tytu�: "Seks na 6" autor: Anna Mentlewicz i Grzegorz Po�udniewski Wydawca: POSTER-(22) 8182442 411 Zdj�cia: Jacek Kurz�tkowski Projekt i DTP: Krzysztof Choroma�ski icww.choromanski.pl Fryzury: Miko�aj Pracz ISBN 83-909477-8-1 Kilka s��w wyja�nienia Po ukazaniu si� ksi��ki .Antykoncepcja czyli �wiadome macierzy�stwo" otrzy- mali�my mn�stwo pyta� od mtodych ludzi. Odpowiadali�my na nie w miar� naszych wsp�lnych mo�liwo�ci. A� w ko�cu zebrali�my gromadzony w ci�gu miesi�cy materia�, kt�rym postanowili�my si� z Wami, mili Czytelnicy, podzie- li�. \a kolejnych stronach znajdziecie pytania, kt�re sami. by� mo�e, postawi- liby�cie. Me zra�ajcie si� jednak, je�li natrafcie na w�tpliwo�ci, kt�re Has za- szokuj�. Pami�tajcie, �e od zawsze pytania s�u�� cz�owiekowi do lepszego po- znawania �wiata. .\'ie dziwcie si� wi�c pytaniom. Czytajcie odpowiedzi. Bo wta- �nie one mog� podpowiedzie� Warn kolejne pytania. Przy�lijcie je do nas, a my uzupe�nimy nimi kolejne wydanie tej ksi��ki. Autorzy 1. Jak cz�sto trzeba chodzi� do ginekologa i w jakim wieku nale�y p�j�� na pierwsz� wizyt�? Wizyta u lekarza to generalnie nic przyjemnego. Jest jednak naturalne, �e martwimy si� o swoje zdrowie. Dobrze, aby na my�leniu o nim si� nie sko�czy�o. Lepiej bowiem zapobiega�, ni� leczy�. Wizyt� u ginekologa w pewnym wieku warto na staie wpisa� do kalendarza. Kr��� legendy na temat nieprzyjemnego badania, b�lu czy dociekliwych przepytywanek w gabinecie ginekologa. Zanim dziewczyna wybierze si� do lekarza, musi nie tylko prze�ama� l�k przed badaniem, ale r�wnie� poradzi� sobie ze skr�powaniem i nie�mia�o�ci� wynikaj�c� z intymno�ci tej wizyty. �atwiej podj�� decyzj�, gdy pojawiaj� si� dolegliwo�ci: b�le, obfite krwawienia miesi�czne, z�e samopoczucie. Namawiamy jednak wszystkie nasze Czy- telniczki, aby wybra�y si� na wizyt� kontroln�, zanim pojawi� si� jakie- kolwiek problemy. Zasady profilaktyki m�wi�, �e ka�da doros�a kobieta, czyli w wieku 18-19 lat, powinna by� zbadana przez ginekologa. Nawet je�li jest dziewic� i nic jej nie dolega. Na pewno musi tak� wizyt� odby� dziewczyna, kt�ra rozpocz�ta po�ycie seksualne lub planuje je rozpocz��. Poza tym na takie badanie musi si� zg�osi� dziewczyna, kt�ra nie miesi�cz- kuje pomimo uko�czenia 17,18 lat lub zauwa�a w swojej budowie fizycznej r�nice w por�wnaniu z kole�ankami w tym samym wieku. 2.. Czy dziewica mo�e by� badana przez ginekologa? Badanie ginekologiczne jest zawsze konieczne, gdy kobieta (m�oda dziew- czyna) odczuwa jakie� dolegliwo�ci. Nowoczesne metody bada�, jak ultra- sonografia, pozwalaj� na obejrzenie na- rz�d�w wewn�trznych poprzez prze- �wietlenie jamy brzucha lub za�o�enie do pochwy cienkiej sondy, w czym b�o- na dziewicza zazwyczaj nie przeszka- dza. Tradycyjne badanie kobiet, kt�re nie wsp�y�y, wykonuje si� przez od- byt. Nie jest ono przyjemne i uniemo�- liwia dok�adne sprawdzenie narz�d�w rodnych. Dlatego coraz powszechniej- sze staje si� USG. Niekt�rym kobietom jeszcze niewsp�yj�cym mo�na wy- kona� badanie przez pochw�. Tak na- prawd� decyzj� o sposobie przeprowa- dzenia badania podejmuje lekarz w po- rozumieniu z pacjentk�. Zapewniamy wi�c, �e dziewictwo nie przeszkadza w badaniu ginekologicznym. Dziewczy- na, kt�ra sko�czy�a 18 lat, powinna profilaktycznie uda� si� z wizyt� do gi- nekologa, je�li powa�nie my�li o swo- im zdrowiu. 3. Czy podczas badania ginekologicznego mo�na straci� dziewictwo? Nie ma powodu niepokoi� si�, �e w wyniku badania ginekologicznego ko- bieta przestanie by� dziewic�. Podczas prawid�owo przeprowadzanego badania, bfona dziewicza nie mo�e zosta� uszkodzona. Nale�y pami�ta�, �e anatomia kobiet, nawet w okolicach intymnych, jest r�na, a b�ona dziewicza to nie jaka� �tajem- na piecz��", lecz tylko bardziej lub mniej zaznaczone przew�enie przy wej�ciu do pochwy. Cz�sto jest ono zupe�nie niewidoczne i zdarza si�, �e nawet podczas pierwszego stosunku nie ma wi�kszych dolegliwo�ci i krwawienia przy wsp�yciu. U nielicznych kobiet b�ona dziewicza jest tak zbudowana, �e uniemo�liwia rozpocz�cie wsp�ycia i nale�y j� usu- n�� chirurgicznie. Z praktyki wynika, �e takie sytuacje zdarzaj� si� na- prawd� rzadko. �. Czy kto� mo�e wej�� z m�od� dziewczyn� do gabinetu na pierwsz� wizyt� u ginekologa? Tak, czasami jest to nawet wskazane. Cz�sto, gdy dziewczyna jest bardzo m�oda i przestraszona wizyt�, informacje od rodzica czy opiekuna mog� pom�c w ustaleniu przyczyn dolegliwo�ci. Lekarzowi nie powinna r�w- nie� przeszkadza�, szczeg�lnie w pierwszej cz�ci wizyty, obecno�� ch�o- paka czy kole�anki. Najwa�niejsze jest prze�amanie lod�w i nawi�zanie do- brego kontaktu z pacjentk�. Sarno badanie powinno odby� si� bez �wiad- k�w, np. za parawanem, ale nie ma potrzeby, aby osoby towarzysz�ce opuszcza�y gabinet. 5". Co to s� uptawy? Up�awy to nadmierna wydzielina z pochwy, cz�sto pozostawiaj�ca brudny �lad na bieli�nie. Zabarwiona na ��to, zielono, br�zowo, czerwono i/lub maj�ca nieprzyjemny, gnilny zapach, jest objawem stanu zapalnego. Upla- wom najcz�ciej towarzysz� inne dolegliwo�ci �wiadcz�ce o zapaleniu. :yna Jest bardzo 3P;ekuna mog� Powinna rdw- )feecnos� chto- lavvi�zanie do- si� bez �wiad- towarzysz�ce 6. ca brudny rwono i/ 2aPaJeniu, -. ' � � Czy J). Czy w czasie miesi�czki mo�na korzysta� z basenu? R�wnie� w tym wypadku wszystko zale�y od samopoczucia, jak i od mo�- liwo�ci zachowania higieny. Nie wszystkie kobiety mog� u�ywa� szczel- nych tampon�w. Nie nale�y korzysta� z basenu w okresie najintensywniej- szego krwawienia, naturalne mechanizmy chroni�ce przed infekcj� dzia- �aj� wtedy najs�abiej. Nawet w najczystszym basenie w wodzie znajduj� si� silnie dzia�aj�ce substancje przeciwbakteryjne, takie jak chlor, ozon itd. Ich obecno�� niszczy naturaln� flor� w pochwie i stwarza wi�ksze mo�li- wo�ci rozwoju nieprawid�owej, powoduj�cej stan zapalny. St�d te� bior� si� najcz�stsze dolegliwo�ci po skorzystaniu z basenu: zaka�enia grzybicze. ~LO. Czy podczas miesi�czki mo�na si� k�pa� w wannie? Dba�o�� o higien� w czasie menstruacji jest - tak jak na co dzie� - ko- nieczna. Niekt�rym kobietom w�a�nie ciep�a k�piel przynosi ulg�. Zdarza si� jednak, �e krwawienie po takiej k�pieli nasila si�. Nale�y wi�c korzysta� z niej z umiarem. Generalnie zdrowotnych przeciwwskaza� do k�pieli nie ma. Z praktycznego punktu widzenia wygodniejszy i r�wnie skuteczny jest ciep�y prysznic. 