M�OT NA CZAROWNICE POST�PEK ZWIERZCHOWNY W CZARACH, a tak�e spos�b uchronienia si� ich, i lekarstwo na nie w dw�ch cz�ciach zamykaj�cy. Ksi�ga wiadomo�ci ludzkiej nie tylko godna i porzebna ale i z nauk� Ko�cio�a powszechnego zgadzaj�ca si�. Z pism Jakuba Sprengera i Henryka Instytora zakonu Dominikan�w i Teolog�w w Niemieckiej Ziemi Inquizytorow po wi�kszej cz�ci wybrana i na polski prze�o�ona przez STANIS�AWA Z�BKOWICA Sekretarza Xi�cia Jego Mo�ci Ostroskiego Kasztelana Krakowskiego W Krakowie W Drukarni Szymona Kempiniego Roku Pa�skiego 1614. SPISANIE ROZDZIA��W kt�re si� w tej ksi��ce zamykaj�. M�OTU NA CZAROWNICE CZʌ� PIERWSZA Post�pek zwierzchowny w czarach. Szesnast� rozdzia��w zamykaj�ca. Przed kt�rymi wprz�d si� k�adzie kwestia albo pytanie. Je�li kto od Anio��w dobrych, mo�e tak by� obwarowany, �eby mu czarownicze sposoby ni�ej opisanymi czarami szkodzi� nie mog�y? Rozdzia� Pierwszy. O r�nych sposobach, kt�rymi szatani przyci�gaj� i wabi� ludzi niewinnych przez czarownice, ku rozszerzeniu tego odst�pstwa. Rozdzia� Wt�ry O sposobie przekl�tej czarownic professiej albo wyznaniu. Tak�e o czynieniu przysi�gi szatanowi niekt�re obja�nienia. Rozdzia� Trzeci O sposobie kt�rym z miejsca na miejsce bywaj� przenaszane. Rozdzia� Czwarty Jako czarownice z latawcami obcuj�. 2. Je�li w takowych brzydko�ciach szatani ludzkiego nasienia zawsze za�ywaj�. 3. Je�li r�wnie ka�dego czasu i na ka�dym miejscu te brzydko�� odprawuj�. 4. Je�li widomie te spro�no�� �atwiej odprawuj�. 5. Z kt�rymi bialymiglowami szatani spro�no�ci takie zwykli odprawowa�. Rozdzia� Pi�ty O sposobie kt�rym wobec przez Sakramenta ko�cielne swoje czary odprawuj�. Rozdzia� Sz�sty O sposobie kt�rym w�adz� rodzajn� psuj�. Rozdzia� Si�dmy O sposobie kt�rym m�czy�nie cz�onek wstydliwy obejmowa� swym omamieniem zwyk�y. Rozdzia� �smy O sposobie kt�rym ludzi w bestyie przemieniaj� i sami siebie. Rozdzia� Dziewi�ty O sposobie kt�rym szatani w g�owie bez szkody bywaj�, gdy zmys�y ludzkie mami�. Rozdzia� Dziesi�ty O sposobie kt�rym szatani za spraw� czarownic w ludziach podczas osob� sw� mieszkaj�. Rozdzia� Jedenasty. O sprawowaniu przez czarownice wszelakich chor�b, a mianowicie o g��wnych wobec chorobach. Rozdzia� Dwunasty O niekt�rych chorobach szczeg�lnie. Rozdzia� Trzynasty O sposobie kt�rym baby czarownice przy rodzeniu pos�uguj�ce wielkie szkody czyni� dziatki zabijaj�c, albo je szatanom z przekl�ctwem oddaj�c i ofiaruj�c. Rozdzia� Czternasty O sposobie kt�ry w bydle wielk� szkod� czyni�. Rozdzia� Pi�tnasty O sposobie kt�rym grady i wielkie niepogody pobudza� tak�e piorunami z b�yskawicami bi� na ludzie i byd�o zwykli. Rozdzia� Szesnasty O trzech spsobach, kt�rymi tylko m�czyzna a nie bia�eg�owy czarami si� paraj�. M�OTU NA CZAROWNICE CZʌ� WTORA Sposoby leczenia czar�w w sobie zamykaj�ca Kwestia albo pytanie do tej cz�ci nale��ce. Je�li si� godzi czarami czar�w zbywa� albo je leczy�? Rozdzia� Pierwszy Lekarstwo ko�cielne przeciw latawcom. Rozdzia� Wt�ry Lekarstwo tym, kt�rzy w w�adzey rodzajnej uczarowani bywaj�. Rozdzia� Trzeci Lekarstwa s�u��ce uczarowanym w mi�o�ci, albo gniewie nieporz�dnym. Rozdzia� Czwarty Lekarstwa tym, kt�rym przez czary wstydliwy cz�onek bywa odejmowany, albo gdy w postaci bestialskie bywaj� przemieniani. Rozdzia� Pi�ty Lekarstwa ludziom od szatana op�tanym przez czary. Rozdzia� Sz�sty Lekarstwa przez przystojne zaklinania, albo Exorcyzmy ko�cielne, przeciw wszelkim chorobom od czarownic sprawionym, i spos�b Exorcyzmowania, albo zaklinania oczarowanych. Rozdzia� Si�dmy Lekarstwa przeciw gradom i byd�u oczarowanemu. Rozdzia� �smy Lekarstwa niekt�re przeciw pewnym tajemnym szata�skim sprawom, albo tajemnemu przena�ladowaniu. M�OTU NA CZAROWNICE CZʌ� PIERWSZA Post�pek zwierzchowny w czarach. Szesnast� rozdzia��w zamykaj�ca. Przed kt�rymi wprz�d si� k�adzie kwestia albo pytanie. Je�li kto od Anio��w dobrych, mo�e tak by� obwarowany, �eby mu czarownicze sposoby ni�ej opisanymi czarami szkodzi� nie mog�y? Trojacy s� ludzie od Pana Boga uprzywilejowani, kt�rym ten z�y r�d czarami swemi szkodzi� nie mo�e. Pierwszy s�, kt�rzy na s�dach abo sprawiedliwo�ci przeciwko im zasiadaj�, b�d� te� urz�d jaki pospolity przeciwko im na sobie nosz�. Drudzy kt�rzy obrz�dami i Ceremoniami ko�cielnymi siebie waruj�, to jest: kropieniem wody, i po�ywaniem soli �wi�conej, �wiece w dzie� Gromniczny, i ga��zek w Niedziel� Kwietniow� po�wi�conych, u�ywanie przystojne: poniewa� ko�ci� te rzeczy dlatego �wi�ci, �eby moc szata�sk� skraca�y, o czym ni�ej b�dzie. Trzeci s�, kt�rych Anio�owie Bo�y w obronie swej rozlicznymi i niewypowiedzianemi sposobami maj�. Strony pierwszych przyczyna jest, w wielu takowych sprawach do�wiadczona. I� abowiem wszelka zwierzchno�� od Boga jest, kt�rej, wed�ug Aposto�a, dany jest miecz na karanie z�ych, a obron� dobrych: nie dziw i� na ten czas moc� anielsk�, szatani bywaj� skracam, gdy si� sprawiedliwo�� karaniem wyst�pku tak brzydliwego odprawuje. Tego do�wiadczaj� Doktorowie: I� moc szata�ska pi�ciorako bywa przerywana, b�d� wobec, b�d� w cz�ci. Naprz�d przez granice jego mocy od Boga zamierzone: o czym w Ksi�dzie Joba: tak�e u Nidera: o jednym, kt�ry si� przed s�dziem przyzna�: I� gdy go cz�owiek niekt�ry do siebie wezwa�, �eby nieprzyjaciela jego z �wiata zg�adzi�, albo na ciele obrazi�, abo piorunem zabi�. Gdym, powiada, przyzwa� szatana, �ebym za jego pomoc� to sprawi�: Odpowiedzia� mi, i� niczego nie m�g� uczyni�, ma (m�wi) wiar� dobr�, i pilnie si� znakiem krzy�a znaczy: przeto� nie na ciele, ale w jedenastej cz�ci urodzaju na polu, je�li chcesz, szkodzi� mu mog�. Po wt�re przerywa si� przeszkod� zwierzchownie uczynion�, jako w o�licy Balaamowej. Po trzecie, per miraculum posibilitatis exterius factum. Po czwarte, S�dem Bo�ym osobliwie rozrz�dzaj�cym przez Anio�a dobrego i jako o Asmodeusie zabijaj�cym m�e Sary panny, a Tobiasza nie. Na ostatek czu�o�ci� oko�o siebie: abowiem szatan pod czas szkodzi� nie chce, �eby na gorszy hak cz�owieka przywi�d�. Na przyk�ad: cho�by m�g� kl�tych, abo