Mario Puzo Ostatni Don The Last Don Prze�o�y�a Monika Sujczy�ska Wydanie oryginalne: 1996 Wydanie polskie: 2003 Prolog Quogue, 1965 W Niedziel� Palmow�, rok po Wielkiej Wojnie z Rodzin� Santadio, don Domenico Clericuzio wyprawia� podw�jne chrzciny dzieci, w kt�rych p�yn�a jego krew, przy okazji za� zamierza� dokona� zasadniczej zmiany w swym �yciu. W tym celu zaprosi� szef�w najwi�kszych Rodzin w Ameryce, jak r�wnie� Alfreda Gronevelta, w�a�ciciela hotelu �Xanadu� w Las Vegas, i Davida Redfellowa, tw�rc� imperium narkotykowego w Stanach Zjednoczonych. Poniek�d wszystkich swych partner�w. Najpot�niejszy przyw�dca Rodziny mafijnej w Ameryce, don Clericuzio, postanowi� oto zrzec si� w�adzy, w ka�dym razie pozornie. Stwierdzi� bowiem, �e nadszed� czas na zmian� taktyki; otwarte sprawowanie w�adzy sta�o si� zbyt niebezpieczne. Rzecz jasna, wzi�� pod uwag�, �e oddanie w�adzy jest posuni�ciem r�wnie� do�� ryzykownym i dlatego chcia� je przeprowadzi� na w�asnych warunkach, a zarazem tak, by wygl�da�o, �e jest hojny i wspania�omy�lny. O�miohektarow� posiad�o�� w Quogue otacza� ceglany mur o wysoko�ci trzech metr�w, uzbrojony w drut kolczasty i czujniki elektroniczne. Poza rezydencj� don Clericuzia znajdowa�y si� tam domostwa jego trzech syn�w oraz dwadzie�cia domk�w dla zaufanej s�u�by. Przed przybyciem go�ci don zasiad� z synami przy bia�ym stole z kutego �elaza w ogrodowej altanie za rezydencj�. Najstarszy, dwudziestosiedmioletni Giorgio wyr�nia� si� ma�ym, srogim w�sikiem oraz wysok�, chud� sylwetk� angielskiego d�entelmena, kt�r� zdobi� szytymi na miar� ubraniami. Na jego pos�pnej, mrocznej twarzy malowa�a si� z�o�liwa inteligencja. Don Clericuzio powiedzia� mu, �eby zapisa� si� do szko�y biznesu, gdzie naucz� go, jak kra�� pieni�dze, nie �ami�c przy tym prawa. Giorgio pokiwa� w milczeniu g�ow�; polecenie ojca traktowa� jak edykt kr�lewski, a nie zaproszenie do dyskusji. Nast�pnie don zwr�ci� si� do swego siostrze�ca, Josepha �Pippiego� De Lena. Kocha� go na r�wni ze swymi synami, zreszt� nic dziwnego � Pippi by� nie tylko krewnym (synem jego zmar�ej siostry), ale tak�e doskona�ym genera�em, kt�ry pokona� tego nieokrzesa�ca Santadia. � Zamieszkasz na sta�e w Las Vegas � rzek� mu. � B�dziesz pilnowa� naszych interes�w w �Xanadu�. Teraz, kiedy wycofujemy si� z rz�dzenia, nie mia�by� tu co robi�. Jednak�e nadal pozostaniesz �m�otem� Rodziny Clericuzio. Poniewa� Pippi nie mia� uszcz�liwionej miny, don uzna�, �e musi uzasadni� sw� decyzj�. � Twojej �onie nie odpowiada�aby na d�u�sz� met� atmosfera Rodziny i �ycie w Enklawie Bronxu. Nalene jest inna. Jej tu nie zaakceptuj�. Dlatego uwa�am, �e musisz urz�dzi� si� osobno. By�o to zgodne z prawd�, ale don mia� co innego na wzgl�dzie. Rodzina traktowa�a Pippiego jak wielkiego bohatera i gdyby nadal pe�ni� funkcj� �mera� Enklawy Bronxu, m�g�by zanadto urosn�� w si�� i w przysz�o�ci zagrozi� jego synom. � Postanowi�em mianowa� ci� moim bruglione na Zachodzie � wyja�ni�. � B�dziesz bogaty. Ale to odpowiedzialna praca. Wr�czywszy Pippiemu akt w�asno�ci domu w Las Vegas, zwr�ci� si� ku swemu najm�odszemu synowi, kt�ry liczy� dwadzie�cia pi�� lat, by� najni�szy z ca�ego rodze�stwa i zarazem najgrubszy. Oszcz�dny w s�owach, wra�liwy. Przesiaduj�c na kolanach matki, nauczy� si� gotowania w�oskich wiejskich potraw i dlatego pewnie najbardziej ze wszystkich op�akiwa� jej przedwczesn� �mier�. � Kolej na ciebie � oznajmi� z u�miechem don Clericuzio. � Ty otworzysz w Nowym Jorku wytworn� restauracj�. Nie �a�uj pieni�dzy. Poka� Francuzom, co znaczy dobre jedzenie. � S�ysz�c to, Pippi i m�odzi Clericuziowie zachichotali, a i Vincent si� u�miechn��. � Pojedziesz do najlepszej w Europie szko�y restaurator�w. � Czego mnie tam mog� nauczy�? � skrzywi� si� Vincent, cho� by� zadowolony z wyroku. Don Clericuzio spojrza� na� surowo. � Twoje ciasta s� pewnie lepsze. Chodzi jednak o to, �eby� nauczy� si� zawiadywa� finansami takiego interesu. Niewykluczone, �e kt�rego� dnia zostaniesz w�a�cicielem sieci restauracji. Giorgio da ci pieni�dze. Co powiedziawszy, zwr�ci� si� do Petiego, kt�ry by� �rednim i najweselszym z jego syn�w. Wprawdzie w wieku dwudziestu sze�ciu lat b�aznowa� jak nastolatek, nie ulega�o jednak w�tpliwo�ci, �e to w�a�nie on odziedziczy� geny swych sycylijskich przodk�w. � Petie, teraz, kiedy Pippi obejmuje Zach�d, ty zostaniesz �merem� Enklawy Bronxu i b�dziesz dostarcza� Rodzinie �o�nierzy. Kupi�em ci firm� budowlan�. Du��. Remontowanie drapaczy chmur w Nowym Jorku, budowanie koszar dla policji stanowej, asfaltowanie ulic. To intratny interes, licz� wi�c, �e go rozwiniesz. W ten spos�b twoi �o�nierze b�d� mieli legalne zatrudnienie, a ty godziwe zarobki. Zaczniesz od odbycia praktyki u dotychczasowego w�a�ciciela firmy, ale pami�taj, �e twoim g��wnym obowi�zkiem jest