10 11. Jak sobie radzi� z bardzo bolesnymi miesi�czkami? Bolesne krwawienia comiesi�czne to problem, kt�ry wi�kszo�ci kobiet towarzyszy przez ca�e �ycie. Czasami dotyczy on tylko pierwszych miesi�- czek. Z wiekiem dolegliwo�ci ustaj�. Najcz�ciej jednak przypad�o�� ta utrzymuje si� przez wiele lat, je�eli nie stosuje si� leczenia. Do�� po- wszechny jest pogl�d, �e bolesne krwawienia ust�pi� po urodzeniu pierwszego dziecka. Praktyka dowodzi, �e nie zawsze si� to sprawdza. Przyczyn b�l�w w okresie krwawienia jest kilka. Wi��� si� one z budow� narz�du rodnego, wra�liwo�ci� na czynniki skurczowe (kt�rych du�o wi�- cej pojawia si� w czasie miesi�czki) czy po prostu z chorobami. Bez wzgl�- du na powody dobrze jest jednoznacznie ustali� �r�d�o b�lu. Daje to szan- s� nie tylko na wyja�nienie przyczyn dolegliwo�ci, ale i na udzielenie po- mocy. W�a�ciw� diagnoz� mo�e postawi� jedynie lekarz. Sporadycznie zdarza si�. �e i ginekolog ma k�opot z okre�leniem powodu bolesnej mie- si�czki. Najcz�ciej jest nim wyciekanie krwi przez jajowody do brzucha. Krwawienie powoduje podra�nienie w jamie brzusznej. St�d b�le, czasa- mi biegunki, a nawet wymioty. Takie nieprawid�owe wyciekanie krwi jest na og�l wynikiem nadmiernego przodozgi�cia lub ty�ozgi�cia macicy. Brzmi gro�nie, ale nie jest to choroba, tylko anatomiczna odmiana u�o�e- nia macicy. Powoduje ona, �e krew ma k�opoty z odp�ywem i dlatego po- jawia si� b�l. Dolegliwo�� ta mo�e ust�pi� po porodzie, gdy� wtedy nast�- puje poszerzenie kana�u szyjki macicy, a nawet zmiana u�o�enia macicy. Wspomniana wcze�niej nadmierna wra�liwo�� na czynniki powoduj�ce skurcz cz�sto dotyczy najbli�szej rodziny: mamy, si�str. Inne przyczyny 11 l- !l bolesnych miesi�czek s� trudniejsze do wyja�nienia i przekraczaj� zakres tego poradnika. Namawiamy wszystkie Czytelniczki do konsultacji u leka- rza ginekologa. Wi�kszo�� dolegliwo�ci mo�na z�agodzi�, ale o sposobie post�powania powinien zdecydowa� specjalista. 12.. Czy prawd� jest, �e wypicie alkoholu mo�e przynie�� ulg� przy bolesnych miesi�czkach? .Alkohol �agodzi niekt�re dolegliwo�ci b�lowe. By� to jeden ze sposob�\ znieczulania w chirurgii przed 150 laty. Aby przyni�s� skutek bezpo�redn wymaga du�ej dawki, a tej nikomu nie polecamy. Dzia�a on po�rednio, pc woduj�c rozkurcz mi�nia macicy, co przynosi znacz� ulg� przy miesi�cz kach. Jednak�e mo�e zwi�ksza� krwawienie, a czasami nawet wywo�a krwotok. Dlatego te� leczenie alkoholem mo�e mie� jedynie wyj�tk�w; okazjonalny charakter i przy zastosowaniu ograniczonych dawek, czyli ja na lekarstwo. 12 13. Czy bez wizyty u lekarza mo�na sobie poradzi� z boles- nymi miesi�czkami? Czy s� jakie� domowe sposoby, na przyk�ad herbatki zio�owe, albo leki dost�pne bez recepty, kt�re pozwol� uwolni� si� od tej dolegliwo�ci? Kobiety cierpi�ce wymy�li�y i spraktykowaty wiele sposob�w na z�agodzenie bolesnych miesi�czek. Domowe metody to ciep�e k�piele, mo- czenie n�g na przemian w zimnej i gor�cej wodzie, ciep�e ok�ady na brzuch. Takie babcine sposoby cz�sto potrafi� zmniejszy� dolegliwo�ci, lecz maj� raczej dzia�anie dora�ne. Stosuj�c je, nale�y uwa�a�, by krwawienie si� nie zwi�kszy�o. Do takich uznanych metod leczenia wzi�- tych z tradycji ludowej nale�� napary z zi�f malwy, ruty. melisy. Zio�a te dzia�aj� rozkurczowo i przynosz� czasami znaczn� ulg�. Przy systema- tycznym ich przyjmowaniu w okresie krwawienia mo�na nawet nie za�ywa� lek�w przeciwb�lowych. Niestety, �rodki przeciwb�lowe, tak ch�tnie stosowane obecnie z byle po- wodu, cz�sto okazuj� si� jedynymi przynosz�cymi wyra�n� ulg� specyfi- kami. W przypadku bolesnych miesi�czek ich dzia�anie przebiega dwutorowo. Po pierwsze, maj� bezpo�rednie dzia�anie przeciwb�lowe. Po drugie, wp�ywaj� na tworzenie w macicy substancji o dzia�aniu skurczo- wym. Leki zwane fachowo niesterydowymi lekami przeciwzapalnymi o dzia�aniu przeciwb�lowym to przede wszystkim popularny kwas acety- losalicylowy (polopiryna i inne podobne), paracetamol (apap i inne), ibu- profen (ibuprom) oraz inne przepisywane na recept�. Nale�y pami�ta�, �e wiele z nich ma taki sam sk�ad, a kilka nazw handlowych. Dlatego warto za- pyta� w aptece o najta�szy ze �rodk�w przeciwb�lowych z danej grupy. 14 Mo�na te� za�ywa� leki o dzia�aniu rozkurczowym, np. popularn� no-sp�. Powoduj� rozkurczanie macicy, a mniejsze skurcze to mniejszy b�l. Po-' nadto zwi�kszaj� jej ukrwienie. przez co zmniejsza si� niedotlenienie mi�- �nia macicy. Ci�gie przyjmowanie �rodk�w przeciwb�lowych mo�e by� nie tylko uci��- liwe, ale i niebezpieczne dla zdrowia. Skutecznym rozwi�zaniem, szcze- g�lnie przy bardzo du�ych dolegliwo�ciach, jest stosowanie antykoncepcji hormonalnej. Polecamy t� metod� jako przynosz�c� bardzo wyra�n� po- praw�. Dodatkow� korzy�ci� z jej stosowania jest efekt antykoncepcji. Nie- stety, wraz z odstawieniem pigu�ek, najcz�ciej po 2-3 cyklach, dolegliwo- �ci wracaj�. 14. Jakie zaburzenia w pojawianiu si� miesi�czek s� normalne u dziewcz�t niewsp�yj�cych, a jakie niepokoj�ce i wymagaj� konsultacji z lekarzem? Jedynie na pocz�tku krwawie� mog� si� pojawia� nieregularno�ci. Pierw- sze miesi�czki najcz�ciej s� sk�pe, niebolesne i w ci�gu roku lub dw�ch lat krwawienia powinny si� uregulowa�, ale powinny by� mniej obfite ni� u dojrza�ych kobiet. Cykle mog� by� r�nej d�ugo�ci, chocia� nie powin- ny by� kr�tsze ni� 21 i nie d�u�sze ni� 35 dni. Wszelkie odchylenia od tej regu�y nale�y konsultowa� z lekarzem, szczeg�lnie gdy taki stan trwa kil- ka miesi�cy. Wizyta u ginekologa jest r�wnie� konieczna, gdy krwawienia s� obfite, ze skrzepami i trwaj� ponad 7 dni. Konsultacji wymagaj� r�w- nie� krwawienia wyst�puj�ce w czasie cyklu miesi�cznego, czyli pomi�dzy normalnymi miesi�czkami. 15 Brak miesi�czek do 16. roku �ycia lub wyst�powanie regularnych b�l�w podbrzusza, ale bez krwawie�, te� wymaga wizyty u lekarza. 15". Dlaczego dziewczyny odchudzaj�ce si� przestaj� mie- si�czkowa�? 