z ko�cio�a wy��czonych trapi�, jako Korynta dr�czy� wykl�tego, tego jednak nie czyni, �eby wiar� w moc klucz�w ko�cielnych w�tpi�. Przeto podobnym obyczajem rzec mo�emy i� cho�by moc� Bosk� szatani nie byli hamowani, przy odprawowaniu sprawiedliwo�ci nad czarami, wszak�e przecie cz�stokro� ratunek i pomoc swoj� dobrowolnie od czarownic odwracaj�, abo �e si� boj� ich nawr�cenia, abo �e pragn� i przyspieszaj� ich pot�pienie. Co si� rzecz� sam� i sprawami utwierdza, abowiem namieniony Doktor powiada: �e z przyznania czarownik�w, i z do�wiadczenia, jest rzecz pewna: i� tego� prawie czasu, kt�rego przez czelad� urz�dow� bywaj� imani, zaraz wszystka moc czarownicza ich opuszcza. Jako niejaki s�dzia Piotr imieniem, gdy niekt�rego czarownika, Stadlina przezwiskiem, czeladzi swojej pojma� rozkaza�, tak wielkie dr�enie r�ce ich, i okrutny smr�d woni� ich napad�, �e prawie o pojmaniu onego czarownika zw�tpili, kt�rym s�dzia rozkaza�, bezpiecznie si� na� rzu�cie, albowiem urz�dow� dotkniony sprawiedliwo�ci�, wszystkie si�y straci swojej z�o�ci, co si� tak zi�ci�o: albowiem pojmany i spalony by� dla czar bardzo wielu od niego pope�nionych, kt�re po trosze tu, i �wdzie przy r�nych materiach b�d� wspominane. Ale i wi�cej co si� nam Inquisitorom na urz�dzie Inquisitiey siedz�cym trafia�o, gdyby si� powiedzie� zesz�o, zdziwi� by si� temu bardzo czytelnik. Lecz i� chwa�a z ust w�asnych �mierdzi, zda�o si� to nam raczej opu�ci� ani�eli w podejrzenie pr�nej chwa�y przy��, wyj�wszy te rzeczy, kt�re tak jasne s�, �e zatajone by� nie mog�. W miasteczku abowiem Rawensburgu, gdy czarownice na �mier� skazane, od Radziec by�y pytane, dlaczego by nam Inquisitorom, jako inszym ludziom, czarami swemi nie szkodzi�y. Odpowiedzia�y: I� aczkolwiek to uczyni� cz�stokro� pragn�y, jednak nie mog�y. Gdy ich pytano przyczyny, odpowiedzia�y, i� nie wiedz�, tylko �e ich szatani tak nauczyli. Jako abowiem cz�stokro� tak we dnie, jako i w nocy, nam nieprzyjazne by�y, trudno wypowiedzie�: to jako ma�py, cz�ci� jako psi, abo kozy wrzaskiem, i nacieraniem swym nam si� przykrzy�y. Ale chwa�a Bogu najwy�szemu, kt�ry swoj� dobroci�, nas niegodnych s�ug i str��w sprawiedliwo�ci obroni� raczy�. Strony drugich ludzi, przyczyna jest jawna. Abowiem ko�ci� dlatego ich �wi�ci, i� s� bardzo skuteczne lekarstwa, ku uchronieniu si� najazd�w czarowniczych. A je�li kto spyta, jakimby kto sposobem mia� si� ceremoniami ko�cielnymi warowa�, wprz�d powiem o tych, kt�re nie potrzebuj� przydawania s��w �wi�tych: na ostatku za� o samych s�owach �wi�tych. Z pierwszych abowiem godzi si� wod� �wi�con� wszelkie miejsca uczciwe ludzkie, i bydl�ce, z wzywaniem Tr�jce przenaj�wi�tszej i modlitw� Pa�sk� dla zdrowia ludzkiego, i bydl�cego kropi�. [�] Po wt�re, jako wod� �wi�con� potrzeba, tak i z Gromnic� abo postawnikiem �wi�conym zapalonym godzi si� wszystkie takowe miejsca obchodzi�. Po trzecie, ziele �wi�cone mie�, abo nim kadzi�, abo je w miejscu jakim tajemnym mieszkania chowa�, jest rzecz bardzo potrzebna. Tak abowiem w mie�cie Spierze, tego roku, kt�rego ta ksi�ga jest zacz�ta, trafi�o si�: I� gdy niekt�ra nabo�na bia�og�owa, z jak�� podejrzan� czarownic� rozmow� mia�a, i obyczajem bia�og�owskim z ni� si� poswarzy�a. W nocy gdy dzieci� przy piersiach w kolebk� w�o�y� chcia�a, wspomniawszy sobie co we dnie z podejrzan� czarownic� czyni�a, zl�k�a si� o dzieci�, przeto pod nie �wi�conego ziela nak�ad�a, wod� �wi�con� pokropi�a, soli �wi�conej w usta wpu�ci�a, i krzy�em �wi�tym je prze�egnawszy, kolebk� pilnie obwarowa�a. A�ci o to w p� nocy dzieci�-cie p�acz�ce us�ysza�a. A gdy wed�ug zwyczaju dzieci�cia pomaca�, i zako�ysa� chcia�a, kolebka� wprawdzie ruszy�a, ale dzieci�cia dotkn�� (�e go nie by�o) nie mog�a. Zl�k�a si� nieboga, i o dzieci� si� bardzo frasuj�c, �wiece za�wieciwszy, dzieci� p�acz�ce pod �o�em w k�cie, wszak�e bez obrazy, znalaz�a. St�d �atwo obaczy� mo�e, jaka jest w exorcysmach ko�cielnych, przeciwko sid�om szata�skim moc. Pokazuje si� i nadto Boga wszechmog�cego �aska i m�dro��, [�] wiele abowiem po�ytku wiernym Pa�skim z takowych przypadk�w przychodzi: gdy si� wiara umacnia tak z�o�ci� szata�sk�. Pokazuje si� mi�osierdzie Bo�e i moc: ludzie do obwarowania siebie s� czujniejsi, i ku szanowaniu m�ki Pana Chrystusowej i obrz�d�w ko�cielnych zapalaj� si�. Tego� czasu kmie� niejakiej wsi Wisentalu, gdy bardzo ci�kimi bole�ciami i morzeniem przez czary by� z�o�ony. [�] Powiedzia� abowiem: I� na ka�d� Niedziel� zwyk� by� soli �wi�conej po�ywa�, i wod� si� kropi�. Czego i� dnia jednego, gdy by� na wesele zaproszony, zaniecha�, tego� dnia uczarowany by�. Na koniec on w Rawensburgu: gdy go szatan w postaci jednej bia�ejg�owy do cielesnego grzechu namawia�, nieborakowi przysz�o na pami��, �eby sol� �wi�con�, jako na kazaniu s�ycha�, obwarowa� si�. Przeto gdy do izby wchodz�c wpu�ci� w usta soli �wi�conej: ona niewiasta ponuro na� wejrza�a, i ki Diabe� by go tego nauczy�, �aj�c zaraz znikn�a. Gdzie szatan osob� sw� w postaci czarownice, abo przy obecno�ci prawdziwej czarownice by�: poniewa� to oboje, za Bo�ym dopuszczeniem, uczyni� mo�e. Ale i z onych trzech towarzysz�w w drodze b�d�cych, dwaj piorunem s� zabici, a trzeci przestraszony: gdy g�osy na powietrzu wo�aj�ce us�ysza�: Zabijmy i onego. Drugi g�os odpowiedzia�: Nie mo�emy, bo dzi�, S�owo cia�em sta�o si� jest, s�ysza�, zrozumia� i� dla tej przyczyny, �e Mszej �. s�ucha�, a na ko�cu jej Ewangeliej Jana �wi�tego: Na pocz�tku by�o s�owo, zachowany by�. Jako te� i onego �o�nierza bezbo�nego czterna�cie lat, Pozdrowienie Panny Mariej, od zad�awienia szata�skiego ochrania�o. Ten przy go�ci�cu mia� zamek, z kt�rego wszelkich podr�nych bez wszego mi�osierdzia odziera�: mia� to wszak�e w zwyczaju, �e na ka�dy dzie� Pann� Naj�wi�tsz� pozdrawia�: od kt�rego pozdrowienia �adna trudno�� nigdy go nie odwiod�a. Sta�o si� tedy, �e jeden zakonnik m�� �wi�tobliwy, tamt�dy szed�, kt�rego �o�nierz natychmiast odrze� kaza�, b�d�c tedy z�upiony, prosi� rozb�jnik�w, �eby go do Pana swego