dostarczanie Rodzinie �o�nierzy. Zwr�ci� si� ponownie do Giorgia. � Ty zostaniesz moim nast�pc�. Od dzi� obaj z Vincentem jeste�cie wy��czeni z udzia�u w niebezpiecznych akcjach, poza wyj�tkowymi sytuacjami. Musicie my�le� o przysz�o�ci. Nie mo�emy pozwoli�, by twoje dzieci, moje dzieci, ma�y Dante i Croccifixio, dorasta�y w takim �wiecie, jak wasz. Jeste�my bogaci, nie musimy wi�c ryzykowa� �ycia, �eby zarobi� na chleb. Zostaniemy doradcami finansowymi innych Rodzin. B�dziemy wspiera� je politycznie, b�dziemy rozstrzyga� ich spory. Nasz� kart� przetargow� b�dzie silna armia. Zajmiemy si� te� pilnowaniem ich forsy, a oni za to, jak si� m�wi na Sycylii, b�d� zwil�a� nam dzioby. Za dwadzie�cia, trzydzie�ci lat � podj�� po kr�tkiej przerwie � wtopimy si� w praworz�dne spo�ecze�stwo i b�dziemy si� spokojnie cieszy� naszym bogactwem. Ci dwaj malcy, kt�rych dzi� chrzcimy, nie b�d� musieli grzeszy� ani nara�a� si� tak jak my. � Czy jest wi�c sens utrzymywania Enklawy Bronxu? � zdziwi� si� Giorgio. � Nic nie rozumiesz � odpar� don Clericuzio. � Chcemy zosta� �wi�tymi, nie m�czennikami. Godzin� p�niej don Clericuzio obserwowa� przyj�cie z balkonu swej willi. Na rozleg�ej murawie, zastawionej sto�ami piknikowymi z zielonymi parasolami rozpostartymi jak skrzyd�a, zgromadzi�o si� dwie�cie os�b, przy czym znaczn� cz�� go�ci stanowili �o�nierze Enklawy Bronxu. Zwykle chrzciny przebiega�y bardzo rado�nie, tym razem jednak k�ad� si� na nie cie� smutku. Zwyci�stwo nad Santadiami kosztowa�o ich wiele ofiar. Don Clericuzio straci� ukochanego syna Silvia, jego c�rka Rose Marie straci�a m�a. Don obserwowa� go�ci snuj�cych si� wok� kilku d�ugich sto��w, na kt�rych sta�y kryszta�owe karafki z ciemnoczerwonym winem, b�yszcz�ce bia�e wazy z zup� i pastami, p�miski ze stosami mi�s i ser�w w du�ym wyborze, chrupi�ce �wie�e chleby rozmaitych kszta�t�w i wielko�ci. Z ty�u cicho gra�a niewielka orkiestra. Don ws�ucha� si� w muzyk�; dzia�a�a na� koj�co. W samym �rodku podkowy, utworzonej ze sto��w piknikowych, sta�y dwa w�zki przykryte niebieskimi kocykami. Ale� dzielni byli ci malcy! Kiedy pokropiono ich wod� �wi�con�, nawet okiem nie mrugn�li. Przy w�zkach pe�ni�y wart� matki � Rose Marie i Nalene De Lena, �ona Pippiego. Patrz�c z balkonu na niewinne twarzyczki Dantego Clericuzia i Croccifixia De Lena, don czu� si� odpowiedzialny za przysz�o�� tych ch�opc�w. Je�li uda mu si� zrealizowa� to, co zamierzy�, zostan� normalnymi cz�onkami spo�ecze�stwa. Zdziwi�o go, �e go�cie prawie wcale nie zwracali na nich uwagi. Nieopodal Vincent, o twarzy jak wykutej z granitu, cz�stowa� dzieci hot dogami. W�zek, kt�ry zbudowa� specjalnie na t� okazj�, by� wi�kszy od w�zk�w nowojorskich handlarzy, mia� bardziej jaskrawy parasol, nie m�wi�c ju� o tym, �e oferowa� smaczniejsze jedzenie. Ubrany w bia�y, czysty fartuch Vincent serwowa� hot dogi z kiszon� kapust� i musztard� lub z czerwon� cebul� i ostrym sosem. Zap�at� by�o cmokni�cie w policzek. Obserwuj�c to, don Clericuzio pomy�la�, �e ze wszystkich jego syn�w w�a�nie Vincent, mimo szorstkiej powierzchowno�ci, mia� najbardziej mi�kkie serce. Petie gra� w bocce z Pippim De Lena, Virginiem Ballazzo i Alfredem Groneveltem. Don skrzywi� si� z niesmakiem, widz�c, �e Petie jak zwykle si� wyg�upia. Robi� wszystko, �eby popsu� gr�. No i w ko�cu mu si� uda�o � tak mocno uderzy� w kul� przeciwnika, �e rozlecia�a si� na kawa�ki. Virginio Ballazzo, prawa r�ka don Clericuzia, �wykonawca� Rodziny, uda�, �e chce go za to ukara�, Petie z kolei uda�, �e si� go boi i rzuci� si� do ucieczki. Zabawne. Petie by� urodzonym gangsterem, a i ten weso�ek Ballazzo wyrobi� sobie niez�� mark�. �aden z nich jednak nie m�g� si� r�wna� z Pippim. Pippi skupia� na sobie spojrzenia wszystkich kobiet. Poza Rose Marie i Nalene, matkami ochrzczonych dzi� ch�opc�w. Prezentowa� si� doskonale � ros�y, grubo ciosany, silny, przystojny bandzior. Budzi� ciekawo�� tak�e wielu m�czyzn, nie wy��czaj�c �o�nierzy z Enklawy Bronxu, kt�rzy w milczeniu kontemplowali wygl�d i zwinne ruchy legendarnego �m�ota�, najlepszego z �fachowc�w�. M�ody, rumiany David Redfellow, najpot�niejszy handlarz narkotyk�w w Stanach, pochyli� si� nad w�zkami i uszczypn�� niemowl�ta w policzki. Mina Alfreda Gronevelta, ubranego wci�� w marynark� i krawat, m�wi�a, �e zupe�nie nie odpowiada mu ta dziwaczna gra. Gronevelt, podobnie jak don, zbli�a� si� do sze��dziesi�tki. Dzi� don Clericuzio odmieni �ycie ich wszystkich. Miejmy nadziej�, �e na lepsze. Na balkonie zjawi� si� Giorgio i zapowiedzia� pierwsze spotkanie. W pomieszczeniu na ty�ach domu czeka�o dziesi�ciu szef�w Rodzin, kt�rych Giorgio wst�pnie zapozna� z zamiarami don Clericuzia. Chrzciny stanowi�y doskona�� przykrywk� dla takiego zebrania, ale poniewa� tych dziesi�ciu nie ��czy�y z Rodzin� Clericuzio �adne wi�zy