16 Miesi�czki to sprawa pewnego rytmu hormonalnego. �atwo go zaburzy�. Wiele czynnik�w wp�ywa niekorzystnie na przebieg menstruacji: inne hormony, leki, nieprawid�owa praca czy choroby innych, z pozoru odleg- �ych, narz�d�w. Najcz�stsz� przyczyn� nieregularno�ci krwawie� bywaj� sytuacje stresowe, zmiany klimatu, podr�e. A zatem r�wnowaga hormo- nalna zale�y od prawid�owego funkcjonowania ca�ego organizmu. W cza- sie odchudzania mo�e doj�� do zaburzenia nie tylko prawid�owej budowy organizmu, ale tak�e posiadanych przez organizm zapas�w. Gdy ilo�� t�uszczu zawarta w tkankach spadnie poni�ej 20%, nast�puje zaburzenie wydzielania hormon�w, co prowadzi do zanikania miesi�czki. Mo�na by powiedzie�, �e organizm stosuje mechanizmy obronne podobne do tych, jakie si� pojawiaj� u cz�owieka nara�onego na g��d. Mi�dzy innymi nast�- puje wy��czenie mechanizm�w rozrodczych, co pozwala prze�y� trudny czas bez obci��enia ewentualn� ci���. Dlatego te� wszelkie zmiany w die- cie, szczeg�lnie te s�u��ce odchudzaniu, musz� by� dobrze przemy�lane. Zaburzenia krwawie� zwi�zane z odchudzaniem cz�sto ust�puj� po po- wrocie do normalnego od�ywiania. Zdarza si� jednak, �e nie dzieje si� to tak automatycznie i pacjentka musi by� poddana leczeniu hormonalne- mu, aby przywr�ci� procesy, kt�re funkcjonuj� w zdrowym organizmie. Dlatego apelujemy do dziewczyn, by je�li istnieje taka konieczno��, pod- dawa�y si� kuracjom odchudzaj�cym pod opiek� lekarza i zgodnie z jego zaleceniami. 17 18 Ile jest prawdy w stwierdzeniu, �e dziewczyny, kt�re nie wsp�yj�, maj� nieregularne miesi�czki? Powszechny pogl�d, �e wsp�ycie wiele zmienia w biologii kobiety, nid znajduje potwierdzenia w medycznych opiniach. Oczywi�cie, wraz z rozpol cz�ciem wsp�ycia kszta�tuje si� poczucie doros�o�ci i odpowiedzialno�ci.! Biologia jednak wi��e ten fakt jedynie z mo�liwo�ci� zaj�cia w ci��� i wi�k- szym prawdopodobie�stwem wyst�powania stan�w zapalnych. Owszem,! prze�ycie zwi�zane z pierwszym stosunkiem mo�e by� tak silne, �e jednaj czy dwie miesi�czki mog� by� nieregularne. Czasem dziewczyna dotych-| czas regularnie miesi�czkuj�ca (3 lata) zaczyna mie� zaburzenia cyklu] w wieku 17-18 lat. Ewentualna zbie�no�� ze wsp�yciem jest przypadko- wa. iMiesi�czki staj� si� nieregularne, bo wraz z dojrzewaniem wyd�u�aj� si� i przez pewien czas mog� zdarza� si� nawet co 2-3 miesi�ce, a nawet co p�l roku. Dziewczyny niewsp�yj�ce nie s� tym zdenerwowane, nie martwi� si�, �e zasz�y w ci���. Chcieliby�my jednak podkre�li�, �e je�li takie dolegliwo�ci pojawiaj� si�, zawsze wskazane jest badanie lekarza bez wzgl�du na to, czy si� wsp�yje, czy nie. Innymi zmianami, kt�re zmu- szaj� do konsultacji w gabinecie ginekologicznym, jest zmiana wagi (schudni�cie lub oty�o��) albo zaburzenia dermatologiczne (tr�dzik, prze- t�uszczanie si� sk�ry, pojawienie si� �m�skiego ow�osienia"). Wizyty u le- karza wymagaj� r�wnie� krwawienia nieprzypominaj�ce miesi�czek i nie- regularne cykle przez kilka miesi�cy z rz�du. Czy pojawienie si� pierwszej miesi�czki oznacza, �e dziewczyna dojrza�a pod wzgl�dem fizycznym do bycia matk�? Pytanie z pozoru proste, lecz z punktu widzenia medycyny odpowied� nie jest jednoznaczna. Istnieje ma�e prawdopodobie�stwo zaj�cia w ci��� przed pierwsz� miesi�czk�. Lekarze wprawdzie opisali pojedyncze przy- padki matek 9-10-letnich, ale generalnie dopiero po pierwszej miesi�czce pojawiaj� si� cykle owulacyjne, czyli takie, podczas kt�rych mo�e doj�� do zap�odnienia. Z bada� wynika r�wnie�, �e pierwsze krwawienia nie s� zwi�zane z owulacj�. Dopiero po roku od pierwszej miesi�czki pojawiaj� si� cykle maj�ce typowy charakter. Do tego czasu krwawienia maj� inny przebieg i wyst�puje wtedy tylko jedna faza hormonalna. Cykl zwykle by- wa d�u�szy, bez objaw�w w okresie jajeczkowania, bez zmiany samopo- czucia w drugiej fazie i jest cyklem bez jajeczkowania. Cykle takie mog� p�niej wyst�powa� na przemian nawet przez 2-3 lata od pierwszej mie- si�czki. Nie spos�b przewidzie�, kt�ry z nich b�dzie bezowulacyjny, a kt�- ry prawid�owy. Oznacza to, �e po pojawieniu si� pierwszej miesi�czki na- le�y liczy� si� z prawdopodobie�stwem zaj�cia w ci���, je�li dojdzie do stosunku. �8. Dlaczego dziewczyny cz�ciej ni� ch�opcy maj� chandry? To trudna sprawa zwi�zana nie tylko z ginekologi�. Ka�dy z nas ma w�asn� osobowo��, sw�j charakter i indywidualn� sk�onno�� do chandr i stan�w przygn�bienia. W okresie dojrzewania r�wnie� ch�opcy maj� nadmiern� tendencj� do zmiany nastroj�w, okresowych z�ych humor�w i trudno�ci z przystosowaniem si� do otoczenia. Wi��e si� to z przemia- nami hormonalnymi i procesem kszta�towania si� osobowo�ci. Hormony s� w du�ym stopniu odpowiedzialne za nasz� psychik�. Ju� w okresie roz- woju p�odowego ich obecno�� decyduje o tym, jacy b�dziemy. Hormony m�skie kszta�tuj� nie tylko cechy p�ciowe, ale i przysz�e cechy psychiczne oraz typy regulacji hormonalnej wa�ne w kierowaniu cyklem p�ciowym. Wydaje si� to skomplikowane, ale jednocze�nie pokazuje, jak wiele zale�y od hormon�w. U kobiety w czasie zwyk�ego cyklu miesi�cznego ich st�enie w krwi zmienia si� znacz�co. W pierwszej po�owie cyklu wi�cej jest estroge- n�w, a w drugiej po�owie pojawia si� progesteron. To mi�dzy innymi on po- woduje zmiany samopoczucia w tym okresie. W pewnym stopniu jest on odpowiedzialny za pojawiaj�ce si� w tej fazie cyklu rozdra�nienie i przy- gn�bienie. Istniej� dowody na to, �e jego wp�yw powoduje zmiany aktywno- �ci niekt�rych cz�ci m�zgu kszta�tuj�cych nastr�j, samopoczucie czy pa- mi��. Do tego do��czaj� si� objawy zwi�zane ze zmianami w ciele: obrz�ki, 19 20 uczucie ci�aru, senno�� itd. Tak dzieje si� raz w miesi�cu. St�d bierze si� powszechne prze�wiadczenie, �e kobiety s� podatne na chandry. Jednak takie objawy nie s� chorob�, przechodz� samoistnie i bez �ladu. Leczenie przeprowadza si� tylko w znacznie nasilonych przypadkach, po konsulta- cji z psychologiem. Jedn� z metod terapii jest antykoncepcja hormonalna, kt�ra powoduje, �e poziom hormon�w w organizmie jest sta�y. Czy k�opoty z cer� i bolesne miesi�czki mog� mie� przy- czyn� w zaburzeniach