doprowadzili, jakoby mu mia� nieco tajemnego powiedzie�: gdzie przyprowadzony, prosi� �o�nierza, �eby wszytkim domownikom swoim zgromadzi� si� rozkaza�, dla s�uchania s�owa Bo�ego, kt�rzy gdy si� zeszli, rzek� on: jeszcze�cie tu nie wszyscy, nie dostaje kogo�. Powiedzieli oni, �e si� wszyscy zgromadzili. Na co zakonnik rzek�: Szukajcie z pilno�ci�, a znajdziecie, �e kogo� nie dostaje. Za czym jeden zawo�awszy rzek�: �e tylko klucznika nie dostaje. On za� rzek�: Wprawdzie tego samego nie masz. Przeto bie�ono po�, i przyprowadzono. Gdy tedy m�a �wi�tego obaczy�, odwr�ciwszy strasznie oczy, g�ow� jako szalony obraca�, ani bli�ej przyst�pi� �mia�. Do kt�rego m�� �wi�ty rzek�: Poprzysi�gam ci� przez imi� Pana naszego Jezusa Chrystusa, �eby� nam powiedzia�, co� zacz jest, i dlaczego� tu przyszed�? kt�remu on odpowiedzia�: Ach musz� cho� nie rad powiedzie�, b�d�c przysi�ony: nie jestem ja cz�owiek, ale szatan w osobie ludzkiej, mieszkaj�c tu lat czterna�cie z tym �o�nierzem. Pos�a� mi� tu abowiem Xi��� nasz, �ebym dnia tego, kt�rego by Mariej swej pozdrowi� zaniedba�, zaraz go ud�awi�, �eby tak w z�ych sprawach sko�czywszy, naszym by�. Kt�regokolwiek abowiem dnia m�wi� Pozdrowienie, nie mog�em mie� mocy na�. Czegom przez tak d�ugi czas pilnie przestrzega�, a nie opu�ci� dnia �adnego �eby jej nie mia� pozdrowi�. S�ysz�c to �o�nierz okrutnie si� przel�k�, i pad�szy do n�g m�a �wi�tego odpuszczenia prosi�, i �ywota na potym poprawi�. M�� za� �wi�ty rzek� szatanowi: rozkazuj�� szatanie, w imi� Pana naszego Jezusa Chrystusa, aby� zaraz st�d odszed�, a na takiem miejscu mieszka� gdzie by� �adnemu B�ogos�awion� Pann� pozdrawiaj�cemu szkodzi� nie �mia�. Co gdy wyrzek� szatan znikn��. To� si� sprawi� mo�e przez s�owa �wi�te, do cia�a przywi�zane, kt�re cz�owieka od czar�w dziwnie ochraniaj�. A te s�owa �wi�te nietylko do uwarowania si� czar�w ale te� do leczenia uczarowanych ludzi nale��. Bardzo te� po�yteczne s� do obwarowania od czar�w, miejsc, ludzi, byd�a, s�owa tytu�u zwyci�stwa naszego Zbawiciela: gdy na czterech miejscach wspos�b krzy�a bywaj� napisane: Jezus + Nazare�ski + Kr�l + �ydowski +. [�] Trzeci za� poczet ludzi czarom niepodlegaj�cym, jest najosobliwszy, to jest piln� stra�� Anielsk� obwarowany, wewn�trz i zwierzchu: wewn�trz przez wlanie �aski, zewn�trz przez mocy niebieskich, to jest duch�w niebiosa obracaj�cych obron�. A ten poczet wybranych dwojako si� dzieli bo abo jest obwarowany przeciwko wszystkim wobecz czarom, tak�e w �adnej rzeczy szkody nie mo�e popa��, abo osobliwie we w�adzy mno�eniu s�u��cej, tak jest od dobrych Anio��w czysto�ci� obdarzony [�] Jako uczy Tomasz �. na pewnym miejscu: Gdy Pan B�g jak� znaczn� �ask� wla� chce, Anio� dobry prac� sw� do tego si� przyczynia. I to� jest co Dionizjusz pisze: To jest prawo Bo�e nieodmiennie postanowione, �eby dolne rzeczy od g�rnych, przez po�rzednie doskona�o�� bra�y, tak�e cokolwiek dobrego z studnicy wszelkiej dobroci, na czas wyp�ywa, wszytko si� sprawuje przez pos�ug� Anio��w dobrych, co si� przyk�adamy i przyczynami pokazuje. Abowiem cho�e Pocz�cie Syna Bo�ego, w Pannie najb�ogos�awie�szej sama moc Boska skutecznie sprawi�a, wszak�e Anielsk� spraw� my�l Panie�ska przez pozdrowienie, i umys�u utwierdzenie do dobrego sposobiona by�a. Czego i przyczyn� wesprze� mo�e, abowiem namienionego Doktora zdanie jest, i� cz�owiek ma w sobie trzy rzeczy, jako baczymy, to jest: wol�, rozum i w�adz�, jedne wewn�trzne, drugie zwierzchowne przywi�zane cz�onkom i naczyniu cielesnemu. Pierwsz� rzecz� sam tylko B�g w�adnie, [�] Drug� Anio� dobry [�] ile rozum do poznania prawdy i dobrego wi�cej o�wieca, tak, �e rozumem B�g i Anio� dobry w�adn�� mog�, o�wiecaj�c go. Trzeci� tak�e rzecz�, Anio� dobry ku dobremu i z�y ku z�emu, acz za Bo�ym dopuszczeniem spraw� swoj� kierowa� jest mocen. Wszak�e w mocy woley ludzkiej jest takowe sprawy, i natchnienia, abo przypuszcza� abo wzywaj�c ratunku Boskiego odrzuca�. O zwierzchownej za� stra�y, kt�ra od Boga przez Duchy niebiosa obracaj�ce pochodzi, jest pospolita nauka, i zgadzaj�ca si�, tak z pismem �wi�tym jako i z Philosophi�, i� wszystkie okr�gi niebieskie obracaj� si� moc� Anielsk�, kt�re Anio�y Chrystus Pan duchami niebiosa obracaj�cymi (a ko�ci� mocami niebieskimi) nazywa, za czym idzie �e sprawom niebieskim, wszystkie dolne rzeczy cielesne podlegaj�. St�d mo�emy rzec, i� Pan B�g maj�c osobliw� opatrzno�� nad swymi wybranymi, niekt�rych jednak przypadkami tego �ywota, to jest karaniem dotyka. Drugich za� tak ochrania, �e w �adnej rzeczy obra�eni by� nie mog�. Kt�ry dar Bo�y bior� ludzie, abo od Anio��w dobrych, onym ku stra�y od Boga przydanych, abo od spraw niebieskich, to jest, od duch�w niebiosa obracaj�cych. Na ostatek potrzeba wiedzie�, i� cho� s� niekt�rzy, kt�rym �adne czary szkodzi� nie mog�, inszy za� kt�rzy od niekt�rych, a nie od wszytkich s� bezpieczni, wszak�e najduj� si� tacy, kt�rzy osobliwie od dobrych Anio��w w w�adzy mno�eniu s�u��cej, tak s� czysto�ci� obdarzeni, �e �adnym sposobem od z�ych ludzi uczarowani by�, w tej w�adzy nie mog�, o kt�rych tu pisa� nie jest rzecz potrzebna, aczkolwiek po cz�ci nie zdro�na, dlatego, i� ci kt�rym czary w�adz� mno�eniu s�u��c� zara�aj�, z tej miary stra�y Anielskiej nad sob� nie znaj�, �e abo s� zawsze w grzechu �miertelnym, abo barzo wszetecznie tym plugastwem si� ma��, jako si� i na inszym miejscu dotkn�o. I� Pan B�g na te w�adze czary wi�cej przypuszcza, nie tylko dla jej spro�no�ci, ale te� dlatego, �e grzech ojca naszego pierworodny przez nie, na wszystek rodzaj ludzki wylewa si�. Powiedzmy wszak�e cokolwiek, jako pod czas Anio� dobry ludzi sprawiedliwych, i �wi�tych waruje, a osobliwie we w�adzej mno�eniu s�u��cej. Tak abowiem sta�o si� �. Serenowi Opatowi, o kt�rym pisze Kassjanus m�wi�c: I� on dla wewn�trznej serca swego i duszy czysto�ci, we dnie w nocy na modlitwach trwaj�c, tak�e posty ustawicznemi, i niespaniem cia�o swe trapi�c, wszystek p�omie� ��dzy cielesnej za �ask� Bo��, w sobie ugaszony by� poczu�. Potym