POCA�UNKI 1926 "Poca�unki" to trzeci tomik poezji Marii Pawlikowskiej, kt�ry ukaza� si� w 1926 roku. Tomik ten w wydaniu pierwszym zawiera 64 utwory podzielone przez autork� na IV cykle tematyczne. POCA�UNKI I. Pla�a w nocy Cicho jest ca�kiem od gwiazd do palm, od palm do cieni... Na ko�cu �wiata, nad morzem zwieszony �wiat si� zieleni... i tylko czasem drzewka mirtowe przez sen zaszemrz� s�abo i w pianie morskiej bezsenna Wenus przewr�ci si� z boku na bok... Wybrze�e Meduzy rozrzucone niedbale, muszle, kt�re piasek grzebie, i ryba opuszczona przez fale, jak serce moje przez ciebie. Syreny Ogr�d nad morzem pachnie s�odkim groszkiem, na brzeg wp�ywaj� rozpienione treny. W morzu p�acz� syreny, bo morze jest gorzkie... Morze i niebo Fale �wiec� jak szkie�ka czeskie i szepc�, by si� morza nie ba�, cho� jest jak po�owa nieba: r�wnie pe�ne �mierci i niebieskie. Portret Usta twoje: ocean r�owy. Spojrzenie: fala wzburzona. A twoje szerokie ramiona: Pas ratunkowy... Gorzka zatoka Szeroki, weso�y, wysoki, nieul�k�y marynarzu si�aczu! Wy�owi�e� mnie z mego p�aczu jak syren� z gorzkiej zatoki Wiersz ukradziony Papierowy okr�cik pop�yn�� nie mo�e wci�� odrzucany przez szumi�ce morze. Lecz niech go tylko s�o�ce wysuszy na wietrze a pop�ynie jak �aden - w powietrze! Westchnienia Morze jest dzisiaj smutne. Westchnienia si� �al� przy brzegu poro�ni�tym siwoz�ot� sier�ci�. Jak pier� wznosi si� fala i ginie za fal�. Morze wzdycha falami, Ziemia - moj� piersi�. Mewa T�sknota nade mn� szeleszcze. Tr�ca mnie skrzyd�em mewim. Czy wci�� ta sama jeszcze? Nie wiem! nie wiem ... Talerz z Kopenhagi Z okr�g�ego siwego morza wychodzi ch�opiec nagi i podaje swoj� z�ot� nago�� jak na talerzu z Kopenhagi. Obrazek Na piasku, z chmurami za sob� siedz� dziewczynki w trykotach. Ziemia jest siedmiobarwna jak ich rado�� �ycia. Morze jest jak moja t�sknota... Kobieta w morzu 1 W czarnym trykocie l�ni�cym i w kasku z gumy czerwonej zachodzi w morzu jak s�o�ce, tylko z przeciwnej strony. 2 Zamieszana w srebrzyst� pian�, zamiatana szumi�c� grzyw�, przekomarza si� z oceanem, kt�ry chcia�by j� kocha� nie�yw�. 3 Le�y jak w �o�u, Na fali opar�a g�ow�. Otworzy�a ramiona p�owe. Ca�� oddana morzu. 4 Morze wzbiera ponad kraw�dzie, zagarnia j� chciwym ruchem - i s� jak Leda z �ab�dziem, okryci �ab�dzim puchem. 5 Jak muszla wp� zanurzona w fal szmaragdowych obiegu, wsparta na smuk�ych ramionach faluje le��c przy brzegu. 6 Odpina z ramion zapi�cia, otrz�sa krople z d�oni: �zy szcz�cia gorzkiej toni, kt�ra j� mia�a w obj�ciach. 