hormonalnych? K�opoty z cer� to bardzo cz�sta dolegliwo�� m�odych dziewcz�t i kobiet. Mo�na powiedzie�, �e w okresie dojrzewania regu�� jest przet�uszczanie si� sk�ry, w�os�w, czasami niewielki tr�dzik. Problemy te zwi�zane s� z hormonami intensywnie wydzielanymi do krwi; g��wnym winowajc� jest hormon m�ski - testosteron. Jego obecno�� wp�ywa na szybki wzrost, zmian� sylwetki cia�a, przyrost masy mi�ni itp. Wraz z pojawieniem si� pierwszych krwawie� dzi�ki hormonom �e�skim budowa cia�a staje si� coraz bardziej kobieca. Wzrost spowalnia si� i powinny min�� k�opoty z cer�. Cz�sto jednak zdarza si�, �e zmiany spowodowane przez z hormo- ny utrzymuj� si�, a nawet nasilaj� po okresie dojrzewania. Typowe tr�dziki to nie tylko wynik zaka�e�, ale i nadmiernego przet�uszczania si� sk�ry. Czasami jest to zwi�zane z nadmiarem hormon�w m�skich (ka�da kobie- ta wydziela niewielk� ich ilo��, nie tylko w jajnikach) lub z wyj�tkow�, dziedziczon� �wra�liwo�ci�" nawet na prawid�owy ich poziom. Niekt�re zaburzenia regulacji hormonalnej wywo�uj� narastanie dolegliwo�ci w miar� pojawiania si� kolejnych miesi�czek. Ka�da taka nieprawid�o- wo��, kt�ra pojawia si� poza okresem dojrzewania, powinna by� leczona, a przynajmniej nale�y wyja�ni� jej przyczyny. Odpowiednie leczenie regu- luje i zmniejsza objawy. Cz�sto takie post�powanie jest konieczne jako wspomagaj�ce, gdy chcemy wyleczy� tr�dzik. Bywa, �e musi by� ono kon- tynuowane przez wiele lat. Lekiem stosowanym w Polsce do tych cel�w jest preparat Diane-35. Ma on jednocze�nie dzia�anie antykoncepcyjne. Bolesne miesi�czki nie zawsze ��cz� si� z zaburzeniami hormonalnymi. Czasem ich przyczyn� jest w budowa i po�o�enie macicy, jak r�wnie� wra�liwo�� na substancje skurczowe i wywo�uj�ce b�l w czasie menstru- acji. Niekt�re kobiety zawsze b�d� mia�y mniej lub bardziej bolesne miesi�czki. Jednakie bez wzgl�du na przyczyn� kobieta, kt�ra co miesi�c cierpi tak, �e utrudnia jej to normalne �ycie, powinna by� leczona! Po co cierpie�! "2.O. Czy masturbowanie si� w m�odym wieku jest niebezpieczne? Masturbacja (onanizm, samogwa�t) lub inaczej formy seksualnego san zaspokajania si� to temat ci�gle wstydliwy w Polsce. Po pierwsze dlatq �e kr�puj�ce jest przyznanie si� do �czego� takiego". Po drugie, niei ko�ca wiadomo, czy to normalne, czy nie. R�wnie� obserwacje nauko wywo�uj� wiele emocji. Najwi�ksze zaskoczenie lekarzy wzbudzi�y bada przeprowadzone w latach 60. w USA, gdy� okaza�o si�, �e ponad 90% ra�l czyzn i blisko 60% kobiet zaspokaja�o si� poprzez samogwa�t. W p�ni�j szych badaniach stwierdzono, �e masturbacj� uprawia nie tylko m�odzie w okresie dojrzewania, lecz wielu ludzi przez ca�e doros�e �ycie. Nawel osoby b�d�ce w sta�ych zwi�zkach (np. ma��e�stwa) stosuj� r�ne fon samogwa�tu. Bywa, �e dla kobiet jest to jedyna droga do osi�gni�cia orga-f 22 zmu. Czy co� tak powszechnie praktykowanego mo�e by� niebezpieczne? Raczej nie. Uwa�a si� wr�cz, �e jest to jeden z naturalnych etap�w pozna- wania swojego cia�a i pobudzania swojej seksualno�ci. Dlatego te� uznano, �e masturbacja w okresie dojrzewania i przed rozpocz�ciem wsp�ycia nie jest niczym niebezpiecznym. Dla wielu samotnych os�b jest jedn� z form roz�adowania napi�cia seksualnego. Pomaga r�wnie� w osi�gni�ciu satysfakcji seksualnej osobom, kt�re maj� z tym problemy. Pewnie dlate- go blisko 40% m�czyzn i oko�o 20% kobiet w swoim doros�ym �yciu okre- sowo uprawia samogwa�t. Masturbacja mo�e niepokoi� wtedy, gdy seksualno�� jest ograniczona je- dynie do takiej formy. 21. Do jakiego wieku ro�nie pr�cie? Wielko�� pr�cia to cz�sty problem m�odych m�czyzn. W ich w�asnej oce- nie jest to jeden z najwa�niejszych atrybut�w m�sko�ci. Penis zaczyna in- tensywnie rosn�� w wieku dojrzewania. Wzrost pr�cia ko�czy si� dopiero po osi�gni�ciu pe�nej dojrza�o�ci, czyli oko�o 20. roku �ycia. Potem jego wielko�� w�a�ciwie si� nie zmienia. Jego rozmiar w czasie wzwodu waha si� pomi�dzy 10 a 15 cm. Oczywi�cie bywaj� i wi�ksze, nie podnosi to sprawno�ci seksualnej. 22. Czy m�odych dziewczyn dotyczy problem raka jajnik�w, macicy i piersi? Zmiany nowotworowe mog� si� pojawi� w ka�dym wieku. Niekt�re posta- ci nowotwor�w stwierdza si� nawet u noworodk�w. Jednak ryzyko rozwo- ju raka w m�odym wieku jest znacznie mniejsze ni� w p�niejszym. Dlatego nie mo�na powiedzie�, �e m�oda dziewczyna nie zachoruje na no- wotw�r, chocia� prawdopodobie�stwo jest bardzo ma�e. W wi�kszo�ci przypadk�w u m�odych dziewcz�t pojawiaj� si� guzy �agodne lub o ma�ym ryzyku z�o�liwo�ci. Je�li pojawiaj� si� z�o�liwe zmiany chorobowe, to naj- cz�ciej w obr�bie jajnik�w, rzadziej w piersiach, a najrzadziej w macicy czy pochwie. Ka�dy niepokoj�cy objaw (np. wyczuwalny guz w piersi, nie- regularne krwawienia czy plamienia, b�le zw�aszcza niezwi�zane z cy- klem) musi by� wyja�niony przez ginekologa. Dost�pne obecnie metody pozwalaj� na postawienie szybkiej diagnozy. W wi�kszo�ci przypadk�w le- karz uspokaja pacjentk� i usta�a leczenie. Czasami potrzebna jest operacja, ale nie oznacza ona najgorszego, czyli zagro�enia �ycia. Poziom wsp�cze- snej medycyny pozwala nie tylko diagnozowa� wcze�nie, ale tak�e leczy� najci�sze przypadki. Wa�ne, aby nie zaniedbywa� swojego zdrowia, bo tyl- ko w ten spos�b dajemy lekarzom szans�, by nam pomogli. 23 2.3. Z czego wynikaj� wi�ksze potrzeby seksualne m�odych m�czyzn ni� kobiet? To generalnie sprawa fizjologii. Potrzeby seksualne zwi�zane s� z oczekiwaniem satysfakcji, dobrego samopoczucia czy osi�gni�cia orgazmu. Oczekiwania kobiet i m�czyzn cz�sto znacznie si� r�ni�. Ch�opcy maj� ��atwiejsze �ycie", gdy� w ich przypadku orgazm wyst�puje za- wsze w czasie wytrysku. Wystarczy, aby do niego doszto, i ju� nast�puje spe�nie- nie oczekiwa�. Napi�cie seksualne zosta- je roz�adowane. Po jakim� czasie m�czy- zna jest znowu gotowy do wsp�ycia. Mo�na powiedzie�, �e m�czy�ni maj� orgazm zaprogramowany przez natur�. Zupe�nie inne oczekiwania i wymagania co do satysfakcji seksualnej maj� kobiety. U nich nie jest to taka �mechaniczna" sprawa. Kobieta nie osi�gnie orgazmu bez odpowiedniego nastroju, poczucia komfortu psychicznego, odpowiedniej gry wst�pnej itd. Kobiecie zazwyczaj nie- zb�dna jest akceptacja partnera i wi� uczuciowa z nim. Chocia� zdarza si�, �e i to nie wystarczy do osi�gni�cia orgaz- mu. Kobiety bowiem w wi�kszym stop- niu ni� m�czy�ni musz� si� nauczy� seksu i potrzeb swojego cia�a, aby osi�g- n�� satysfakcj� seksualn� (z bada� wyni- ka, �e oko�o 30% kobiet nigdy w �yciu nie prze�y�o orgazmu). Dlatego i wyma- gania, i oczekiwania, i ch�� do wsp�y- cia m�odych kobiet s� inne. Szczyt po- trzeb seksualnych m�czyzny pojawia si� w wieku 20-25 lat. U kobiet p�niej, oko- �o 30. roku �ycia. Wtedy te� zaczynaj� one wykazywa� znacznie wi�ksz� aktyw- no�� seksualn�. 