towarzyskie, marzyli o tym, �eby jak najszybciej znale�� si� gdzie indziej. Pomieszczenie bez okien wyposa�ono w ci�kie meble i barek. Dziesi�ciu szef�w Rodzin z ponurymi minami siedzia�o przy marmurowym konferencyjnym stole. Pozdrowiwszy po kolei don Clericuzia, czekali, co ma im do zakomunikowania. Don pos�a� po syn�w, Vincenta i Petiego, wykonawc� Ballazza oraz Pippiego De Lena. Kiedy przyszli, osch�y i sardoniczny Giorgio kr�tko zagai�. Don Clericuzio powi�d� po twarzach dziesi�ciu mafios�w, najpot�niejszych przyw�dc�w organizacji, kt�rej celem by�o zaspokajanie elementarnych ludzkich potrzeb. � M�j syn, Giorgio, wprowadzi� was w spraw� � powiedzia�. � Rzecz wygl�da nast�puj�co: przechodz� na emerytur� we wszystkich bran�ach poza hazardem. Nowojorskie interesy przekazuj� staremu przyjacielowi, Virginio Ballazzowi, kt�ry utworzy w�asn� Rodzin� i uniezale�ni si� od Rodziny Clericuzio. Interesy w pozosta�ej cz�ci kraju, w bran�ach takich, jak zwi�zki zawodowe, transport, alkohol, wyroby tytoniowe i narkotyki, postanowi�em scedowa� na wasze Rodziny. Wraz z moimi znajomo�ciami w policji. W zamian prosz� tylko, �eby�cie mi pozwolili zajmowa� si� pieni�dzmi, kt�re zarobicie. W moich r�kach b�d� bezpieczne, a przy tym zawsze dla was dost�pne. Nie musicie si� martwi�, �e rz�d wpadnie na ich trop. A wszystko za jedyne pi�� procent prowizji. Mafiosi nie wierzyli w�asnym uszom. Oto don Clericuzio, zamiast przej�� nad nimi pe�n� kontrol� i zniszczy� ich imperia, przekazywa� im swe interesy. Vincent obszed� st�, nalewaj�c wszystkim po kolei wina. Mafiosi unie�li kieliszki i spe�nili toast za pomy�lno�� don Clericuzia. Kiedy mafiosi dokonali ceremonialnych po�egna� i opu�cili pomieszczenie na ty�ach willi don Clericuzia, Petie wprowadzi� Davida Redfellowa, kt�ry usiad� w sk�rzanym fotelu twarz� do dona i przyj�� kieliszek od Vincenta. Redfellow wyr�nia� si� nie tylko d�ugimi w�osami, ale r�wnie� kolczykiem z diamentem w uchu i d�insow� marynark�, noszon� do czystych, wyprasowanych d�ins�w. By� Skandynawem, pogodnym, do�� inteligentnym blondynem o jasnoniebieskich oczach. Don Clericuzio mia� wobec niego wielki d�ug wdzi�czno�ci. To w�a�nie David Redfellow dowi�d�, �e przedstawicieli w�adzy da si� przekupi� narkotykami. � Od dzi� ko�czysz z narkotykami � oznajmi� mu don. � Mam dla ciebie co� lepszego. Redfellow nie zaprotestowa�. Spyta� tylko: � Dlaczego? � Dlatego, �e rz�d zacz�� po�wi�ca� narkotykom za du�o czasu i uwagi � odpar� don. � Do ko�ca �ycia nie mia�by� spokoju. Poza tym narkotyki sta�y si� zbyt niebezpieczne. Dot�d chroni� ci� m�j syn Petie i jego �o�nierze, ale sytuacja uleg�a zasadniczej zmianie. Ci Kolumbijczycy s� straszliwie g�upi i pazerni. No c�, skoro tego chc�, niech sami si� z tym m�cz�. Ty si� przeniesiesz do Europy. Tam jestem w stanie zapewni� ci bezpiecze�stwo. Kupisz bank we W�oszech i zamieszkasz w Rzymie. B�dziesz mia� pe�ne r�ce roboty. � Cudownie � rzek� ironicznie Redfellow. � Zwa�ywszy, �e nie m�wi� po w�osku i nie mam zielonego poj�cia o bankowo�ci. � Nauczysz si� jednego i drugiego � powiedzia� don Clericuzio. � I b�dziesz �y� sobie szcz�liwie w Rzymie. Oczywi�cie, mo�esz zosta� tutaj, ale wtedy nie b�d� w stanie ci� wspiera�, a Petie ochrania� twego �ycia. Wyb�r nale�y do ciebie. � Kto przejmie moje interesy? � zainteresowa� si� Redfellow. � Dostan� jakie� odst�pne? � Twoje interesy przejm� Kolumbijczycy � odpar� don. � To nieuniknione, taki jest bieg historii. Ale zapewniam ci�, �e rz�d zrobi wszystko, by uprzykrzy� im �ycie. No wi�c, zgadzasz si� czy nie? Redfellow zaduma� si� na chwil�, a potem spyta� weso�o: � Od czego mam zacz��? � Do Rzymu zawiezie ci� Giorgio. On pozna ci� z moimi lud�mi, a nast�pnie przez kilka lat b�dzie ci doradza�. � Don wsta� i go obj��. � Dzi�kuj�, �e mnie pos�ucha�e�. B�dziemy nadal wsp�pracowa� i wierz mi, nie b�dziesz mia� powod�w do narzekania. Po wyj�ciu Davida Redfellowa don poleci� Giorgiowi wezwa� Alfreda Gronevelta. Jako w�a�ciciel hotelu �Xanadu� w Las Vegas Gronevelt do tej pory znajdowa� si� pod ochron� wysadzonej obecnie z siod�a Rodziny Santadio. � Panie Gronevelt � zacz�� don. � B�dzie pan nadal prowadzi� hotel, tyle �e pod moim nadzorem. Nie musi si� pan obawia� ani o swoje bezpiecze�stwo, ani o pieni�dze. Hotel pozostanie pana w�asno�ci� w pi��dziesi�ciu jeden procentach, ja za� b�d� w�a�cicielem czterdziestu dziewi�ciu procent, nale��cych przedtem do Rodziny Santadio. B�d� legalnie reprezentowany. Czy to panu odpowiada? Gronevelt, kt�ry zachowywa� si� z wielk� godno�ci�, mimo wieku zachowa� wspania�� prezencj�, powiedzia� ostro�nie: � Odpowiada, ale pod warunkiem, �e b�d� prowadzi� hotel po swojemu. W przeciwnym razie wol� odsprzeda� panu sw�j udzia�. � I zrezygnowa�by pan z tej kopalni z�ota? � spyta� z niedowierzaniem