wi�ksz� mi�o�ci� czysto�ci zapalony, namienionych lekarstw za�ywaj�c Pana Boga prosi�, �eby wed�ug wewn�trznej czysto�ci cia�o jego z �aski swej od pokus wybawi�. Do kt�rego Anio� Pa�ski w widzeniu nocnym przyszedszy, i jego �ywot jakoby otworzywszy, jak�� ognist� cia�a sztuczk� z wn�trzno�ci wyj��, a wn�trzno�ci potem na swe miejsca w�o�ywszy rzek�: oto zapa� cia�a twego wyr�niony jest, i wiedz o tym, �e� dnia dzisiejszego, wieczn� czysto�� cia�a odzier�a�, wed�ug ch�ci twojej, kt�r�� pragn�� �eby� od ��dze przyrodzonej, kt�ra w ma�ych dziatkach piersi za�ywaj�cych [�] zapala si�, wyzwolony by�. Tak te� o b�ogos�awionym Equiciuszu Opacie Grzegorz �. powiada: i� gdy w m�odo�ci swojej ��dze cielesne nazbyt go trapi�y, ona ci�ko�� pokusy do modlitwy gor�tszym go czyni�a. Gdy tedy w tej rzeczy do Pana Boga lekarstwa w ustawicznych mod�ach prosi�, nocy jednej od Anio�a Pa�skiego trzebionym si� by� widzia�, w kt�rym widzeniu czu�, i� mu Anio� wszystk� moc z cz�onku wstydliwego wyr�n��, i tak od onego czasu by� wolnym od pokusy, jakoby p�ci w ciele nie mia� [�] W ten�e spos�b w �ywotach ojc�w �. �. kt�re �. Heraclides [�] wspomina niekt�rego �wi�tego Zakonnika, na imi� Heliasza. Ten mi�osierdziem poruszony trzy sta bia�ychg��w do zakonu zebra�, i rz�dzi� nimi. Po dwu tedy leciech, maj�c ju� lat trzydzie�ci wieku swego czuj�c w sobie pokus� cielesn�, na puszcz� uciek�, gdzie dwa dni w po�cie modl�c si� m�wi�: Panie Bo�e m�j, abo mi� zabij, abo mi� wybaw od tej pokusy. Wiecz�r tedy troch� zasn�wszy, trzech Anio��w do siebie przychodz�cych widzia�, kt�rzy go pytali, czemu by z Klasztoru Panie�skiego uciek�? on dla wstydu opowiedzie� nie �mia�, rzekli mu Anio�owie: Je�li b�dziesz wybawiony, czy si� wr�cisz opieka� bia�ymig�owami? Odpowiedzia� on: I� ch�tnie rad. tedy oni wys�uchawszy przysi�gi, otrzebili go, trzymaj�c jeden z nich r�ce, drugi nogi, a trzeci brzytw� wstyd jego zda� si� wyrzyna�: Nie �eby tak od prawdy by�o, ale �e mu si� tak widzia�o, i gdy go pytali, je�li by czu� lekarstwo, odpowiedzia� si� by� barzo ratowanym. Stamt�d dnia pi�tego do p�acz�cych panien wr�ci� si�, i przez czterdzie�ci lat, kt�re potem prze�y�, cielesnej ��dzy w sobie nie czu�. Nie mniejszym darem uczczonego czytamy by� b�ogos�awionego Tomasza z Aquinu (naszego zakonu), kt�ry od powinnych swoich dla wst�pienia do zakonu, wrzucony do wi�zienia, �eby przez bia�og�owe wszeteczn�, do �wiata by� oderwany, t� bardzo kosztownie i ozdobnie ubran�, gdy powinni do niego wpu�cili. Doktor �. obaczywszy j�, skoczy� do ognia, i porwawszy g�owni� gorej�c�, ow� wszetecznic� z wi�zienia wygna�, i padszy na modlitw� dla daru czysto�ci zasn��, gdzie dwaj Anio�owie pokazali mu si�, m�wi�c: Oto od Boga opasujemy ci� pasem czysto�ci, kt�ry �adn� pokus� przerwany by� nie mo�e [�] A napotym taki dar czysto�ci w sobie mia�, i od onego czasu wszelkim wszetecze�stwem si� brzydzi�, �e bez potrzeby z bia�ymig�owami m�wi� nie chcia�, w doskona�ej czysto�ci kochaj�c si�. Ten trojaki poczet ludzi wyj�wszy, �aden nie jest od czarownic bezpieczen: �eby z szesnastu ni�ej opisanych sposob�w nie m�g� by� uczarowany, abo do czarowania pobudzony, o kt�rych sposobach wprz�d porz�dnie powiemy: �eby po tym ja�niej si� pokaza�o, kt�remi lekarstwy uczarowani mog� by� ratowani. Rozdzielim tedy t� cz�� pierwsz� na szesna�cie rozdzia��w, dla snadniejszego tych sposob�w zrozumienia: [�] W czym niech nikt nie rozumie, �eby si� st�d czarowa� mia� nauczy�, dlatego i� tu rozmaite sposoby w sprawowania czar�w wspominaj� si�. By�aby to abowiem rzecz nie tylko ma�o po�yteczna, ale i barzo szkodliwa. Ani si� tu te� z zakazanych od ko�cio�a ksi�g czarowniczych �adna rzecz k�adzie: poniewa� czary i wszystkie omamienia nie z czytania, ani od uczonych bywaj� nabywane, ale si� nimi zgo�a ludzie pro�ci paraj�, maj�c jeden grunt, kt�rego gdy nie wyra�aj�, abo gdy go opuszczaj�, niepodobna rzecz �eby si� kto m�g� oko�o czar�w, jako czarownik bawi�. Lecz si� tu k�ad� sposoby w sprawowaniu czar, zwierzchownie tylko, �eby sprawy czarownik�w nie zda�y si� byd� u ludzi, jako si� do tego czasu ku wielkiej zel�ywo�ci wiary Chrze�cija�skiej, a ku rozmno�eniu czarownik�w dzia�o, i dzieje. O r�nych sposobach, kt�rymi szatani przyci�gaj� i wabi� ludzi niewinnych przez Czarownice, ku rozszerzeniu tego odst�pstwa. ROZDZIA� I Trzy s� sposoby przedniejsze, kt�remi szatani ludzi niewinnych i nieostro�nych podchodz�, z kt�rych ustawicznie bezbo�no�� i odst�pstwo czarownicze mno�y si�. Pierwszy jest, ckliwo�� pochodz�ca z ustawicznych szk�d w rzeczach doczesnych. Abowiem jako �. Grzegorz m�wi: diabe� cz�stokro� kusi, �eby tylko ckliwo�ci� zwyci�y�. Co si� ma rozumie�, mniej ni� cz�owiek zmo�e, a to z Bo�ego dopuszczenia, kt�ry cz�stokro� dopuszcza, �eby ludzie pr�nuj�c nie gnu�nieli. O czym jest ludicum: Tych narod�w B�g nie wyg�adzi�, �eby �wiczy� Izraela nimi, gdzie m�wi o przyleg�ych narodach Chanejczyk�w, Jebrajczyk�w i inszych. Tych za� czas�w, przepuszcza P. B�g husyt�w, i inszych heretyk�w, �e wyg�adzeni by� nie mog�. Tak i szatani przez czarownice, tak barzo ludzi niewinnych w maj�tno�ciach i inszych doczesnych rzeczach szkodz�, �e jakoby przymuszeni, wprz�d do ratunku czarownic uciekaj� si�, a potym radzie i rozkazaniu ich s� pos�uszni, czegochmy cz�stokro� do�wiadczyli. Znamy abowiem w Biskupstwie Auguste�skim gospodarza, kt�remu w jednym roku koni czterdzie�ci i cztery jeden po drugim przez czary zdech�o. �ona zeckn�wszy sobie, poradzi�a si� czarownic, i wed�ug ich rady, insze kt�re potym kupili (abowiem m�� jej furmanem by�) od czar�w ochroni�a. Jako za� wiele bia�ychg��w, przed nami na urz�dzie Inquisiciey siedz�cemi, uskar�a�o si�, i� gdy dla szk�d krowom z odj�cia mleka, inszemu byd�u uczynionych, podejrzanych czarownic si� radzi�y, lekarstwa te� od nich podane przyjmowa�y, by tylko cokolwiek jednemu duchowi chcia�y obieca�. A gdy ony pyta�y, co by mia�y obieca�? odpowiada�y, �e malusie�kie rzeczy, to jest �eby na naucze jego mistrza przestawa�y, zachowuj�c pewne rzeczy przy