24 24 Jaki wp�yw na przysz�e �ycie seksualne maj� ogl�dane w m�odo�ci filmy pornograficzne? Pornografia wymyka si� �cisfej definicji. Nie wszystko, co potocznie uzna- je si� za pornografi�, ni� jest i co tu ukrywa�, pogl�dy na ten temat ci�gle si� zmieniaj�. Niekt�rzy na przyk�ad nie uznaj� za pornografi� pokazanie wsp�ycia ze wszystkimi szczeg�ami i mog� takie sceny zalicza� do bar- dzo �mia�ych akt�w erotycznych. Trudno nazwa� pornografi� sceny czy obrazy, kt�re maj� wywo�a� wy��cznie podniecenie seksualne. Nie wszyst- kich pobudza seksualnie to samo i co dla jednej osoby jest ju� podniecaj�- c� pornografi�, dla innej nie ma takiego znaczenia. Pornografia na pewno nie szkodzi, je�li maj� z ni� kontakt ludzie doro�li. Seks w rzeczywisto�ci nie wygl�da tak jak na filmach pornograficznych. A zatem ogl�danie ta- kich produkcji mo�e wypaczy� m�odemu cz�owiekowi zrozumienie istoty zbli�enia pomi�dzy dwojgiem ludzi. I spowodowa�, �e nie b�dzie si� kie- rowa� potrzebami partnera czy partnerki, a jedynie na�ladowa� seksual- nych superbohater�w. Nie wstyd�my si� pyta� siebie nawzajem, co spra- wia przyjemno��, co jest akceptowane, czego w seksie pragniemy i ocze- kujemy. To w�a�ciwsza droga do dobrego samopoczucia i realizacji potrzeb 26 seksualnych ni� ogl�danie film�w pornograficznych. Wszystko w �y ma sw�j czas. Dlatego te� istotne jest, kiedy i w jakiej formie poznaje s tajniki erotyki. Bylejako�� w tej dziedzinie, na kt�r� rnog� wp�ywa� w�tp wej jako�ci produkcje erotyczne, mo�e by� problemem przy pierwsz kontaktach seksualnych. Jak para mo�e si� przygotowa�, aby jej pierwszy raz by�] rzeczywi�cie udany? Prostsz� rzecz� jest opisa�, czego nale�y unika�! Nawet w krajach, gd o seksie m�wi si� i uczy w szko�ach znacznie wi�cej ni� w Polsce, cz�stszym b��dem, na kt�ry si� zwraca uwag�, jest brak antykoncep przy pierwszym stosunku. Powoduje to du�� nerwowo�� w oczekiwaniu na kolejn� miesi�czk�. W Polsce blisko 80% pierwszych raz�w odbywa si�! bez �adnej antykoncepcji. Najcz�stsz� przyczyn� takiego stanu jest fakt, �el m�odzi ludzie rozpoczynaj� wsp�ycie w spos�b ca�kowicie nieoczekiwa-1 ny, pod wp�ywem chwili. Wyj�tkowy nastr�j, chwila romantyzmu, uroczej miejsce i my�l: dlaczego by nie teraz? To najwi�kszy b��d, jaki pope�niaj m�odzie�. A przecie� taka chwila nie zdarzy si� ju� nigdy w �yciu. W ten) spos�b przekracza si� jaki� pr�g wtajemniczenia. Pi�knie by�oby t� decy- ] zje przemy�le� i tak si� przygotowa�, aby do tego pierwszego zbli�enia | z przyjemno�ci� wraca� we wspomnieniach. Trema towarzysz�ca obydwoj- gu to wystarczaj�ca porcja adrenaliny. Po co komplikowa� sobie �ycie nie- pewno�ci�, czy z tego pierwszego razu nie wynikn� k�opoty? Dlatego te� apelujemy: zastan�wcie si� bardzo powa�nie, czy partner/partnerka to kto�. kto budzi zaufanie, kogo naprawd� kochacie, z kim macie ochot� przekroczy� pr�g doros�o�ci i z kim wyobra�acie sobie wsp�ln� przysz�o��. Zaufanie to podstawa delikatno�ci, wyrozumia�o�ci i odpowiedzialno�ci za siebie i za drug� osob�. Ponadto to r�wnie� bezpiecze�stwo. Przygodne znajomo�ci wi��� si� ryzykiem zaka�enia chorobami przenoszonymi dro- g� p�ciow�; niekt�re z nich s� nieuleczalne i na zawsze mog� zmieni� �y- cie. Dlatego decyzja o rozpocz�ciu wsp�ycia musi by� wsp�lna, a nie, na przyk�ad, podyktowana kaprysem: tak chc�!!! Niech nie kieruje wami szpan czy moda. Z dziewictwem daje si� �y� d�ugie lata i by� naprawd� szcz�liwym. Pierwszy raz to w jakim� sensie ofiarowanie sobie siebie na- wzajem. Wa�na jest wi�c przemy�lana odpowied� na pytanie, czy napraw- d� tego chcemy z t� osob� i w tym momencie. Po�piech i nerwowo�� to generalnie nie najlepsi doradcy �yciowi. Miar� dojrza�o�ci pary jest to, jak traktuj� sw�j pierwszy raz. Seks to indywidualny wyb�r, a rozpocz�cie wsp�ycia to przej�cie do nowego etapu �ycia, w kt�rym trzeba wzi�� 21 28 r�wnie� odpowiedzialno�� za partnera i za wszystkie konsekwencje' kaj�ce z podj�cia takiej decyzji. Kiedy m�odzi ludzie zastanawiaj� si�, < mog� rozpocz�� wsp�ycie, powinni odpowiedzie� sobie na pytanie,! rzeczywi�cie oboje tego pragn�. Nie wolno si� do niczego zmusza�. Je chcecie mie� naprawd� udane �ycie seksualne, to przede wszystkim; pro�cie do tego odpowiedniego partnera, a poza tym zadbajcie o ant) koncepcj�. Czy z�e do�wiadczenia podczas pierwszego stosunku mog� mie� wp�yw na dalsze wsp�ycie? Na pewno pozostawiaj� �lad w psychice. Pocz�tki wsp�ycia s� szczeg�l-j nie wa�ne s� dla dziewcz�t. Po pierwsze dlatego, �e cz�sto wsp�yciu to-] warzyszy b�l i dyskomfort, po drugie, w odr�nieniu do ch�opc�w wiek- szos'ci nie udaje si� osi�gn�� orgazmu. To powoduje, �e pierwsze zbli�enie mo�e by�. delikatnie m�wi�c, rozczarowaniem. Je�li do��czy do niego l�k przed ci��� czy inne dolegliwo�ci, nieprzyjemne uczucie mo�e si� utrwa- li� i powodowa� nieprawid�owe reakcje blokuj�ce. Znacznie zmniejsza to szans� na osi�ganie orgazmu w przysz�o�ci. Nale�y pami�ta�, �e dziew- czyna uczy si� reakcji seksualnych i osi�gania satysfakcji, a m�czy�ni otrzymuj� t� umiej�tno�� niejako w prezencie od natury. Czy mo�na m�wi� o odpowiednim wieku do rozpocz�cia wsp�ycia? Najtrafniej mo�na to oceni� po fakcie: by�o za wcze�nie lub zbyt p�no. Ka�dy bowiem ma sw�j najlepszy czas na rozpoczynanie nowych spraw w �yciu. Podobnie jest z seksem. Pierwsza mi�o�� zdarza si� wcze�nie, ale czy warto po�wi�ci� jej wszystkie? A mo�e lepiej zaczeka� na nast�pn�, r�wnie wielk�, albo zachowa� dziewictwo do �lubu? To s� indywidualne wybory, kt�re