don. � Nie, niech si� pan nie obawia. Przede wszystkim jestem cz�owiekiem interes�w. Gdyby Santadiowie potrafili zachowa� umiar, nie dosz�oby do tych wszystkich strasznych rzeczy. A tak przestali istnie� jako Rodzina. Ale pan i ja jeste�my lud�mi rozs�dnymi. Moi reprezentanci otrzymaj� dzia�k� Santadi�w. A Joseph De Lena, Pippi, otrzyma to, co mu si� b�dzie s�usznie nale�a�o. Zostanie moim bruglione na Zachodzie z pensj� roczn� w wysoko�ci stu tysi�cy wyp�acan� przez hotel �Xanadu� w formie, jak� uzna pan za stosown�. W przypadku jakich� k�opot�w prosz� si� zwraca� do niego. W pa�skiej bran�y trudno si� ich ustrzec. Wysoki, skromny Gronevelt spyta� spokojnie: � Dlaczego w�a�nie mnie pan tak wyr�nia? Na pewno ma pan mn�stwo innych mo�liwo�ci. � Poniewa� pan jest geniuszem w swoim fachu � odpar� powa�nie don Domenico. � Wszyscy w Las Vegas tak m�wi�. Szanuj� pana i dlatego zamierzam panu co� da�. S�ysz�c to Gronevelt u�miechn�� si�. � Da� mi pan do��. M�j hotel. Czy co� mo�e si� z tym r�wna�? Don obdarzy� go rozbawionym spojrzeniem, bo cho� by� powa�nym cz�owiekiem, czasami bawi�o go popisywanie si� w�adz�. � Mo�e pan zg�osi� kandydatur� na przewodnicz�cego Komisji Hazardu w Newadzie. Maj� wakat. Rzadko zdarza�o si�, aby Gronevelt by� do tego stopnia zaskoczony i pod tak g��bokim wra�eniem. Serce zabi�o mu rado�nie, gdy� oto przed jego hotelem otwiera�a si� przysz�o��, o jakiej nie �mia� nawet marzy�. � Je�li potrafi pan to za�atwi� � powiedzia� cicho � to w najbli�szym czasie b�dziemy bardzo bogaci. � Ju� za�atwi�em � odpar� don. � A teraz zapraszam na przyj�cie. � Natychmiast wracam do Las Vegas � o�wiadczy� Gronevelt. � My�l�, �e nie powinienem by� tu widziany. Don pokiwa� g�ow�. � Petie, niech kto� podwiezie pana Gronevelta do Nowego Jorku. W pokoju pozostali ju� tylko m�odzi Clericuziowie oraz Pippi De Lena i Virginio Ballazzo. Wszyscy poza Giorgiem sprawiali wra�enie lekko zdezorientowanych. Nie znali plan�w don Clericuzia. Ballazzo by� m�ody jak na bruglione, mia� tylko kilka lat wi�cej od Pippiego. Kontrolowa� zwi�zki zawodowe, transport odzie�y, cz�ciowo narkotyki. Don Domenico przyrzek� mu, �e od tej chwili b�dzie niezale�ny od Rodziny Clericuzio. Mia� p�aci� jej dziesi�� procent i rz�dzi� si� po swojemu. Virginio Ballazzo poczu�, �e zakr�ci�o mu si� w g�owie od tego awansu. Zazwyczaj nie mia� k�opot�w z wyra�aniem swych uczu�, a nawet s�yn�� z wylewno�ci, teraz jednak wzruszenie odebra�o mu mow� i zdoby� si� tylko na obj�cie don Clericuzia. � Z tych dziesi�ciu procent pi�� b�d� odk�ada� na tw� emerytur� lub jaki� nieprzewidziany wypadek � powiedzia� don. � Wybacz, �e ci to m�wi�, ale ludzie si� zmieniaj�, trac� pami��, zapominaj� o wdzi�czno�ci. Ot� prosz�, �eby� dok�adnie prowadzi� ksi�gowo��. � Przerwa�. � Miej przy tym na uwadze, �e nie jestem z urz�du skarbowego i nie mog� ci wlepi� domiaru. Ballazzo zrozumia�, co to znaczy. Don Domenico wymierza� kar� szybko i bez ostrze�enia. Kar� nieodwo�alnie by�a �mier�. Zreszt�, jak mia� rozprawia� si� z wrogami? Don Clericuzio zwolni� Ballazza. Kiedy odprowadza� do drzwi Pippiego, zawaha� si� na moment, po czym przyci�gn�� go do siebie i szepn�� mu do ucha: � Ale pami�taj, to nasz sekret. I niech tak zostanie. Nigdy ci nie wyda�em takiego rozkazu. Nieopodal wej�cia do willi na Pippiego De Lena czatowa�a Rose Marie Clericuzio, bardzo m�oda i bardzo pi�kna wdowa, cho� w czerni zdecydowanie nie by�o jej do twarzy. �a�oba po m�u i bracie t�umi�a jej naturaln� �ywotno��, tak wa�n� dla �r�dziemnomorskiego typu urody. Sprawia�a, �e ogromne br�zowe oczy wydawa�y si� zbyt ciemne, a oliwkowa cera ziemista. Urod� Rose Marie o�ywia� jedynie b��kit �pioszk�w jej nowo ochrzczonego synka Dantego, kt�rego trzyma�a na r�kach. Przez ca�y dzie� unika�a ojca i braci, Giorgia, Vincenta i Petiego, chcia�a jednak porozmawia� z Pippim De Lena. Gdy by�a nastolatk�, kocha�a si� w kuzynie do szale�stwa. Niestety, Pippi, dziesi�� lat starszy, zawsze zbywa� j� �artami, traktowa� jak smarkul�. Mimo �e s�yn�� z pob�a�ania cielesnym zachciankom, wobec c�rki don Clericuzia zachowywa� daleko id�c� wstrzemi�liwo��. � Cze��, Pippi � zagadn�a go. � Gratuluj�. Odpowiedzia� jej czaruj�cym u�miechem przystojnego brutala. Pochyli� si�, �eby poca�owa� niemowl� w czo�o, przy czym zaskoczy�o go, �e pachn�ce jeszcze troch� ko�cio�em w�osy ma�ego by�y sztywne niczym szczecina. � Dante Clericuzio. Pi�knie brzmi � stwierdzi�. Powiedzia� to nie bez kozery, Rose Marie bowiem za namow� don Clericuzia wr�ci�a � wraz z osieroconym synkiem � do panie�skiego nazwiska, z kt�rego to powodu, mimo �e argumenty ojca brzmia�y bardzo przekonuj�co, dr�czy�y j� wyrzuty sumienia. Nimi w�a�nie podyktowane by�o jej pytanie: � Jak ci si� uda�o nam�wi� sw� protestanck� �on� na katolick� uroczysto�� i takie religijne