7 Jak skarb wyrzucony przez fale otoczona kontuarem blasku spoczywa rozparta wspaniale na migda�owym piasku. Umar�y Spad�e� z ziemi jak gdyby do morza w gorzkie i czarne bezkresy. Po�ar�y ci� z�ote ryby: Arktury i Antaresy... Zmierzch na morzu Wybrze�e coraz to bledsze w liliowej p�a�obie i �aglowiec oparty na wietrze, jak ja na my�li o tobie. Marina 1 Szum morza w otwartym oknie budzi mnie w nocy znienacka. �wiat le�y przy mnie i b�yszczy jak z�otych gwiazd pe�na tacka. Godzina druga. G�owon�g dawno ju� zasn�� w ciemno�ci, Pod ci�k� g�ow� pod�o�y� rami� niezmiernej d�ugo�ci... 2 Jedwabne rybki zm�czone w falbankach tiulowych skrzeli, spadaj� sennie daleko, a� do cna czarnej k�pieli, i te najwi�ksze, z at�asu, z podszewk� cudnie dobran�, k�ad� si� w ciemn� ko�ysk� i szepc� sobie: dobranoc... 3 W oddal b��dnej, najdalszej chwieje si� srebrny kr��ownik. Zasn�li ju� marynarze w rozko�ysanej warowni. I ukwia� zacisn�� p�atki najciszej i jak najtajniej, i ma�e morskie koniki �pi� w czarnej g��bokiej stajni. 4 Na morzu wznosz� si� fale jak tysi�c ust do ksi�yca... Woda ma barw� m�odego, zieleni�cego si� �yta... Bezpiecze�stwo Boicie si� o mnie? Dlaczego? Ach, �ycie jest burzliwe i z�e niesko�czenie, lecz czy� potrzeba syrenie pasa ratunkowego? II. Narcyz Nad sadzawk� oprawn� w modre rozmaryny kl�cza�em, zapatrzony w moj� twarz m�odzie�cz�, by si� w niej doszuka� przyczyny, czemu mnie nie kochaj� i za co mnie m�cz�? Mi�o�� Wci�� rozmy�lasz. Uparcie i skrycie. Patrzysz w okno i smutek masz w oku... Przecie� mnie kochasz nad �ycie? Sam m�wi�e� przesz�ego roku... �miejesz si�, lecz co� tkwi poza tem. Patrzysz w niebo, na rze�by ob�ok�w... Przecie� ja jestem niebem i �wiatem? Sam m�wi�e�- przesz�ego roku... Mi�o��*) Nie widzia�em ci� ju� od miesi�ca. I nic. jestem mo�e bledsza, troch� �pi�ca, troch� bardziej milcz�ca, lecz wida� mo�na �y� bez powietrza Cnoty Wszystkie cnoty mi�e Panu Bogu malej� mi w oczach i bledn�. Posiadam ju� tylko jedn�: kocham ci�, m�j Wrogu... Anio� i Jakub*2) Jak Jakub z Anio�em, tak ja z tym wspomnieniem mocuj� si� nadaremnie, bo ono silniejsze ode mnie i s�odkie niesko�czenie... Upa� Dni znu�one jak mu�y wlok� si� po wybojach. W �aluzje pukaj� kaniku�y... Upa� przyszed� z ogrodu i zamieszka� w pokojach. Ach, jak pragn� twego serca z lodu... Lwy w klatce Lwica senna i naga nie czuje wi�zienia, le��c spogl�da w oczy lwu, panu stworzenia. On si� przybli�a, ca�y w grzywie i w m�sko�ci, a jaka� pani patrzy - i p�acze. Z zazdro�ci! Telegram Wiadomo�� bieg�a szybko ze sztyletem po drucie, jak tancerka z parasolem po linie, i zdyszana dobieg�a w oznaczonej godzinie, by mnie zabi� w oznaczonej minucie. Ptak Ptaszek umieraj�c chowa si� ucieka by go nie ujrza� nikt w �wiecie, jako serce co si� skry�o w g��bi piersi cz�owieka by umieraj�c, umrze� w sekrecie. Wielki w�z W�drujemy cyga�skim obozem, nocujemy w gwia�dzistej grozie, dzisiaj pod Wielkim Wozem, jutro na Wielkim Wozie.... Nietoperz 1 Gdy ju� zmierzch wonne olejki w t�czowe niebo wetrze, nietoperz wylatuje ze strychu i zaczyna mierzy� po cichu wielkie ko�a t�sknoty rozlane na wietrze... 