lutego Tower Theater Pensylwania. 5 lutego Beacon Theater, 6 lutego Beacon Theater, 7 lutego Beacon Theater, 8 lutego Beacon Theater, 11 lutego Masonie Tempie. Michigan. 12 lutego Masonie Tempie, Michigan. 13 lutego Riverfront Coliseum Ohio. 14 lutego Public Hall 15 lutego Sports Hall, 18 lutego Civic Center Michigan. Filadelfia Filadelfia Detroit Cincinnati, Cleveland, Ohio. Toledo, Ohio. Saginaw, o. Cztery pierwsze miesi�ce 1976 roku zesp� sp�dzi� za oceanem promuj�c album �A Night At The Opera". P�niej uda� si� na eskapad� do Japonii i Australii. Pocz�tkowe niezdecydowanie ze strony stacji radiowych spowodowa�o, �e ani album ani singel nie odni�s� tutaj natychmiastowego sukcesu, tak jak to mia�o miejsce w Wielkiej Brytanii. Jednak pod koniec trasy p�yty uplasowa�y si� w pierwszej dziesi�tce zestawie�. Tego lata � tu� po wydaniu kolejnego singla, �You're My Best Friend" � Queen weszli do studia, by nie da� publiczno�ci o sobie zapomnie� i nagra� kontynuacj� ,,Opery". Po raz pierwszy mieli ca�kowit� kontrol� nad produkcj�, gdy� Roy Thomas Baker rozsta� si� z zespo�em. Spraw� t� za�atwiono zreszt� w spos�b polubowny � obie strony chcia�y sprawdzi� si� w czym� nowym. Sesje nagraniowe przerwano kilkoma koncertami we wrze�niu, kt�re przyczyni�y si� znacznie do dalszego wzrostu popularno�ci zespo�u. Najwa�niejszym z nich by� darmowy wyst�p w londy�skim Hyde Parku, gdzie zjawi�o si� a� 150 tysi�cy fan�w Queen! Brian szczeg�lnie mi�o wspomina ten dzie�: To by�o naprawd� niesamowite. Bardziej sama okazja ni� koncert, kt�ry si� tam odby�. Pami�tam jak w tym samym miejscu, w 1968 roku, ogl�da�em Pink Floyd, Jethro Tuli i Roy a Harpera i marzy�em, by tu kiedy� wyst�pi�. Ta wspania�a atmosfera i to uczucie, �e grasz za darmo. Nie by�o �atwo wkr�ci� si� tego wieczoru do grona wykonawc�w, kt�rych zaproszono do Hyde Parku. Na domiar z�ego przekroczyli�my nasz czas o p�l godziny i przez to nie mogli�my zagra� bis�w. W Hyde Parku zesp� zagra� nast�puj�ce utwory: �Tie Your Mother Down" (premierowe wykonanie), �Bohemian Rhapsody", �Sweet Lady", �You're My Best Friend", �Killer Queen", �The March Of The Black Queen", �Bring Back That Leroy Brown", �Brighton Rock", �Son And Daughter", akustyczny przerywnik z�o�ony z kompozycji: ,,'39", �Love Of My Life" i �You Take My Breath Away" (premierowe wykonanie!), �The Prophefs Song", �Stone Cold Crazy", �Liar" i �In The Lap Of The Gods". Ju� sam tytu� nowego albumu Queen � �A Day At The Races" � sugerowa�, i� b�dzie stanowi� on �bli�- 2S 1976 niaka" �Opery". Zesp� postanowi� bowiem, i� zn�w przy wyborze stosownej nazwy dla swej p�yty skorzysta z bogatego dorobku filmowego braci Marx. (Graucho Marx przys�a� nawet grupie telegram gratulacyjny na przyj�cie wydane na torze wy�cigowym w Kempton Park z okazji ukazania si� longplaya). Nawet je�li singel �Somebody To Love" nie by� nast�pnym �Bohemian Rhapsody", to przecie� tak naprawd� nikt si� tego nie spodziewa�. (Gwoli �cis�o�ci warto doda�, �e i tak dotar� do znakomitego, drugiego miejsca na li�cie przeboj�w). W samym Zjednoczonym Kr�lestwie w kr�tkim okresie nap�yn�o p� miliona zam�wie� na album i ju� w czasie �wi�t Bo�ego Narodzenia p�yta wesz�a na pierwsze miejsce zestawie�. . w^ ^fcm jM- ** 1 \ \ W O*? ' Y i? � 19 lutego Veterans Memoria� Auditorium, Columbus, O