imi�? � Moja �ona mnie kocha i za wszelk� cen� chce mi sprawi� przyjemno��. Nalene go kocha�a, bo go nie zna�a. W ka�dym razie nie tak dobrze jak ona. � Da�e� ma�emu na imi� Croccifixio � stwierdzi�a. � My�l�, �e ameryka�skie imi� sprawi�oby wi�ksz� przyjemno�� twojej �onie. � To imi� twego dziadka. Nada�em je synowi, aby sprawi� przyjemno�� twemu ojcu � odpar� Pippi. � Wszyscy wci�� staramy si� sprawi� mu przyjemno�� � zauwa�y�a Rose Marie. Gorycz tego stwierdzenia zosta�a jednak zamaskowana u�miechem, kt�ry dzi�ki uk�adowi ko�ci policzkowych wydawa� si� naturalnym wyrazem jej twarzy, dodawa� jej wdzi�ku i �agodzi� k��liwo�� uwag. Po chwili milczenia doda�a: � Dzi�kuj� za uratowanie mi �ycia. Pippi popatrzy� na ni�, jakby nie od razu rozumia�, o co chodzi, a potem rzek� cicho: � Nic ci nie grozi�o. � Po�o�y� r�k� na jej ramieniu. � Naprawd�. I przesta� ju� o tym my�le�. Zapomnij. Czeka nas szcz�liwa przysz�o��. Tylko zapomnij o przesz�o�ci. Rose Marie przytkn�a wargi do g��wki dziecka, ale po to, by Pippi nie m�g� zobaczy� jej miny. � Zapomn� � mrukn�a �wiadoma, �e Pippi powt�rzy t� rozmow� jej ojcu i braciom. I doda�a: � Pogodzi�am si� ju� z t� sytuacj�. � Niech wiedz�, �e ona ich wci�� kocha i cieszy si� z przyj�cia synka (oczyszczonego dzi� z grzechu pierworodnego, dzi�ki czemu nie grozi�o mu, �e b�dzie si� sma�y� po wsze czasy w piekle) na �ono Rodziny. W tej chwili podszed� do nich z ty�u Virginio Ballazzo, zagarn�� ich ramionami i wyprowadzi� na �rodek murawy. Z willi wyszed� don Domenico w orszaku syn�w. Rodzina Clericuzio � panowie w smokingach, panie w d�ugich sukniach, dzieci w at�asach � ustawi�a si� p�kolem do zdj�cia. Go�cie zacz�li klaska� i wykrzykiwa� �yczenia. Chwila ta � chwila pokoju, triumfu, mi�o�ci � zosta�a uwieczniona na fotografii, kt�ra powi�kszona i oprawiona w ramk� zawi�nie w gabinecie don Clericuzia obok ostatniego portretu jego syna Silvia, poleg�ego w wojnie z Rodzin� Santadio. Don wr�ci� na balkon sypialni, sk�d dalej obserwowa� przyj�cie na dole. Pchaj�c przed sob� w�zek, Rose Marie min�a grup� graczy w kule. Wysoka, szczup�a i elegancka �ona Pippiego, Nalene, z ma�ym Croccifixiem na r�kach przeci�a trawnik, �eby si� do niej przy��czy�. Po�o�y�a synka obok jego kuzyna, a potem obie patrzy�y na malc�w z ogromn� czu�o�ci�. Serce don Clericuzia przepe�ni�a rado�� na my�l o tym, �e ci ch�opcy nigdy si� nie dowiedz�, jak� cen� zap�acono za ich szcz�liwe �ycie. Teraz do matek podszed� Petie i w�o�y� do w�zka butelk� z mlekiem. Wszyscy troje wybuchn�li �miechem, bo malcy zacz�li j� sobie wyrywa�. Rose Marie wzi�a Dantego na r�ce. Patrz�c na ni� don wspomnia� przesz�o�� i ci�ko westchn��. Wdowa � c� za rozdzieraj�cy serce widok. Jak�e by�a pi�kna i radosna, kiedy kocha�a. Rose Marie, jego ukochana c�rka, niegdy� weso�a, pe�na �ycia dziewczyna, zmieni�a si� wprost nie do poznania. Utrata m�a i brata to dla kobiety straszny cios. Ale don z do�wiadczenia wiedzia�, �e rozpacz nie trwa wiecznie, a wdowy w ko�cu zdejmuj� �a�ob�. Poza tym mia�a dziecko. Dzieci s� wielk� pociech�. Don Clericuzio pomy�la� o w�asnym �yciu i zdziwi� si�, �e tyle dokona�. To prawda, �e musia� niekiedy podejmowa� potworne decyzje, ale niczego nie �a�owa�. Post�powa� s�usznie. Odpowie przed Bogiem za swe grzechy i miejmy nadziej�, �e zostan� mu odpuszczone. Teraz Pippi gra� w kule z trzema �o�nierzami z Enklawy Bronxu, kt�rzy, cho� byli od niego starsi i mieli dobrze prosperuj�ce przedsi�biorstwa, czuli przed nim wielki mores. Pippi, �wiadom, �e jest w centrum uwagi, tryska� humorem. By� legend�, tym, kt�ry wygra� w bocce z Santadiami. Rado�� go wr�cz rozsadza�a � za ka�dym razem, gdy jego kula wybi�a z misy kul� przeciwnika, wznosi� zwyci�ski okrzyk. Ca�y Pippi, pomy�la� don. Wierny �o�nierz, mi�y towarzysz. Silny, zwinny, przebieg�y, ma�o wymagaj�cy. Na boisko wszed� teraz Virginio Ballazzo, jedyny cz�owiek, kt�ry m�g� z nim konkurowa�. Rzuci� kul�. Po chwili jego celno�� nagrodzono g�o�nymi oklaskami. Ballazzo z�o�y� triumfalny uk�on w stron� balkonu. Don Clericuzio zaklaska�, czuj�c co� w rodzaju dumy, �e tacy ludzie (i wszyscy inni, kt�rzy zebrali si� w t� Palmow� Niedziel� w Quogue), rozkwitali i tak dobrze sobie radzili pod jego panowaniem. A dzi�ki jego dalekowzroczno�ci przetrwaj� trudne lata, kt�re na pewno nadejd�. Nie dostrzega� tylko zal��k�w z�a w nie uformowanych jeszcze umys�ach ludzkich. Ksi�ga pierwsza Hollywood Las Vegas, 1990 Rozdzia� pierwszy Cytrynowe, charakterystyczne dla kalifornijskiej wiosny �wiat�o oblewa�o marchewkowe w�osy Boza Skanneta. Umi�nione cia�o m�czyzny dr�a�o; gotowa� si� do skoku. Skannet ca�ym swym jestestwem cieszy� si�, �e �wiadkami jego wyczynu b�dzie ponad miliard ludzi na ca�ym �wiecie. Wsuni�ty pod elastyczny pasek spodenek tenisowych ma�y pistolet