2 Traci �lad i zaczyna na nowo. Cicho trzepie skrzyd�em b�oniastem i mierzy, i mierzy do �witu ko�a wieczornych t�sknot wisz�cych nad miastem. �ma Fotel i ksi��ki, i �wieca z cieniem i nagle w �wiecy j�k pe�en skarg: To �ma p�onie jasnym p�omieniem jak sama Joanna D'Arc... La pr�cieuse Widz� ci� w futro wtulon�, wahaj�c� si� nad ma�� ka�u��, z chi�skim pieskiem pod pach�, z parasolem i z r�... I jak�e� ty zrobisz krok w niesko�czono��? Zraniona gazela Dusza jest nieul�k��, �e nico�� na �ycie zamienia - oto zraniona gazela ukl�k�a z podziwu nad moc� cierpienia... Ofelia Ach, d�ugo jeszcze pole�� w szklanej wodzie, w sieci wodorost�w, zanim nareszcie uwierz�, �e mnie nie kochano, po prostu. Krowy U�miechni�ci, oboj�tni i zdrowi kr��ycie spokojnie w pobli�u, jak traw� �uj�ce krowy wko�o kogo�, co umiera na krzy�u... Fotografia Gdy si� mia�o szcz�cie, kt�re si� nie trafia: czyje� cia�o i ziemi� ca��, a zostanie tylko fotografia, to - to jest bardzo ma�o... Tancerka Te dwie zmarszczki przekre�li�y ci� skrycie i cho� ta�czysz z beztrosk� motyla, w twojej sukni p�niebieskiej, p�lila jeste� ju� jak wspomnienie, nie jak �ycie. Aeroplan Aeroplan, najpi�kniejszy ptak bia�y, leci w oddal, ponad chmur szarzyzn�? Ma skrzyd�a jak szara�cza. Jest jak orze� �mia�y. A oczy ma i serce m�czyzny. Huragan Niebo si� gniewa, ob�oki nadbiegaj� t�umnie! Szcz�liwe drzewa! B�d� si� mog�y wyszumie�. Oczy na skrzyd�ach 1 �my srebrne, �lepe i ciche, lec� w ogniste sid�a, nie widz� z�otego ciernia, kt�ry si� chwiejnie �arzy. Lecz czemu ja wpad�am w ogie�, czemu spali�am skrzyd�a? Wida� mam oczy na skrzyd�ach, zamiast je mie� na twarzy... 2 Oczy na skrzyd�ach nie widz�, cho� s� otwarte szeroko. T�czowe oczy na skrzyd�ach nie wiedz�, gdzie lecie� trzeba. I zawsze zmyl� drog�. Bo na c� skrzyd�om oko? Wpatrzy si� �lepo w b�ysk �wiecy i my�li, �e leci do nieba. Na balkonie 1. Na srebrnym balkonie p�katym, w smudze lipowych olejk�w, milczymy. W skrzyniach dr�� kwiaty, pow�j d�wiga noc w poblak�ym lejku. 2. Twoje usta s� teraz nocne, i blade jak usta ksi�y. Oczy masz srebrne i mocne, a w�osy przyg�adzone przez ksi�yc. 3. Ksi�yc ma ko�nierz z t�czy. Wszystko jest dzi� maskarad�. Jak pajac przede mn� kl�czysz... Teraz mask� nak�adasz blad�. 