trzeba podejmowa� w spos�b przemy�lany. O odpowiednim czasie rozpocz�cia wsp�ycia mo�emy m�wi� jedynie z biologicznego i medycznego punktu widzenia. Dopuszczalne jest wi�c ono w momencie osi�gni�cia dojrza�o�ci p�ciowej. Jednakie do pe�nego zrozumienia, akceptacji i prze�ywania seksu konieczna jest r�wnie� doros- �o�� psychiczna. Trudnym problem wychowawczym jest umiej�tne prze- prowadzenie m�odych ludzi przez ten okres, gdy cia�o ju� mo�e. a psychi- ka jeszcze nie jest w stanie odpowiada� za czyny. Na pewno ogromn� rol� w kszta�towaniu odpowiednich postaw odgrywa dom rodzinny. Niema�y wp�yw ma r�wnie� grupa r�wie�nicza, a tak�e edukacja seksualna prowa- dzona w szko�ach. W naszym kraju najwi�cej wiedzy o seksie m�odzie� czerpie z rozm�w z kolegami i nie jest to, niestety, najlepsza szko�a �ycia. Rzadko wiedz� na odpowiednim poziomie uda si� zdoby� w rozmowie z rodzicami. Skr�powanie i na og� niewielka znajomo�� teorii (nie mieli oni okazji zdoby� jej w szko�ach) uniemo�liwiaj� cz�sto nawet podj�cie ta- kiego tematu rozm�w. R�wnie� wsp�czesna polska szko�a ma w dziedzi- nie edukacji seksualnej wiele do zrobienia. Problem pog��bia fakt. �e m�o- dzi ludzie nie ��daj�, aby to szko�a dostarcza�a im wiedzy w tej dziedzinie seksu. A wielu doros�ym wygodnie jest nie podejmowa� powa�nych rozm�w intymnych. By� mo�e gdyby m�odzie� zacz�a si� dopomina� rzetelnej edukacji, wtedy wielu dyrektor�w plac�wek o�wiatowych musia- �oby j� im zapewni� wed�ug standard�w obowi�zuj�cych w wi�kszo�ci kraj�w europejskich. Przepisy obowi�zuj�ce w Polsce daj� m�odym lu- dziom takie prawo. 29 2.2". Jakie choroby s� przenoszone drog� p�ciow� i jakie s� ich objawy? Kiedy� uwa�ano, �e tak zwanych chor�b wenerycznych jest kilka i tyBJ nimi mo�na si� zarazi� w kontaktach seksualnych. Dzia�o si� tak pot sze ze zbyt malej wiedzy lekarzy, a po cz�ci z faktu, �e wiele chor�b je cze nie by�o znanych. Takim przyk�adem s� liczne schorzenia wiruso obecnie do�� cz�sto rozpoznawane, czy te� choroby do niedawna niezn ne, jak AIDS. Dlatego zrezygnowano z m�wienia o chorobach weneryc nych (Wenera inaczej Wenus - rzymska bogini mi�o�ci), bo ich rejestr ci� le si� zmienia, a poza tym wieloma ze wsp�cze�nie odkrytych chor�lj mo�na si� zarazi� nie tylko podczas wsp�ycia, ale i np. poprzez transft zje krwi. Obecnie chor�b przenoszonych drog� p�ciow� jest oko�o 60, a id lista ci�gle si� wyd�u�a. S� w�r�d nich typowe choroby weneryczne, jaki �a, rze��czka, wrz�d mi�kki weneryczny itd. S� r�wnie� takie, kt�re nie sal kojarzone z seksem: wirusowe zapalenie w�troby, opryszczka, grzybice,) schorzenia pierwotniakowe, zaka�enia dr�g moczowych itd. Wi�kszo�� chor�b przenoszonych na partnera partnerk� w czasie stosun- ku objawia si� dolegliwo�ciami uk�adu moczop�ciowego. Najcz�stsze to b�l, pieczenie, zapalna albo ropna wy- dzielina z pochwy lub cewki moczo- wej. Takie przykro�ci szybko zmu- szaj� do kontaktu z lekarzem i r�wnie szybko mo�na je wy- leczy�. Gorzej, gdy dosz�o do zaka�enia, ale nie ma �adnych dolegliwo�ci lub s� bardzo ma�e. 30 W takich przypadkach cho- roba rozwija si� skrycie. Nieleczona mo�e wyrz�- dzi� powa�ne szkody w ca- �ym organizmie. Typowy przyk�ad to ki�a. W miejscu zaka�enia powstaje po kil- ku dniach niebolesne owrzodzenie z twardym zgrubieniem wok� niego, powi�kszaj� si� w�z�y ch�onne w pachwinach, kt�re po tygodniu lub dw�ch tygodniach potrafi� samoistnie znikn��. Potem pojawiaj� si� wy- sypki, ale r�wnie� bez dolegliwo�ci b�lowych czy �wi�du. Je�li nie leczy si� przyczyn, choroba atakuje ca�y organizm, powoduj�c szczeg�lnie ci�kie uszkodzenia w uk�adzie nerwowym. Podobnie skryty przebieg ma .AIDS. Po zaka�eniu mog� si� pojawi� objawy grypopodobne, a potem przez wie- le lat mo�e by� spok�j. Dopiero po d�u�szym czasie choroba, rozwijaj�c si�. prowadzi do spadku odporno�ci, wyniszczenia i �mierci. Coraz cz�ciej rozpoznawane s� infekcje wirusowe, takie jak opryszczka sromu, zaka�enie wirusem brodawczaka powoduj�cym k�ykciny lub zmia- ny na szyjce macicy, kt�re po wielu latach zwi�kszaj� ryzyko schorze� no- wotworowych. Nie wiadomo, jak dochodzi do tych infekcji, lecz osoby za- ka�one niekt�rymi wirusami powinny znacznie cz�ciej robi� badania profilaktyczne, np. badania cytologiczne. Je�li cz�sto dochodzi do zaka�e� r�wnie� innymi mikroorganizmami, jak chlamydia, mikroplazma. uroplazma itd., ryzyko powa�nych chor�b w p�niejszym wieku wyra�nie ro�nie. Z powodu licznych niebezpiecze�stw, na jakie mo�na si� narazi� przy wsp�yciu, bo to nie tylko wymiana uczu�, ale i bakterii, nale�y pami�ta� o podstawowych �rodkach bezpiecze�stwa. Jedynym sposobem chroni�- cym przed infekcjami jest prezerwatywa. Dlatego trzeba si� zabezpieczy� przed ka�dym stosunkiem z nowym partnerem. Zawsze nale�y zasi�gn�� porady lekarza, gdy po wsp�yciu pojawi� si� stany zapalne czy b�le w okolicy krocza, pochwy lub dolegliwo�ci p�cherza. Nie mo�na te� zlek- cewa�y� up�aw�w. wydzieliny o zapalnym charakterze pojawiaj�cej si� w pochwie lub cewce moczowej. R�wnie� zmiany na narz�dach p�cio- wych: nacieki, owrzodzenia, powi�kszenie w�z��w ch�onnych, powinny sk�oni� do wykonania badania kontrolnego. 31 32 Czy przed rozpocz�ciem wsp�ycia wskazane by�oby, aby para zrobi�a jakie� badania, np. testy na obecno�� wirusa HIV lub inne? Niekt�rzy uwa�aj�, �e przezorno�ci nigdy za wiele. Lecz w tym wypadku, o ile nie zajd� wyj�tkowe okoliczno�ci, takie badania nie s� konieczne. Osoby, kt�re nie wsp�y�y, nie mia�y okazji do infekcji. Oczywi�cie pozo- staje pytanie, czy na pewno nie by�y na nie nara�one. Przecie� jest wiele schorze�, kt�rych mo�na si� nabawi� w innych okoliczno�ciach ni� seks. Dlatego w wielu krajach przed zawarciem zwi�zku ma��e�skiego wyma-' gane s� badania na obecno�� wirusa HIV, jak i innych chor�b przenoszo-' nych drog� p�ciow�, np. odczyny ki�owe (WR). Nawet kr�tkie branie nar- kotyk�w (w formie iniekcji) czy stosunki homoseksualne powoduj� zali- czenie takiej osoby do grupy podwy�szonego ryzyka, szczeg�lnie w odnie- sieniu do AIDS czy wirusowego zapalenia w�troby. Dlatego wa�ne jest, aby zdawa� sobie spraw� z niebezpiecze�stw wynikaj�cych z nierozwa�nych zachowa� i poddawa� si� badaniom. Mo�na je wykona� anonimowo. Jesz- cze raz chcemy podkre�li�, �e z rozpocz�ciem wsp�ycia wi��e si� odpo- wiedzialno�� za drugiego cz�owieka. Partnerzy powinni wiedzie� o sobie jak najwi�cej, a decyzje o zbli�eniu podejmowa� w spos�b przemy�lany. Dowodem takiej dojrza�o�ci mo�e by� wsp�lne wykonanie bada�, zw�a- szcza je�li wcze�niej mieli innych partner�w lub zdarzy�y si� w ich �yciu wydarzenia zwi�kszaj�ce ryzyko zaka�enia powa�n� chorob�. 