zas�oni� d�ug� do ud, zapinan� na suwak bia�� kurtk� w pionowe czerwone b�yskawice. W�osy przewi�za� szkar�atn� bandan� w niebieskie kropki. W prawej r�ce dzier�y� du�� butl� srebrzystej wody Evian. Jak ula� pasowa� do �wiata, w kt�ry zamierza� za chwil� wkroczy�. Tym �wiatem by� t�um przed Pawilonem Dorothy Chandler w Los Angeles, oczekuj�cy przybycia gwiazd filmowych na ceremoni� wr�czenia Nagr�d Akademii. Gapie siedzieli na trybunach specjalnie wzniesionych na t� okazj�, na ulicy za� t�oczy�y si� ekipy stacji telewizyjnych, kt�re postawi�y sobie za cel rozes�a� wizerunki tych wsp�czesnych �wi�tych po ca�ym globie. Dzi� wieczorem �wiat zobaczy wielkie gwiazdy w ich ludzkich wcieleniach � jedne prze�ywaj�ce triumf, inne przegrane jak zwykli �miertelnicy. Gapi�w czujnie obserwowali umundurowani stra�nicy z b�yszcz�cymi br�zowymi pa�kami w kaburach. Ale Boz Skannet nie przejmowa� si� stra�nikami. By� od nich wy�szy, zwinniejszy i silniejszy, to raz, a dwa, �e b�dzie dzia�a� z zaskoczenia. Je�li mia�by si� kogo� obawia�, to raczej czatuj�cych na wielkie s�awy reporter�w i kamerzyst�w, spodziewa� si� jednak, i� b�d� woleli jego napad transmitowa�, ni� mu przeciwdzia�a�. Pod wej�cie do pawilonu zajecha�a bia�a limuzyna z Athen� Aquitane, okrzykni�t� przez niekt�re tygodniki �najpi�kniejsz� kobiet� �wiata�. Kiedy wy�oni�a si� z samochodu, gapie, skanduj�c jej imi�, zacz�li napiera� na barierki. Ekipy telewizyjne rzuci�y si�, by przekazywa� jej urod� do najdalszych zak�tk�w Ziemi. Athena Aquitane pomacha�a im r�k�. Skannet przeskoczy� barierk� przy trybunach. Klucz�c mi�dzy p�otkami policyjnymi, zobaczy�, �e br�zowe koszule stra�nik�w zbiegaj� si� w jednym punkcie. Normalka, pomy�la�. Stra�nicy ustawili si� jednak pod z�ym k�tem i wymin�� ich z tak� �atwo�ci�, z jak� przed laty wymija� zawodnik�w dru�yny przeciwnika na boisku pi�ki no�nej. Dobieg� w chwili, gdy zwr�cona do kamer lepszym profilem Athena m�wi�a co� do mikrofonu. Za ni� sta�o trzech m�czyzn. Upewniwszy si�, �e jest w polu widzenia kamery, Skannet chlusn�� na Athen� p�ynem z butelki. I krzykn��: � Masz tu troch� kwasu, ty dziwko! � A do kamery powiedzia� spokojnie: � Zas�u�y�a sobie. Wtedy dotar�a do� pierwsza fala m�czyzn w br�zowych koszulach, z pa�kami uniesionymi do bicia. Ukl�k� na ziemi. Athena Aquitane dojrza�a go w chwili, gdy unosi� r�k� z butelk� i zd��y�a si� troch� uchyli�. P�yn obla� jej policzek i ucho. Miliard ludzi na ca�ym �wiecie zobaczy�o na ekranach telewizor�w srebrzysty p�yn, mokry policzek aktorki, jej zaskoczenie na widok napastnika, wyraz autentycznego przera�enia, kt�ry przez chwil� oszpeci� jej cudn� twarz. Miliard ludzi na ca�ym �wiecie zobaczy�, jak policja wlok�a Skanneta, kt�ry najpierw uni�s� r�ce w triumfalnym ge�cie jak jaki� gwiazdor, ale zaraz zgi�� si� wp�, gdy� rozw�cieczony policjant, wymacawszy pistolet za paskiem jego spodenek, wymierzy� mu silny cios w nerki. Athena Aquitane, wci�� oszo�omiona, odruchowo otar�a r�k� policzek. Nie czu�a pieczenia. Spojrza�a na d�o�. Kropelki pr�dko wysycha�y. Jacy� ludzie przypadli do niej, �eby j� ratowa�, zabra� st�d czym pr�dzej. Odepchn�a ich i powiedzia�a spokojnie: � To tylko woda. � I na potwierdzenie swych s��w zliza�a kropelki z d�oni. Potem u�miechn�a si� smutno i doda�a: � Bardzo typowe dla mojego m�a. Zademonstrowawszy opanowanie, z jakiego s�yn�a, szybkim krokiem wesz�a do Pawilonu Dorothy Chandler. A kiedy otrzyma�a Oscara za najlepsz� rol� kobiec�, widzowie urz�dzili jej d�ug� owacj� na stoj�co. W zimnym wn�trzu apartamentu na najwy�szym pi�trze hotelu-kasyna �Xanadu� w Las Vegas powoli umiera� jego osiemdziesi�ciopi�cioletni w�a�ciciel. Tego wiosennego dnia wydawa�o mu si�, �e s�yszy st�umione przez odleg�o�� szesnastu pi�ter grzechotanie kuleczki z ko�ci s�oniowej w czerwonych i czarnych zag��bieniach k� ruletek, chrapliwe zakl�cia graczy, wyg�aszane pod adresem tocz�cych si� ko�ci, oraz zgrzytanie tysi�cy automat�w po�ykaj�cych �akomie srebrne monety. Alfred Gronevelt umiera� w pe�ni szcz�liwy. W ci�gu d�ugiego �ycia by� kolejno dziwkarzem, str�czycielem-amatorem, graczem, wsp�morderc�, politycznym mataczem, �eby sko�czy� jako surowy, ale sprawiedliwy w�adca �Xanadu�. Z obawy przed zdrad� nigdy nikogo nie pokocha�, lecz wielu ludziom okaza� sympati�. Niczego nie �a�owa�. Teraz cieszy� si� ka�d� ma�� przyjemno�ci�, kt�rych niewiele mu ju� w �yciu pozosta�o. Tak�, jak popo�udniowy obch�d kasyna. Do sypialni wszed� Croccifixio �Cross� De Lena, kt�ry przez ostatnie pi�� lat by� jego praw� r�k�. � Jeste� got�w, Alfredzie? � spyta�. Gronevelt z u�miechem skin�� g�ow�. Cross przeni�s� go na w�zek inwalidzki, za kt�rym sta� ju� sanitariusz. Piel�gniarka otuli�a starca pledem, wr�czy�a Crossowi pude�eczko z pigu�kami i otworzy�a m�czyznom drzwi apartamentu. Sama