4. Czy ci wierzy�? Z chmur kapi� blaski, niebo jest jak puch perlicy, a cie� tw�j d�ugi i p�aski zaczepia kobiety na ulicy! R�a W tym parku poblad�ym, bez �miech�w i go�ci przy r�y rozkwit�ej stoj�. Oto�my jedynymi �wiadkami pi�kno�ci - ja jej, a ona mojej. Tapicer Nad ��kiem samotnej kobiety, dla kt�rej nie ma ju� rady, ksi�yc , tapicer blady, rozwija pe�ne wspomnie� tapety... Cykorie Fio�kowo-niebieskie t�sknoty twarz� ku ziemi le��ce i ws�uchane w dalekie turkoty rado�ci odje�d�aj�cych... Cie� Byle ten ob�ok nie�aski z naszego s�o�ca si� zwl�k�, a po�o�� si� jak cie� p�aski u Twoich n�g... Grad Chmury b�yskawic� podpi�te i grad lec�cy na g�ow� jak angielskie cukierki lodowe z wysoko�ci tysi�ca pi�ter. Listy Do pieca, mi�osny zeszycie! DO pieca, listy - stos ca�y! A �e�cie z ognia powsta�y, wi�c w ogie� si� obr��cie! III. Krokusy Narciarze, rozt�czeni jak falanga duch�w, Zjechawszy z g�r w dolin�, stan�li bez ruchu. Na �niegi cie� rzucaj�c W stroju lekkim, kusym, Patrz� ku s�o�cu, pi�kni � � � A to s� krokusy. Krokusy*) Krokusy wyskakuj� z ziemi jak wiolinowe nuty, a panny si� chyl� nad niemi i z nut uk�adaj� bukiet. Gwiazdy spadaj�ce Z twoich ramion widz� niebo dr��ce rozkosz�... Spad�� gwiazda. I druga, i trzecia. Prawdziwa to epidemia! Wida� dzisiaj niebem jest ziemia, dlatego si� gwiazdy przenosz�. Wiosna W parku, wko�o jakiego� nudnego popiersia zakwit�y bzy jedwabne, ci�kie -ca�a Persja! Pos�g szepce do siebie! Bzy kwitn�. Jestem wieszcz. �a�uj� bardzo. Czego? Wiosno, ty ju� wiesz... �ab�d� Patrz! �ab�d� jak znak zapytania wyp�yn�� na staw prze�roczy... �wiat czeka i patrzy ci w oczy pe�ne wahania... S�owiki S�owiki s� dzi� nieswoje. Bzy s� jak chmury krzy�yk�w. Chcesz zabi� serce moje? Przecie� si� nie zabija s�owik�w? Zaw�d Wieczno�� wo�a daremnie o jeden tw�j poca�unek! Nie�miertelnie p�acze we mnie zawiedziony, nie�miertelny gatunek... Ogr�d Gdy wiosna za�wita, jest w ogrodzie raz ciemniej, raz ja�niej. Wci�� co� zakwita, przekwita. Wczoraj kwit�o moje serce. Dzi� ja�min Wydarty bukiet Ju� zwi�d�y kwiaty w bukiecie wydartym mi si�� z d�oni. �y� to mi nie dajecie, lecz umrze� mi nikt nie wzbroni... List Kto� list dosta�. Komu� serce bije. Idzie czyta� pod kwitn�ce jab�onie. Czyta. Chwyta si� r�k� za szyj� i dno traci, i w powietrzu tonie. �lepa �lepa jestem, O�lepiona majem. Nic nie wiem, pr�cz, �e pachn� bzy. I ustami tylko poznaj�, �e� to nie ty... Przebyta droga S�o�ce stan�o w zenicie: ogl�dam si� na przebyt� drog�: to ma by� moje �ycie? Patrze� si� na to nie mog�! Burza Uciekaj� sp�oszone chmury, Deszczowe unosz�c brzemi�, Jak gdy groz� p�dzony lud, D�wiga w p�achtach cale swoje mienie. Grom, straszliwym kre�l�c