30. Jak prze�ama� opory, aby rozmawia� z partnerem o swoich potrzebach seksualnych? Zrozumienie siebie i innych to droga do szcz�cia. Regu�a ta sprawdza si� r�wnie� w relacjach m�sko-damskich. Wiele reakcji seksualnych prowa- dz�cych do uzyskania satysfakcji seksualnej to w jakim� stopniu reakcje wyuczone. Nie da si� tej nauki opanowa� jedynie z ksi��ek, chocia� dobry poradnik mo�e by� pewnym doradc�. Ka�dy cz�owiek jest inny i ma inne potrzeby. Pocz�tek wsp�ycia seksualnego to jednocze�nie okazja, aby wsp�lnie z partnerem szuka� bod�c�w, kt�re powoduj� najpi�kniejsze do- znania. Mo�na w ten spos�b pozna� siebie nawzajem. Jak o tym m�wi�? Przede wszystkim bez skr�powania, nie wstydzi� si� wyra�a� swoich emo- cji i uczu�. Na pocz�tku rozmowy rnog� by� nieporadne. Nie nale�y si� jednak poddawa�. Kolejne pr�by b�d� coraz �atwiejsze. Poza tym w ten spos�b mamy szans� stworzy� w�asny j�zyk do rozmowy na najbardziej intymne tematy. Wsp�lny kod porozumiewania si� bardzo zbli�a i pozwa- la podsyca� tak potrzebn� mi�o�ci atmosfer� flirtu. Nast�pny etap to za- miana r�l partner�w: jedna strona jest czynna, staraj�c si� da� drugiej jak najwi�cej, potem odwrotnie. B�dzie to okazja do zaobserwowania, jaka pieszczota sprawia najwi�ksz� przyjemno��. Na pewno nie jest dobrym pomys�em na�ladowanie bohater�w film�w porno, bo to nie droga do po- znania partnera, partnerki. 33 3�. Czy przesz�o�� intymna partnera mo�e pom�c niedo- �wiadczonej kobiecie, czy te� przeciwnie, mo�e spowodowa� wzajemne rozczarowanie? Nierzadko m�odzi m�czy�ni swoje do�wiadczenie seksualne zdoby w do�� przypadkowych kontaktach. Naj�atwiejsz� drog� staje si� skoi stanie z �p�atnej mi�o�ci", cho� taki seks z mi�o�ci� nie ma nic wsp�li Kiedy� m�odzi m�czy�ni zdobywali pierwsze do�wiadczenia seksu w�a�nie w domach publicznych. W wielu krajach agencje towarzyskie c domy publiczne s� legalne. Ale czy to dobra metoda na poznanie tajnik seksu? To raczej p�j�cie na �atwizn� rozwi�zuj�ce jedynie problem rozl dowania napi�cia seksualnego. Cz�sto wi��e si� z ryzykiem chon Ponadto jest do�wiadczeniem mog�cym ca�kowicie zafa�szowa� ob aktu seksualnego, kt�ry powinien by� pi�knym zbli�eniem pary kochaj�cych si� ludzi. To prosta droga do zwulgaryzowania �ycia intymnego. Jako�� tych do�wiadcze� nie rokuje najlepiej. Polska to nie Japonia, gdzie ojciec przyprowadza� syna, aby zaj�y si� nim gejsze. Nasza europejska mentalno�� jest inna. 32.. Czy m�odzie�cze do- �wiadczenia homo- seksualne mog� si� przerodzi� w trwa�� preferencj� seksualn�? Statystyki �wiatowe m�wi�, �e oko�o 4-5% populacji miewa kontakty homosek- sualne. Oko�o 10%, a nawet wi�cej, populacji nie jest jednoznacznie zdeklarowa- nych, cho� nie ma za sob� praktyk homoseksualnych. Statystyka w Polsce nie r�- ni si� zasadniczo od reszty Europy, cho� jako homosek- suali�ci deklaruje si� tylko 34 oko�o 3,8% m�czyzn, a nieznacznie wi�cej (tak m�czyzn, jak i kobiet) mia�o kontakty seksualne z osob� tej samej p�ci. Czy takie do�wiadczenia mog� si� sta� trwa�e? Oczywi�cie, �e nie. Wiele zale�y od okresu, kiedy maj� miejsce. Kontakty homoseksualne w okresie dzieci�cym czy u progu dojrzewania s� zazwyczaj jedynie pr�bami realizacji seksualnej w grupie r�wie�nik�w. Relacje z r�wie�nikami zaczynaj� si� rozlu�nia� w okresie silniejszego zainteresowania p�ci� przeciwn�. Dopiero w�wczas mog� za- cz�� si� objawia� preferencje homoseksualne. Inne znaczenie, cz�sto pozo- stawiaj�ce �lad na d�ugo, maj� kontakty z osobami doros�ymi; wtedy naj- cz�ciej mamy do czynienia z wykorzystaniem seksualnym lub gwa�tem. 33. Na czym polega istota homoseksualizmu i jakie s� jego przyczyny? Homoseksualizm to realizacja potrzeb seksualnych z osob� o takiej samej pfci. Dotyczy on zar�wno kobiet, jak i m�czyzn. Nie nale�y go myli� z r�- nie nasilonymi ..dozgonnymi" przyja�niami pomi�dzy lud�mi tej samej p�ci. Homoseksualizm zaczyna si� tam, gdzie pojawiaj� si� i s� zaspokaja- ne potrzeby seksualne. Potocznie homoseksualist�w m�skich nazywa si� gejami, a kobiety lesbijkami. \Vbrew powszechnemu mniemaniu jest to do�� liczna grupa. W Polsce do homoseksualizmu przyznaje si� oko�o 4,3% kobiet i 3,8% doros�ych m�czyzn. Wielu z nich pozostaje w ukryciu, szczeg�lnie w ma�ych �rodowiskach, gdy� takie preferencje seksualne cz�sto nie s� akceptowane. Ten brak tolerancji wynika z dominuj�cego u nas pogl�du kszta�towanego przez Ko�ci� katolicki, �e jest to zaspokaja- nie swoich potrzeb seksualnych w spos�b niezgodny z natur�. Taki �wiatopogl�d nie wsz�dzie na �wiecie jest podzielany. W wielu krajach i kul- turach homoseksualizm traktuje si� jako zjawisko normalne, niewzbudza- j�ce sensacji. M�wi�c o homoseksualizmie, chcemy podkre�li�, �e nie jest to choroba ani zboczenie. Takie preferencje seksualne nie musz� by� leczo- ne. �rodowiska homoseksualne od Australii po .Ameryk� dobrze funkcjo- nuj�. Maj� swoje kluby, czasopisma i organizacje. Wiele z nich powo�uje si� na staro�ytne kultury, kt�re homoseksualizm uznawa�y za rzecz normal- n�, a wr�cz za wy�szy rodzaj kontakt�w mi�dzyludzkich. Ale jak to si� dzieje, �e zostaje si� homoseksualist�? Pozostaje to zagadk�. Wiele os�b rodzi si� z tymi sk�onno�ciami, wiele zaczyna odczuwa� takie potrzeby z wiekiem, dla niekt�rych jest to odkrycie zupefnie przypadkowe, kiedy spotykaj� kogo�, z kim niespodziewanie prze�ywaj� satysfakcj� seksualn�. Istnieje wiele teorii na temat homoseksualizmu, ale tak na- prawd� nikt nie wie, jakie jest jego �r�d�o. Niekt�rzy s�dz�, i� pojawienie si� preferencji homoseksualnych wi��e si� z bardzo wczesnym okresem rozwoju p�odowego, kiedy hormony maj� ogromny wp�yw na m�zg 35 