zostawa�a tutaj, gdy� Gronevelt nie �yczy� sobie jej towarzystwa w czasie popo�udniowych przeja�d�ek. Pokonawszy bezszelestnie zjadliwie zielony sztuczny trawnik ogrodu apartamentu, w�zek znikn�� we wn�trzu pospiesznej windy, kt�ra zatrzymywa�a si� dopiero szesna�cie pi�ter ni�ej, w kasynie. Gronevelt siedzia� wyprostowany jak �wieca i rozgl�da� si� doko�a. Bardzo lubi� patrze�, jak ludzie bezskutecznie usi�uj� pu�ci� go z torbami. W�zek mija� kolejno sektor ruletki, gry w oko, w bakarata, powoli przedziera� si� przez d�ungl� stolik�w, przy kt�rych grano w ko�ci. Gracze nie zwracali uwagi na starca o bystrym spojrzeniu, siedz�cego w w�zku inwalidzkim, nie widzieli zatem rozbawienia na jego wychud�ej twarzy. Nawiasem m�wi�c, inwalidzi w Las Vegas nie nale�eli do rzadko�ci. Pewnie spodziewali si�, �e los wynagrodzi im kalectwo. Wreszcie w�zek wtoczy� si� do kafeterii. Pos�ugacz ustawi� go w lo�y zarezerwowanej dla Gronevelta, sam za� usiad� przy innym stoliku, oczekuj�c na sygna�. Za przeszklon� �cian� w o�lepiaj�cym s�o�cu Newady po�yskiwa� ogromny basen wype�niony szmaragdow� wod�, w kt�rej pluska�y si� m�ode matki z dzie�mi, z daleka podobne do kolorowych zabawek. My�l, �e to wszystko jest jego dzie�em, napawa�a Gronevelta dum�. � Przegry� co�, Alfredzie � zaproponowa� Cross De Lena. Gronevelt u�miechn�� si� do niego. Cross mia� tak� urod�, �e podoba� si� kobietom i m�czyznom, a poza tym nale�a� do nielicznych os�b, kt�rym Gronevelt ufa�. � Kocham ten hotel, ch�opcze � powiedzia�. � Odziedziczysz moje udzia�y, b�dziesz wi�c musia� si� jako� u�o�y� z naszymi partnerami w Nowym Jorku, ale za nic na �wiecie nie oddawaj im �Xanadu�. Cross poklepa� starca po ko�cistej, wychud�ej d�oni. � Nie oddam. Gronevelt poczu�, jak �wiat�o s�oneczne zza szklanej �ciany przenika mu do �y�. � Wszystkiego ci� nauczy�em � ci�gn��. � Dokonali�my razem kilku naprawd� trudnych rzeczy, ale nie nale�y ogl�da� si� za siebie. Jedno ci tylko powiem: dobro procentuje, dlatego staraj si� robi� jak najwi�cej dobrego. To naprawd� pop�aca. Natomiast mi�o�� i nienawi�� nikomu nie wychodz� na zdrowie. Pili kaw�. Gronevelt dzioba� strudel, Cross popija� kaw� sokiem pomara�czowym. � Jeszcze jedno � przypomnia� sobie Gronevelt. � Wille dawaj tylko tym, kt�rzy s� gotowi przepu�ci� milion dolar�w. Pami�taj, te Wille s� s�awne. Nie wpuszczaj do nich byle kogo. Cross poklepa� Gronevelta po d�oni, ale nie od razu cofn�� r�k�. By� do niego bardzo przywi�zany. Pod pewnymi wzgl�dami nawet bardziej ni� do ojca. � Nie martw si�, Alfredzie � uspokoi� go. � Dla mnie Wille s� �wi�te. Co� jeszcze? Gronevelt popatrzy� na� zm�tnia�ymi od za�my oczyma. � B�d� ostro�ny � rzek�. � B�d� zawsze niezwykle ostro�ny. � Dobrze � odpar� Cross. A nast�pnie, chc�c odwr�ci� my�li starca od �mierci, spyta�: � Kiedy mi wreszcie opowiesz o Wielkiej Wojnie z Rodzin� Santadio? Wiem, �e wsp�pracowa�e� z nimi. Dlaczego wszyscy nabrali wody w usta? Gronevelt westchn�� z rezygnacj�, w spos�b charakterystyczny dla starego cz�owieka. � Wiem, �e pozosta�o mi niewiele czasu. Ale nie mog� ci nic powiedzie�. Najlepiej spytaj swego ojca. � Pyta�em. Ale on milczy jak zakl�ty. � Co by�o, to by�o � stwierdzi� Gronevelt. � Zostaw przesz�o�� w spokoju. Nie grzeb w niej. Nie szukaj w niej usprawiedliwienia czy uzasadnienia. Nie szukaj w niej szcz�cia. Jeste�, jaki jeste�, i to samo odnosi si� do �wiata. Potem Gronevelt wr�ci� do apartamentu i piel�gniarka go wyk�pa�a. Mierz�c mu puls, zmarszczy�a czo�o, na co Gronevelt powiedzia�: � To tylko procenty. Tej nocy spa� zdrowo, a nad ranem stwierdzi�, �e chcia�by popatrze� przez okno. Piel�gniarka posadzi�a go w ogromnym fotelu, otuli�a pledami, sama za� przycupn�a obok i si�gn�a ponownie po jego d�o�, by zmierzy� puls. Kiedy chcia�a cofn�� r�k�, Gronevelt przytrzyma� j� za nadgarstek. Nie oponowa�a. Trzymaj�c si� za r�ce, obserwowali wsch�d czerwonej kuli s�o�ca nad pustyni�. Niebo stopniowo zmieni�o barw� z atramentowoczarnej na ciemnopomara�czow�. Gronevelt patrzy� na kort tenisowy, pole golfowe, basen, siedem Willi o�wietlonych niczym Wersal oraz dumnie powiewaj�ce flagi hotelu �Xanadu� � bia�e go��bie na zgni�ozielonym polu. Na bezkresn� pustyni� w tle. Wszystko to moje dzie�o, duma�. Na ugorze wybudowa�em �wi�tyni� przyjemno�ci. �y�em szcz�liwie. Sobie to zawdzi�czam. Stara�em si� by� najlepszym cz�owiekiem na �wiecie. Czy zostan� os�dzony? My�lami wr�ci� do swojej m�odo�ci, przypomnia� sobie koleg�w, m�odocianych filozof�w, spieraj�cych si� na temat Boga i moralno�ci, jak to w�wczas mieli w zwyczaju czternastoletni ch�opcy. �Gdyby ci dawali milion dolar�w za naci�ni�cie guzika i zabicie miliona Chi�czyk�w � zacz�� kiedy� jeden z nich z triumfaln� min�, jak gdyby stawia� jak�� niemo�liw� do rozwi�zania kwesti� etyczn� � zrobi�by� to?