si� imieniem, W blasku zimnym jak l�d, Nieci trwog� przed burz� na ziemi, Przed pop�ochem narod�w � chmur... Burza *) Prze�ywamy dzi� burz�, drzewa! ja i wy. Lecz ja szepc� s�owa najcichsze, a wy ryczcie w wichrze jak zielone lwy... Nike Ty jeste� jak paryska Nike z Samotraki, o mi�o�ci nieuciszona! Cho� zabita, lecz biegniesz z zapa�em jednakim wyci�gaj�c odci�te ramiona... Atlas Nie odchod�, pi�kny Atlasie! Moje niebo na tobie spoczywa! Niech cho� chwil� �piewa wieczno�� szcz�liwa w Twoich ramion atletycznym at�asie. IV. Jesie� Chodzi w szalu czerwonym i z�otym. Przegl�da si� w owalu jeziora. Lecz jest chora. I nic nie wie o tym, �e j� pochowaj� w tym szalu. Kurze �apki I ju� kurze �apki na skroni? Ach, czas jak gdacz�ca kura o zab�oconych pazurach przebieg� po bia�ych p�atkach okwit�ej jab�oni. Sp�niony list Mo�e kiedy�, nieoczekiwanie, przyjdzie list ten. I nic si� nie stanie. Tylko patrz�c w oczy Panu Bogu rzekn� z cicha: "za p�no, m�j Panie!" Pa�dziernik Brzozy s� jak z�ote wodotryski. Zimno jest jak w ostatnim li�cie. A s�o�ce jest jak kto� bliski, kt�ry zi�bnie i odchodzi. Lec� li�cie... Dni �ycie moje wstawione w cie� wi�dnie bez �wiat�a dziennego. Codziennie opada z niego po��k�y, zwi�d�y dzie�... �ebrak Darmo stoj� i �ebrz� od godzin tak wielu! Wiatr tylko li�� mi rzuci� w nadstawiony kapelusz. Lecz li�cie nisko stoj�. Gdy umr�, bom ju� stary, to mi go mo�e w niebie wymieni� na dolary. Dziadek �le widz� jednym okiem, nienawidz� przeci�g�w, i patrz� z moich okien jak z okien poci�gu... Babka Pier� moja coraz s�abiej oddycha, krew moja coraz wolniej p�ynie, w sieci zmarszczek jak w paj�czynie le�� sp�tana i cicha.... Kobieta, kt�ra czeka Czeka, patrzy na zegar swych lat, gryzie chustk� z niecierpliwo�ci. Za oknem �wiat zszarza� i zblad�... A mo�e za p�no na go�ci? �urawie O �urawie na niebie krwawym! O kluczu lekki i z�oty, kt�ry otwierasz t�sknot� za niesko�czonym odlotem! Pod ko�cio�em Niebo poblad�o z t�sknoty, z�ote li�cie tocz� si� ko�em... Moja m�odo�� by�a jak gotyk. Siedz� teraz jak pod ko�cio�em... Kwiatki z Waterloo Wiersze moje jak kwiatki kr�tki zapach �l�, jak kwiaty trac� p�atki. Na wielkich, samotnych polach Waterloo zerwane kwiatki... Li�cie Rumie�ce lata poblad�y, Li�� z�oty z wiatrem mknie. I klonom r�ce opad�y, i mnie... *) zmiany jakie wprowadzono w "Poezjach zebranych" wydanych przez Wyd. ALGO Toru� 1994. W wydaniu pierwszym wiersz pt. "MI�O��" i "KROKUSY" jak wida� mia�y zupe�nie inn� tre��. *2) "Anio� i Jakub" - w pierwszym wydaniu "Poca�unk�w" nie by�o tego wiersza, poniewa� p�niej zosta� do��czony np. w cytownym wy�ej opracowaniu, to i ja go uwzgl�dniam.