s�u�bie Bo�ej w ko�ciele, abo przy spowiedzi kap�anowi nie wszystkie grzechy objawiaj�c. Gdzie przypatrzy� si� mo�em i� ten (proceder) od drobniuchnych i malusie�kich rzeczy si� zaczyna, to jest �eby czasu podnoszenia cia�a Pana Chrystusowego na ziemi� plwa�y, abo oczy mru�y�y, abo jakie s�owa niepotrzebne m�wi�y: jako jedn� znamy jeszcze �yw�, bo od ludzi �wieckich obronion�. Gdy przy mszey �. kap�an lud pozdrawia tak zawsze ona odpowiada mow� sw�: [�] wymie� mi zadek j�zykiem. Abo �e na spowiedzi po rozgrzeszeniu, takowe, abo podobne rzeczy m�wi�: abo �e si� nigdy zupe�nie nie spowiedaj�, a osobliwie �miertelnych grzech�w, i tak do skutecznego odst�pienia wiary i profesiej bezbo�nej znienag�a bywaj� przywiedzione. A ten spos�b, abo te� jakikolwiek jemu podobny zachowuj� czarownice, z lud�mi obojej p�ci jednak wi�cej z bia�ymig�owami. [�] o dobra doczesne si� pieczo�uj�cemi. Z m�odymi za�, tak m�czyzn�, jako bia�ymig�owami kt�rym pycha i �wiat smakuje, inaczej sobie post�puj�, to jest: przez ��dze i rozkoszy cielesne. Cz�owiek jeden uczciwy i bogaty, imieniem Proterius, mia� c�rk� jedyn�, kt�r� P. Bogu na s�u�b� odda� umy�li�. Lecz szatan widz�c to, jednego z s�ug Proteriuszowych zapali� mi�o�ci� ku onej pannie, wszak�e on widz�c rzecz niepodobn� �eby s�ug� b�d�c, m�g� przy�� do ma��e�stwa z tak zacn� i bogat� pann�, uda� si� do jednego czarownika, obiecuj�c mu wielkie upominki, je�li by mu w tym m�g� by� pomocny: kt�remu powiedzia� czarownik: j�� tego uczyni� nie mog�, ale chceszli po�l� ci� do pana mego szatana, a uczyniszli to co� rozka�e, otrzymasz co ��dasz. Odpowiedzia� m�odzieniec: cokolwiek mi rozka�esz, uczyni� On tedy czarownik napisa� list do szatana, i przez tego� m�odzie�ca odes�a� mu go, kt�ry by� w te s�owa pisany: Poniewa� panie m�j, powinno�� moja jest z wielk� pilno�ci�, i staraniem ludzi od wiary Chrze�cija�skiej odwodzi�, i do twojej s�u�by obraca�, �eby� s�ug co dzie� przybywa�o. Posy�am ci tego m�odzie�ca, mi�o�ci� przeciw takiej pannie zapalonego, a prosz� za nim, �eby otrzyma� o co prosi: �ebym si� w nim chlubi�, a potym ch�tnie inszych do ciebie przywodzi�. Daj�c mu tedy list rzek�: id� a tej godziny w nocy sta� na grobie poga�skim, i tam wo�aj szatan�w, list ten ku g�rze miotaj�c, przyb�d� do ciebie zaraz. Kt�ry poszedszy, czart�w przywo�ywa� list ku g�rze rzucaj�c. A�ci oto przyby� xi��e ciemno�ci z orszakiem szatan�w. I przeczytawszy list, rzek� do m�odzie�ca: Wierzysz w mi�, �ebym wype�ni� wol� twoj�. Odpowiedzia� on: Wierz� panie. Do kt�rego szatan rzek�: I odst�pujesz Chrystusa swego? odpowie odst�puje. Rzecze mu szatan: zdrajcy�cie wy s� Chrze�ciajnie, �e gdy mi� w czym potrzebujecie, do mnie si� udajecie, a dostawszy pragnienia swego, zaraz si� mnie przycie, i do Chrystusa swego si� wracacie: A on, �e �askawy jest, przyjmuje was. Jednak chceszli �ebym wed�ug woli twojej uczyni�, daj mi Cyrograf, w kt�rym wyznaj, �e odst�pujesz Chrystusa, chrztu i wiary Chrze�cija�skiej, �eby� by� moim s�ug�, i wesp� ze mn� na s�dzie czeka� pot�pienia. Kt�ry zaraz r�k� sw� Cyrograf napisa�, jako odst�pi� Chrystusa, a w niewol� szata�sk� poda� si�. Natychmiast tedy Szatan przyzwa� duch�w, kt�rzy byli od niego ku pobudzaniu ludzi do nieczysto�ci naznaczeni, rozkazuj�c im, �eby namienionej panny serce zapalili mi�o�ci� ku temu m�odzie�cowi. Kt�rzy poszedszy, serce jej tak barzo zapalili, �e si� Panienka na ziemi� rzuca�a, na Ojca z lamentem wo�aj�c: Smi�uj si� nade mn� ojcze, smi�uj si� nade mn�, abowiem zj�ta jestem mi�o�ci� wielk� ku temu s�udze naszemu. Smi�uj si� ojcze nad krwi� twoj�, a poka� mi mi�o�� ojcowsk�, z��czywszy ze mn� w ma��e�stwo tego s�ug� naszego, kt�rego mi�o�� tak barzo mi� trapi. Czego je�li nie uczynisz, wkr�tce bez dusz� mi� obaczysz, i dasz rachunek Bogu za mnie w dzie� s�du jego. Ociec za� narzekaj�c m�wi�: biada mnie, co si� sta�o c�rce mojej? kto m�j skarb ukrad�? kto mi�� �wiat�o�� oczu moich zgasi�? Jam ciebie chcia� niebieskiemu oblubie�cowi po�lubi�, i rozumia�em by� przez ci� zbawiony, a ty� szalon� mi�o�ci� si� roz�arzy�a. Przyzw�l c�rko, �ebym ci� Bogu wed�ug przedsi�wzi�cia mego po�lubi�, �eby� nie prowadzi�a staro�ci mojej z bole�ci� do piek�a. Na co ona wo�a�a m�wi�c: Ojcze m�j, abo rych�o ��dzy mojej uczy� do��, abo mi� zaraz na marach ogl�dasz. Gdy tedy ona gorzko p�aka�a i jakoby szala�a, ociec jej wielkim frasunkiem zj�ty, i rad� przyjaci� swych zwiedziony, uczyni� wed�ug jej woli, i da� j� w ma��e�stwo s�udze swemu, wesp� ze wszystk� maj�tno�ci� swoj�, m�wi�c: Id� c�rko moja, prawdziwie n�dzna. Gdy tedy wesp� mieszkali, m�odzieniec on do ko�cio�a nie chodzi�, ani si� �egna�, ani si� Bogu modli�. Czego gdy ludzie nikt�rzy postrzegli, m�wili �enie jego. Wiesz �e m�� tw�j kt�rego� sobie ulubi�a, nie jest Chrze�cijaninem, i do Ko�cio�a nie chodzi? Co ona us�yszawszy bardzo si� zl�k�a, i na ziemi� padszy drapa� si� pocz�a, bij�c si� w piersi i m�wi�c: Ach mnie n�dznej czemum si� ja urodzi�a, abo urodziwszy si� zaraz nie umar�a? Gdy tedy m�owi co o nim us�ysza�a powiedzia�a, nie zna� si� do tego, i owszem powiedzia�, �e fa�szywie to o nim m�wiono. Rzecze mu �ona: Chceszli �ebym ci wierzy�a, oboje jutro wesp� pojdziem do ko�cio�a. Widz�c on i�e si� zatai� nie m�g�, powiedzia� jej wszystko jako si� dzia�o. Co ona s�ysz�c, serdecznie westchn�a, i do Bazylego �. bie�a�a, powiedaj�c wszytko, co si� m�owi i onej przyda�o. Bazylius tedy �. wzi�wszy go do siebie, d�ugi czas po�ci�, i Pana Boga za� prosi�, �eby mu mi�osierdzie swe znowu go do laski swej przyj�wszy, pokaza�. Co z wielk� trudno�ci�, i modlitw� wszelkich kap�an�w, i ludu �wieckiego sprawi�: tak�e gdy go za objawieniem Bo�ym do ko�cio�a wzi�wszy za r�k� prowadzi�, szatan mu go wydziera�. Pr�no jednak to przeciw �wi�temu czyni�, bo nie tylko go zaniecha�, ale i cyrograf on przekl�ty [�] spu�ci� z narzekaniem musia�. O bia�ychg�owach za�, kt�rych szatan ��dzami, rozkoszami cielesnymi do siebie poci�ga, przyg�ad�w jest barzo wiele. W czym osobliwie wiedzie� to potrzeba, i� jako