i kszta�towanie si� pierwszych cech seksualnych. Niewystarczaj�cymi czasie poziom hormon�w m�skich decyduje o orientacji homoseksu Inni twierdz�, �e takie preferencje kszta�tuje �rodowisko, w kt�ryra| przebywa. M�wi si�, �e homoseksualistami zostaj� ludzie, kt�rzy i trudno�ci z odnalezieniem si� w c s�ym �yciu, kt�rych pierwsze �wiadczenia seksualne s� nie lub kt�rzy na swojej drodze spoti partnera homoseksualnego. Jed fakt jest bezsporny: nie mo�na ho seksualizmu wywo�a� lekami ani l monami i r�wnie� w ten spos�b i da si� go wyleczy�, poniewa�, jesza raz to podkre�lamy, nie jest to chon ba. Trudno te� dowie��, �e homosel sualizm jest sprzeczny z natur�.' serwacje naukowe zwierz�t potwiei dzaj�, �e i u nich wyst�puj� zachow ni� homoseksualne. W wielu przypadkach osoby, kt�re z� uwa�aj� u siebie takie sk�onno�ci,; przera�one swoj� �nienormalno�ci�"! i staraj� si� j� za wszelka cen� ukryci Zaakceptowanie swojej odmienno�ci! seksualnej wymaga czasu. Dlatego te�l namawiamy wszystkich, kt�rzy stwier-1 dzaj� u siebie poci�g do tej samej p�ci, do konsultacji z seksuologiem. On| pomo�e oswoi� si� z problemem i okre�li� jego przyczyny. 3-f. Co to s� zboczenia seksualne? Potocznie za zboczenia seksualne uwa�a si� wszystkie formy wsp�ycia, l kt�re wykraczaj� poza spo�ecznie przyj�te normy. Najpierw trzeba okre�li� ' te normy. I tu sprawa si� powa�nie komplikuje, gdy� wed�ug definicji ksi��kowych zboczenia p�ciowe to takie zachowania lub zaburzenia seksu- alne, kt�re nie s� akceptowane przez jednego z partner�w, szkodz� zdro- wiu lub naruszaj� porz�dek wsp�ycia spo�ecznego. Ka�de akceptowane post�powanie jest zatem norm�. Ma�o tego, je�li takie dobrowolne przyzwolenie pomi�dzy partnerami istnieje, to nie powinno si� z medycz- nego punktu widzenia w to ingerowa�. Jednak z powod�w spo�ecznych niekt�re zachowania nie s� akceptowane, a wr�cz prawnie zabronione. Najcz�ciej wymienianym zboczeniem jest pedofilia, czyli wykorzystywanie 36 dzieci do wsp�ycia lub osi�gania satysfakcji seksualnej. Takie zachowanie b�dzie z punktu widzenia medycyny zboczeniem i powinno by� leczone. Seksuologia, poznaj�c coraz dok�adniej zasady, jakimi rz�dzi si� nasze �y- cie intymne, jest znacznie bardziej sk�onna akceptowa� odmienno�ci, ni� nam si� wydaje. Im wi�cej dzi�ki badaniom wiemy o wp�ywie seksu na na- sze zachowania (�wiadome i nieu�wiadamiane), tym poj�cie normy znacz- nie si� rozszerza. 35". U ch�opc�w w okresie dojrzewania dochodzi do wzrostu wra�liwo�ci seksualnej, kt�ra przejawia si� niekontrolo- wanymi wzwodami. Jak sobie radzi� sytuacjach, kiedy jest to bardzo k�opotliwe (na pla�y, podczas uprawiania sport�w, w ta�cu itp.)? Mimowolne reakcje seksualne: wzwody. nocne wytryski, s� normalnymi reakcjami w okresie dojrzewania. Wyst�puj�ce pod wp�ywem marze� sen- nych czy te� bod�c�w wzrokowych lub dotykowych, s� skutkiem nad- miernej wra�liwo�ci podyktowanej wysokim poziomem hormon�w. Jest to sprawa przej�ciowa i poza niezr�cznymi sytuacjami nie powoduje �ad- nego uszczerbku na osobowo�ci czy zdrowiu m�odego ch�opca. Nie wy- maga specjalistycznego leczenia, je�li nie dochodzi do uporczywych, trwa- j�cych do kilku godzin wzwod�w. M�odzi m�czy�ni mog� stoso- wa� �rodki o dzia�aniu uspokaja- j�cym, kt�rych efekt jest w wi�k- szo�ci wypadk�w zadowalaj�cy. Trudniej o rad� w sytuacjach czysto �yciowych. Gdy wzwody maj� charakter incydent�w, naj- lepiej uspokoi� si�, intensywnie my�l�c o mniej przyjemnych sprawach (temat dowolny: od matematyki po sport). Xa base- nie wystarczy zimna k�piel czy zimny prysznic. Wzw�d zmniej- sza si� r�wnie� po oddaniu mo- czu. Najwa�niejsze to nie wpada� w panik�. Spok�j i mina poke- rzysty s� najlepszym ratunkiem w takich k�opotliwych i kr�pu- j�cych sytuacjach. 37 38 Co to jest napi�cie seksualne i jak r�ni si� ono u dzie czat i ch�opc�w? Napi�cie seksualne nie zosta�o dok�adnie zdefiniowane. W praktyce ; tym poj�ciem rozumie si� stan podniecenia seksualnego utrzymuj�cy; przez d�u�szy czas. Towarzysz� mu cz�sto mimowolne erekcje, nocnej �ucje, ci�g�e marzenia i fantazje seksualne. Fizjologicznym sposobem i jego roz�adowanie jest stosunek seksualny. Je�li to niemo�liwe, trzel przeczeka�, a� napi�cie ust�pi. Mo�na mu zaradzi� poprzez intensywn uprawianie sportu, zajada wymagaj�ce du�ego zaanga�owania zwi�zan z hobby lub szko��. Jak wspomnieli�my wcze�niej, naturalnym sposobem! roz�adowania napi�cia seksualnego jest masturbacja, czyli samogwatLI Przez wiele lat uwa�ano, �e jest on szkodliwy, lecz obecnie lekami zmienili zdanie i uwa�aj� go za normalny etap w rozwoju seksualno�ci.] Pomimo powszechnej opinii, �e samogwa�t uprawiaj� ch�opcy w wieku) dojrzewania, zjawisko to dotyczy tak�e dziewcz�t. R�nice w sposobie manifestowania napi�cia u obu p�ci wynikaj� z od- 1 miennej anatomii narz�d�w p�ciowych i innych oczekiwa�. U ch�opc�w! ma ono cz�sto czysto fizjologiczny wymiar. U dziewcz�t mo�e wyra�a� si� ! emocjonaln� potrzeb� znalezienia opieku�czego i wyrozumia�ego partne- ra, oczekiwaniem bliskiego kontaktu psychicznego. Stosunek seksualny nie jest wi�c jedynym sposobem roz�adowania napi�cia, tym bardziej �e kobiety satysfakcj� seksualn� osi�gaj� na r�nych p�aszczyznach. Ch�opc�w i dziewcz�ta r�ni r�wnie� aktywno�� seksualna. M�czy�ni d��� do zaspokojenia poprzez wsp�ycie. Kobiety poszukuj� g��bszych zwi�zk�w uczuciowych i partnerskich, a samo wsp�ycie stanowi ostatni etap tej blisko�ci. Rodzi to pewn� form� konfliktu pomi�dzy partnerami. Ch�opcy oczekuj� cielesnego dowodu mi�o�ci i bywa, �e nak�aniaj� dziew- czyny do wsp�ycia. Dziewcz�ta, szukaj�c uczu�, w ostateczno�ci godz� si� na stosunek, aby zachowa� zwi�zek. Namawiamy je jednak, aby nie ulega�y presji. Prawdziwy zwi�zek to taki, w kt�rym partnerzy rozumiej� i akceptuj� nawzajem swoje potrzeby. Apelujemy r�wnie� do m�odych m�czyzn: nie ��dajcie od swoich dziewczyn �dowod�w mi�o�ci". Je�li je- ste�cie na tyle doro�li, by i�� z kim� do ��ka i zosta� rodzicem (tak. rodzi- cem, gdy� nawet przy najlepiej zabezpieczonym stosunku istnieje praw- dopodobie�stwo ci��y), to powinni�cie by� r�wnie� na tyle doro�li, aby zna� i szanowa� potrze