szatan wi�cej pragnie i stara si� kusi� dobrych, a ni�eli z�ych, [�] tak te� wszelkie panienki i dzieweczki �wi�tobliwsze, bardziej zwie�� usi�uje: czego nas rozum i do�wiadczenie uczy. Abowiem i� ju� z�ych opanowa�, a dobrych nic: dla tego barziej stara si� pod swoj� w�adz� poci�gn�� sprawiedliwych, kt�rych nie ma, ani�eli z�ych kt�rych ju� osi�gn��. Jako i xi���ta ziemskie, barziej powstaj� przeciwko tym, kt�rzy im s� przeciwni, ani�eli przeciwko inszym, kt�rzy im podlegaj�. Do�wiadczenie, abowiem w miasteczku Rawensburgu z dw�ch bia�og��w spalonych, jako si� ni�ej poka�e przy opisaniu sposobu, kt�ry zachowuj� burze pobudzaj�c. Jedna �aziebniczka mi�dzy inszemi rzeczami do kt�rych si� przyzna�a to te� przyda�a, �e od szatana wiele cierpia�a, dlatego, �eby pann� jedn� nabo�n�, c�rk� cz�owieka mo�nego [�] zwiod�a, takim sposobem, �eby j� w �wi�to jakie do siebie wezwa�a, gdzieby z ni� szatan w postaci m�odzie�ca m�g� rozmawia�. Co acz cz�stokro� sprawi� wa�y�a si�, jednak zawsze skoro z panienk� m�wi� pocz�a, zaraz si� ona krzy�em �wi�tym prze�egna�a. Czyni�a to pewnie z natchnienia Anio�a dobrego: �eby sprawy szata�skie wniwecz obr�ci�a. Jest i druga panna w Biskupstwie Argenty�skim, kt�ra na spowiedzi przed jednym z naszych zezna�a, i� czasu jednego w dzie� Niedzielny, gdy si� sama tylko w domu Ojca swego przechadza�a, baba niekt�ra z miasta, przysz�a j� nawiedza�, i mi�dzy inszemi s�owy nie uczciwemi, kt�re m�wi�a, na koniec to rzek�a, i� je�li by si� jej podoba�o, chcia�a j� doprowadzi� na miejsce, gdzie mieszkaj� m�odzie�cy obywatelom miasta onego nieznajomi. I gdy (rzecze panna) zezwoli�am, i za ni� id�c do domu wesz�a, rzek�a baba: oto po wschodzie do gmachu g�rnego idziemy, gdzie m�odzie�cy mieszkaj�, ale strze�, �eby� si� nie �egna�a. Co gdym uczyni� obieca�a, id�c za ni� po wschodziech, tajemniem znak Krzy�a �. na si� w�o�y�a. Za czym sta�o si�, i� gdychmy na wierzch wschod�w przysz�y, i przed komor� obiedwie stan�y, ona baba ogromn� twarz�, i sercem zaj�trzonym obr�ciwszy si�, i na mnie we�rzawszy rzek�a: Przeklenctwo w tobie, czemu� si� prze�egna�a? P�d� z t�d do czarta, i tak� bez szkody do domu wr�ci�am si�. St�d pokazuje si�, jakich sztuk ten nieprzyjaciel na oszukanie dusz ludzkich za�ywa. Na koniec namieniona �aziebniczka spalona powiedzia�a �e takim sposobem [�] by�a zwiedziona [�] to jest: i� szatana w osobie ludzkiej podka�a w drodze, gdy umys�em p�odzenia wszetecze�stwa, sz�a mi�o�nika swego nawiedzi�: z kt�rym szatanem obyczajem ludzkim ciele�nie z��czywszy si�, spyta� jej szatan, je�liby go pozna�a, odpowiedzia�a ona, �e go by najmniej nie zna: odpowiedzia� on. jestem szatan, i je�li chcesz ku twojej lubo�ci, zawsze mnie mie� b�dziesz, i nie opuszcz� ci� w wszelakich potrzebach twoich. Na co ona gdy zezwoli�a, o�mna�cie lat a� do ko�ca �ywota swego, onej brzydko�ci szata�skiej podlega�a, z odst�pieniem, i zaprzeniem wiary dostatecznym. Jest i trzeci spos�b przyci�gania przez frasunek, kt�ry frasunek na m�czyzn� podczas przypada z pragnienia pr�nej chwa�y, podczas z utracenia maj�tno�ci, abo z ub�stwa. O czym przyk�ad�w jest do�� u Historyk�w: Vincentius Beluacensis, w ksi�gach swych pisze o niejakim kap�anie imieniem Theophilu, kt�ry b�d�c cz�owiekiem cnotliwym i zacnym. Proboszczem ko�cio�a Katedralnego, w mie�cie jednym Cilici, za poduszczeniem nieprzyjaci�, z�o�ony by� od Biskupa z godno�ci i urz�du swego. O co si� on wielce frasuj�c, i frasunku rozumem znosi� nie mog�c, uda� si� do jednego czarownika �yda, kt�remu do n�g upadszy, prosi� �eby go ratowa� w tym, co go od Biskupa podka�o. Rozkaza� mu �yd do siebie przy�� w nocy, kt�ry gdy przyszed�, prowadzi� go w rynek miejski m�wi�c: Cokolwiek obaczysz, abo us�yszysz, nie l�kaj si�, ani si� �egnaj. Co gdy przyobieca�, pokaza� mu zaraz gromad� w bia�e szaty ubran�, z barzo wiel� �wiec, a w po�rodku nich Xi���cia siedz�cego, kt�ry by� szatanem, i s�udzy jego. Uj�wszy tedy �yd za r�k� Theophila, prowadzi� go do onej przekl�tej rady, kt�remu rzek� szatan: Poco� nam tego cz�owieka przyprowadzi�? Odpowiedzia�, �e jest ukrzywdzony od swego Biskupa, i waszego ratunku potrzebuje. Rzecze szatan: Jak� pomoc mam da� cz�owiekowi s�u��cemu Bogu swemu? wszak�e chcieli byd� s�ug� moim, ja go b�d� ratowa�, �e b�dzie wi�cej m�g�, ni� przedtym, i b�dzie rozkazywa� wszystkim: nawet samemu Biskupowi. S�ysz�c to Theophil, �lubowa� uczyni� wszystko co mu rozka�e: i pocz�� ca�owa� nogi jego, i prosi� go. Rzecze szatan do �yda, niech si� zaprzy Syna Mariej, i onej samej, abowiem nienawidz� ich, a niech mi to pismem utwierdzi; �e we wszystkim obojga odst�puje: a potym cokolwiek b�dzie chcia� ode mnie, otrzyma. Odpowiedzia� tedy Theophil; odst�puj� Chrystusa, i matki jego: a napisawszy cyrograf, zapiecz�towa� go sygnetem w�asnym. I tak z rado�ci� odeszli. Jako po tym Panna b�ogos�awiona, za pokut� jego mi�osierdzie swe jemu pokaza�a, i odpuszczenie u syna swego z przywr�ceniem cyrografu przed ludem wszytkim uprosi�a. Do historiej si� czytelnik odsy�a. Z utracenia za� maj�tno�ci i ub�stwa, �e ludzie na taki hak przypadaj�: �wiadczy o �o�nierzu jednym, kt�ry maj�c maj�tno�� wielk�, nazbyt hojnie ni� szafowa�, i si�a rozdawa� nie opatrznie, za czym przyszed� do takiego ub�stwa, �e kt�ry wielkie rzeczy inszym dawa�, samemu po tym ma�ych nie dostawa�o. A ten �o�nierz mia� �on� barzo uczciw�, kt�ra nabo�e�stwo swe ku Pannie b�ogos�awionej osobliwe mia�a. Gdy tedy nadesz�o jedno �wi�to uroczyste, kt�rego on �o�nierz zwyk� by� hojno�� swoj� wielk� ludziom pokazowa�, a na ten czas nie mia� nic: uda� si� w pustyni� poki by ono �wi�to nie min�o, i nie wstydzi� si� ludzi za swoje ub�stwo. A� oto jezdny jeden do niego przybie�a�, pytaj�c przyczyn� frasunku jego: kt�remu gdy wszytko powiedzia� co si� z nim dzia�o, rzek�: je�li mi w malej rzeczy chcesz by� pos�uszny, uczyni� ci� bogatym, i s�awniejszym ni�eli� by�. �lubuje on szatanowi wszytko cokolwiek mu rozka�e uczyni�, by jeno on chcia� zi�ci� co obiecuje. Rzecze szatan: szedszy do domu, szukaj na takim miejscu, tam wiele z�ota, �rebra, i drogich kamieni znajdziesz. Mnie za� to obiecuj, �e tego a tego dnia �on� sw� stawisz mi tu. Obowi�zawszy si� na to �o�nierz, wr�ci� si� do domu, i znalaz� to wszytko, jako mu powiedziano. Czasu po tym stawienia �ony szatanowi, jako swoj� nabo�n� cudownie Bo�a rodzicielka zast�pi�a, i szatana zha�bi�a, historia szeroko opowiada. Bia�eg�owy za� ten frasunek miewaj�, dla utracenia czysto�ci, i siroctwa, b�d�c abowiem porzucane od mi�o�nik�w, z kt�remi w nadziej� ma��e�stwa obiecanego, wstyd utraci�y, gdy ju� prawie na koszu zostaj�, i os�awionemi si� by� znaj�, do ratunku i pomocy szata�skiej, jako�kolwiek udaj� si�, �eby si� zem�ci�y, uczarowawszy onego m�odzie�ca, abo �on� jego, dla kt�rej czuj� si� by� porzucone, abo te� �eby si� wszelkimi plugastwy i bezbo�no�ci� maza�y. Takich bia�ychg��w, jako jest wielko�� niewypowiedziana, co si� z �alem przypomina, tak te� i liczby nie masz czarownic z nich powstaj�cych. Przywied�my wszak�e kt�ry przyk�ad: Jest miejsce w Biskupstwie Bryti�skim, gdzie m�odzieniec jeden o zczarowaniu �ony swojej, taki przypadek powiedzia�: w m�odo�ci mojej mia�em na�o�nic�, kt�ra mnie ustawicznie do tego wiod�a, �ebym j� za ma��onk� sobie po�lubi�: ja za� on� wzgardziwszy, insz� z pa�stwa inszego za �on� wzio�em, chc�c jednak dla dawnej przyja�ni, co wdzi�cznego jej uczyni�: prosi�em jej do siebie na wesele: na kt�rym ona b�d�c, gdy insze uczciwe bia�eg�owy swoje upominki oddawa�y, ona kt�ra by�a wezwana, r�k� wzniozszy przy inszych paniach stoj�cych rzek�a. Ma�o co zdrowia od dnia dzisiejszego za�yjesz. A oblubienica zl�kszy si�, poniewa� jej nie zna�a jako si� powiedzia�o: i� z inszego pa�stwa za m�� j� brano, pyta�a wko�o stoj�cych coby zacz ta by�a, kt�ra jej tak� przegroszk� uczyni�a, powiedzieli jej �e to jest bia�og�owa lu�na i nie uczciwa. To wszytko wszak�e co opowiedzia�a wype�ni�o si�. Abowiem w kr�tkim czasie, tak by�a uczarowana, i� na wszytkie cz�onki upad�a, kt�re sczarowane, od dziesi�ci lat, a� do tego czasu na jej ciele znaczne jest. Gdyby wszytkie rzeczy kt�re si� w jednym tylko mie�cie tego Biskupstwa pokaza�y, mia�y tu by� pisane, uros�aby k��ga nie ma�a, ale s� wszytkie wypisane i schowane u tego� Biskupa Briti�skiego, wprawdzie nies�ychane, na kt�re si� cz�owiek zdumiewa� musi. Nie godzi si� te� tu zmilcze� rzeczy dziwnej i nies�ychanej: Abowiem Hrabia jeden familiej zacnej, przyleg�y Biskupstwu Argenti�skiemu panienk� tak�e, rodu wielkiego wzi�� za ma��onk�, kt�rej odprawiwszy wesele, a� do trzech lat ciele�nie pozna� nie m�g�, b�d�c uczarowany, jako to rzecz sama potym ukaza�a. Frasuj�c si� tedy, i co by mia� czyni� nie wiedz�c, do �. Bo�ych o pomoc ustawicznie wo�a�. Przyda�o si� potym, �e jecha� do miasta Metenskiego, dla odprawowania spraw, i potrzeb swoich, w kt�rym mie�cie po ulicach przechadzaj�c si�, z niema�ym orszakiem s�ug napad� na niewiast�, kt�ra przedtym na�o�nic� jego by�a: t� obaczywszy, nie my�l�c nic o czarach sobie uczynionych, zniebaczka �agodnie do niej wed�ug dawnej przyja�ni pocznie m�wi�, pytaj�c o zdrowiu jej: ona widz�c ludzko�� jego wielk�, wzajemnie go o zdrowiu, i jako by mu si� powodzi�o, pyta�a: kt�ry gdy odpowiedzia�, i� dobrze, i szcz�liwie si� mu wszytko powodzi: zdumiawszy si� ona, troszeczk� zamilk�a: Co Hrabia widz�c, tym �agodniej z ni� rozmawia� pocz��; prosz�c jej do sto�u swego. Ona za� o zdrowiu i powodzeniu �ony jego pytaj�c, takow�� odpowied� odnios�a: i� si� jej we wszystkim szcz�liwie powodzi. Pyta dalej je�li by z ni� mia� potomstwo: powie Hrabia: �e mam trzech synaczk�w, na ka�dy rok mi jednego powi�a. To� ona dopiero zdumiawszy si�, nieco zamilk�a. Rzecze hrabia: prosz� ci� moja namilsza, powiedz mi, czemu si� o to tak pilnie pytasz? pewien abowiem jestem tego, �e si� z mego powodzenia cieszysz. Odpowie mu: Pewnie ciesz�, ale bodaj przekl�ta by�a ta baba, kt�ra mi obieca�a was oczarowa�, �eby�cie sprawy ma��e�skiej z �on� wasz� odprawowa� nie mogli: na znak tego, w studni, kt�r� macie w �rodku dworu, na dnie jest garniec, maj�cy w sobie rzeczy pewne czarownicze, kt�ry garniec dla tego tam wrzucony jest, �eby�cie p�kiby tam by�, do sprawy ma��e�skiej niesposobni byli: ale widz� �e pr�ne by�o moje wesele. Nie bawi�c si� tedy hrabia, jecha� do domu, studni� kaza� wybra�, garniec znalaz�, i popaliwszy wszytko, natychmiast przyszed� do mocy utraconej. Zaczym hrabina znowu wiele szlachcianek na nowe wesele zaprosi�a, powiadaj�c: �e ju� pani� zamku, i pa�stwa onego zosta�a, bed�c pann� przez tak d�ugi czas. Zamku i pa�stwa wymienia�, dla uczciwo�ci tego hrabiego nie potrzeba, tylko si� to w ten spos�b wspomina, �eby za obiawieniem tego, sprawy czarownicze w ohyd� przysz�y. St�d pokazuj� si� rozmaite sposoby, czarownicom zwyczajne ku rozszerzeniu swego odst�pstwa. Namieniona abowiem niewiasta, i� dla �ony hrabiego onego by�a porzucona za rad� i nauk� drugiej czarownicy, hrabia tak oczarowa�a: z kt�rej przyczyny si�a si� czar�w mi�dzy lud�mi najduje. O sposobie przekl�tej czarownic profesiej, abo wyznaniu. Tak�e o czynieniu przysi�gi szatanowi niekt�re obja�nienia. ROZDZIA� II. Spos�b przekl�tej professijej w czynieniu wyra�nej umowy chowania wiary szatanowi, rozmaity jest poniewa� i same czarownice w czarach swych rozmaicie si� obierai�. Zaczym wiedzie� potrzeba, i� jako trojakie s� czarownice, to jest: szkodz�ce, a ratowa� nie mog�ce: drugie kt�re ratowa� mog�, ale z jaki� osobliwej z szatanem umowy nie szkodz�. Trzecie, kt�re i szkodz�, i ratowa� mog�. Tak mi�dzy szkodz�cymi s� jedne najgorsze, wszystkie insze czary, kt�re w inszych potrosze si� znajduj� spawuj�ce, a s� te, kt�re nad sk�onno�� natury ludzkiej, abo raczej wszystkich bydl�t: niemowi�tka, to jest maluchne dziateczki je�� i po�ywa� zwyk�y. Z kt�rych sposobu czynienia professiej ni�ej opisanego �atwo si� i inszych domy�li� mo�em. I tenci jest najwysszy stopie� i najbrzydliwszy w sprawowaniu czar: drugie abowiem s� rozmaite, insze szkody przynosz�ce, to jest, �e grady i powietrza szkodliwe z piorunami i b�yskawicami poruszaj�, niep�odno�� w ludziach i w bydle sprawuj�. Niemowi�tka kt�rych nie po�eraj� (jako si� wysszej opisa�o) szatanom ofiaruj� albo te� zabijaj�. Ale to czyni� dziateczkom nie krzczonym, te abowiem kt�re po�eraj�, krzczone bywaj�, jako si� poka�e, i to tylko za Bo�ym dopuszczeniem. Umiej� te� dziateczki blisko wody biegaj�ce, w wod� przed oczyma rodzic�w ich, gdy �aden nie postrze�e wtr�ca�: konie pod lud�mi w�ciek�e czyni�, z miejsca na miejsce przez powietrze tak rzecz� sam�, jako i mniemaniem przebywa�. S�dzi�w i inszych urz�dnik�w umys�y �eby im nie szkodzili, odmienia�, milczenie sobie, i inszym na m�kach b�d�cym sprawowa�: na tych kt�rzy je imaj�, strach i dr�enie wielkie przepuszcza�, rzeczy tajemne inszym objawia�, i niekt�re przysz�e rzeczy gruntuj�ce si� na sprawach i przyczynach przyrodzonych, za nauk� szatansk� opowieda�. Rzeczy kt�rych nie masz, jako te kt�re s� pokazowa�: do mi�o�ci, abo nienawi�ci nieporz�dnej umys�y ludzkie pobudza�; piorunem [�] ludzi [�] abo i byd�o zabija�: w�adz� rodzajn�, abo moc do sprawy ma��e�skiej odejmowa�, poroniene sprawowa�. Dziateczki w �ywocie matek ich tylko dotknieniem zwierzchownym zabija�: tak�e te� samym pojrzeniem, podczas bez dotknienia, ludzi i byd�o czarami usidli�, i o �mier� przyprawi�: dziateczki swoje w�asne szatanom ofiarowa�, i wszytkie szkodliwe rzeczy, kt�re insze czarownice po trosze czyni�, gdy Pan B�g dla grzech�w ludzkich dopuszcza, te na(j)wyzszym stopniu czarownice b�d�ce, sprawowa� umiej�: lecz nie przeciwnym sposobem. W tym si� wszak�e wszytkie zgadzaj�, i� brzydko�� cielesn� z szatany odprawuj�: przeto� te� z sposobu czynienia professiej tych najwysszych czarownic inszych czarownic spos�b �atwo mo�e by� poj�ty. Takowe czarownice by�y niekiedy przed trzydziesta lat, na granicach Sabaudie), ku pa�stwu Berne�skiemu, a teraz s� na granicach Lombardie), ku pa�stwu Arcyksi���cia Rakuskiego, gdzie Inquisitor Kuma�ski w jednym roku czterdzie�ci czarownic i jedn�, skaza� na ogie�, kt�ry by� w roku (14)85 i do tego czasu ustawicznie z wielk� pilno�ci� urz�d ten odprawuje. Spos�b tedy czynienia profesiej dwojaki jest: jeden jawny, i zawo�any, barzo podobny �lubowi jawnemu: a drugi szczeg�lny, abo osobny, kt�ry osobno szatanowi kt�rykolwiek godziny mo�e by� oddany. Jawny i zawo�any spos�b bywa, gdy czarownice dnia pewnego do kupy si� gromadz�, i szatana w postaci ludzkiej widz�, kt�ry gdy ich do dotrzymania sobie wiary, obiecuj�c szcz�liwe na �wiecie powodzenie, i d�ugi �ywot, upomina: one czarownice zalecaj� mu nowicjatk�, to jest, nowo przystai�ca, prosz�c, �eby j� w opiek� sw� przyj��. Szatan tedy, je�li do odst�pienia wiary i nabo�e�stwa Chrze�cija�skiego tak�e te� szerokiej niewiasty (poniewa� tak b�ogos�awion� Pann� Maryj� nazywaj�) abo ucznia nowego ch�tnego, podaje r�k�, wzajem te� nowy ucze�, abo nowicjatka r�k� dawszy, to wszytko zachowa� obiecuje. Lecz szatan to otrzymawszy, zaraz przydaje, �e jeszcze ma�o na tym: a gdy ucze� coby wi�cej mia� czyni�, pyta. szatan przysi�gi potrzebuje, kt�raby to w sobie mia�a, �eby mu si� z dusz�, i z cia�em na wieki odda�, i �eby wed�ug przemo�enia swego ludzi obojej p�ci do niego poci�ga� i nawodzi�. Na koniec przydaje, �eby sobie pewne ma�ci z ko�ci i z cz�onk�w dziateczek osobliwie krzczonych robili, przez kt�reby ��dzom swoim za pomoc� jego dosy� czyni� mogli. Tego sposobu my Inquisitorowie (za do�wiadczeniem) doszlismy w miasteczku Brysaku Biskupstwa Bazylijskiego wzi�wszy o nim wiadomo�� od jednej m�odej czarownice, ale po tym nawr�conej, kt�rej ciotka w Biskupstwie Argentinskim spalona by�a: ta nam powiedzia�a spos�b, kt�rego ciotka jej naprz�d j� zwodz�c za�y�a, a ten taki by�. Dnia pewnego po wschodzie za sob� kaza�a p�j��, i do komory wni��: Tam gdy obaczy�a pi�tnastu m�odzie�c�w w zielonych szatach jako wi�c pospolite Rajtarowie chodzi� zwykli rzek�a jej ciotka: wybieraj sobie mi�dzy temi m�odzie�cami, a kt�rego sobie upodobasz, dam ci go: a on ci� sobie za �on� we�mie. A gdy ona powiedzia�a, �e �adnego nie chce: srodze pobita: po tym zezwoli�a [�] Przyda�a te� i to, �e cz�stokro� barzo daleko w nocy z ni� noszona by�a od Argentynu a� do Kolna. Ta� to jest, o kt�rej wzmianka w pytaniu abo questiej pierwszej sta�a si�, chc�c pokaza�, je�li czarownice prawdziwie i rzecz� sam� od szatan�w bywaj� przenoszone z miejsca na miejsce. A to dla s��w Kanonu 6. ktory uczy: i� tylko mniemaniem si� to dzieje, gdy� te� podczas prawdziwie i wed�ug cia�a bywaj� przenoszone. Pytana abowie(m) Je�liby tylko wed�ug mniemania i fantazjey tak je�dzi�y od szatana zmamione. Odpowiedzia�a, �e obojakim sposobem, jako�by i tak jest, co si� ni�ej w opisaniu sposobu przenoszenia ich poka�e. Powiedzia�a te�, �e si� barzo wielkie szkody od bab czarownic przy po�ogu s�u��cych dziej�: gdy� cz�stokro� dziateczki abo zabijaj�, abo szatanom ofiaruj�. Przyda�a i to, �e j� ciotka jej okrutnie pobi�a, dlatego i� garniec jaki� skrycie schowany odkrywszy wielu dziatek g�owy w nim znale�li. I wiele inszych rzeczy powiedzia�a przysi�g� wprz�d uczyniwszy, jako prawdziwie wszytko powiada. Tej bia�ejg�owy powie�ci, strony czynienia professiej �wiadectwo daje Jan Nider Doktor znaczny czas�w naszych (wiel� uczonych swoich pism ws�awiony) [�] niekt�rzy czarownicy dziatki swoje w�asne warzyli i jedli. Spos�b za� poj�cia tej nauki by� jako powiedzia�, �e czarownicy na pewny czas gromadzili si�, i za spraw� swoj� szatana tak�e w osobie ludziej widali, kt�remu nowy ucze� koniecznie mia� przyrzec o zaprzeniu wiary Chrze�cia�skiej [�]. Drugi przyk�ad ten�e przydaj�c. G�o�na rzecz by�a mi�dzy lud�mi z powie�ci Piotra s�dziego w Botylgen, �e w Berne�skiej ziemi trzyna�cie niemowi�tek czarownice zjad�y, za czym rz�d srodze kara� takowych krwie rozlewc�w. Gdy tedy Piotr pyta� niekt�rej pojmanej czarownice ktorymby sposobem dziateczki ma�e jad�y odpowiedzia�a, �e takim sposobem: Na niemowi�tka nie krzczone osobliwie czyhamy (abo te� i krzczone) zw�aszcz