� Po d�ugiej dyskusji zgodzili si�, �e nie byliby do tego zdolni. Wszyscy, opr�cz Gronevelta. Teraz wiedzia� z ca�� pewno�ci�, �e to on mia� wtedy racj�. Nie dlatego, �e odni�s� w �yciu sukces, ale dlatego, �e dzi� nikt by takiego pytania ju� nie postawi�. Dylematy tego rodzaju przesta�y istnie�. Co najwy�ej mo�na by�o je sformu�owa� w nast�puj�cy spos�b: �Czy nacisn��by� guzik, �eby dla marnego tysi�ca dolar�w zabi� dziesi�� milion�w Chi�czyk�w� (czemu, do diab�a, w�a�nie Chi�czyk�w?). Tak brzmia�oby obecnie to pytanie. �wiat nabiera� krwawopurpurowej barwy. Groneveltowi zakr�ci�o si� w g�owie. �cisn�� d�o� piel�gniarki, �eby nie straci� r�wnowagi. Dzi�ki katarakcie m�g� patrze� prosto w s�o�ce. Pomy�la� sennie o kobietach, kt�re kocha�, i o pewnych dzia�aniach, kt�re przedsi�wzi��. O facetach, z kt�rymi obszed� si� bezlito�nie, i o tych, kt�rym okaza� mi�osierdzie. Pomy�la� o Crossie jak o synu i zrobi�o mu si� go �al. Pomy�la� o Rodzinie Santadio i o Rodzinie Clericuzio. By� szcz�liwy, �e ma to ju� za sob�. Tylko jak w�a�ciwie nale�a�o �y� � szcz�liwie czy moralnie? I czy do znalezienia odpowiedzi na to pytanie koniecznie trzeba by� Chi�czykiem? Ta ostatnia my�l zupe�nie go skonfundowa�a. Piel�gniarka poczu�a, �e d�o� starca nagle st�a�a i zrobi�a si� zimna. Pochyli�a si� nad nim, �eby sprawdzi�, czy daje znaki �ycia. Nie dawa�. Cross De Lena, spadkobierca i nast�pca, urz�dzi� Groneveltowi godny pogrzeb. Na t� smutn� ceremoni� zaprosi� (b�d� powiadomi� o niej) wszystkich luminarzy z Las Vegas, najwierniejszych graczy, znajome Gronevelta, ca�y personel hotelu. Albowiem Alfred Gronevelt, geniusz hazardu z Las Vegas, by� cz�owiekiem ciesz�cym si� powszechnym szacunkiem. Inicjowa� i finansowa� budow� ko�cio��w wszelkich wyzna�, gdy� uwa�a�, �e �graczom wierz�cym w Boga nale�y si� nagroda�. B�d�c wrogiem biedy i slums�w, budowa� pierwszorz�dne szpitale i znakomite szko�y. I zawsze m�wi�, �e robi to we w�asnym interesie. Pogardza� Atlantic City, gdzie za aprobat� w�adz stanowych przyw�aszczano sobie wszystkie pieni�dze, lekcewa��c tamtejsze spo�ecze�stwo. Gronevelt usilnie przekonywa� opini� spo�eczn�, �e hazard nie jest karygodnym wyst�pkiem, lecz rozrywk� klasy �redniej, tak� sam�, jak golf lub baseball. On to sprawi�, �e hazard wyszed� z podziemia. Dlatego w�a�nie Las Vegas chcia�o odda� mu cze��. Cross stara� si� panowa� nad emocjami. Mia� poczucie g��bokiej straty, bo, odk�d si�ga� pami�ci�, z Groneveltem ��czy�a go silna wi� uczuciowa, ale nie wolno mu by�o zapomnie�, �e zosta� w�a�cicielem pi��dziesi�ciu jeden procent hotelu �Xanadu�. Wartych, z grubsza licz�c, pi��set milion�w dolar�w. Rozumia�, �e teraz w jego �yciu nast�pi wiele zmian. Taka w�adza i takie pieni�dze ��cz� si� z wi�kszymi zagro�eniami. Zmieni� si� tak�e jego stosunki z don Clericuziem i Rodzin� � odt�d b�dzie ich wsp�lnikiem w interesach. Pierwszy telefon wykona� do Quogue. Odebra� Giorgio i udzieli� mu pewnych instrukcji. Powiedzia�, �e Rodzin� na pogrzebie reprezentowa� b�dzie Pippi. Dante poleci do Las Vegas najbli�szym samolotem, aby doprowadzi� do ko�ca pewn� misj�, o kt�rej rozmawiali wcze�niej, ale nie pojawi si� na pogrzebie. O tym, �e Cross zosta� w�a�cicielem po�owy hotelu, nawet si� nie zaj�kn��. Nast�pnie Cross zadzwoni� do swej siostry Claudii, kt�ra wcze�niej pr�bowa�a si� z nim skontaktowa�. Niestety, u niej te� odezwa� si� automat. R�wnie� Ernest Vail prosi� go o telefon. Cross go lubi� i mia� jego rewersy na pi��dziesi�t paczek, ale tym razem Vail b�dzie musia� wzi�� na wstrzymanie i poczeka�, a� b�dzie po uroczysto�ciach. Wiadomo�� zostawi� te� Pippi, d�ugoletni przyjaciel Gronevelta, kt�rego Cross teraz potrzebowa�, �eby mu wyja�ni�, co dalej. Ciekawe, jak ojciec ustosunkuje si� do jego nowej pozycji, bogactwa? To mo�e by� dra�liwa sprawa, podobnie jak u�wiadomienie klanowi Clericuzio, �e ich bruglione na Zachodzie nie jest ju� byle kim. Cross nie mia� w�tpliwo�ci, �e don si� potrafi znale�� w tej sytuacji, i by� prawie pewny, �e nie zawiedzie si� na ojcu. Ale jak zareaguj� Giorgio, Vincent i Petie Clericuzio, nie m�wi�c o Dantem? Z Dantem byli zaprzysi�onymi wrogami od dnia, kiedy zostali razem ochrzczeni w prywatnej kaplicy don Clericuzia. Ich wzajemna niech�� sta�a si� w Rodzinie dy�urnym dowcipem. A tu Dante ma przyjecha� do Las Vegas, �eby si� zaj�� Du�ym Timem, zwanym te� Cyganem. Ta my�l nie dawa�a spokoju Crossowi, kt�ry do Du�ego Tima mia� jak�� dziwn� s�abo��. Domy�la� si�, �e los Cygana zosta� przes�dzony przez samego don Clericuzia, chcia�by jednak wiedzie�, w jaki spos�b Dante zamierza� �si� nim zaj��. Takiego pogrzebu w Las Vegas nie pami�tano. Alfredowi Groneveltowi oddawano ho�d jak jakiemu� �wi�temu. Zw�oki wystawiono na widok publiczny w wybudowanym za jego pieni�dze ko�ciele protestanckim, kt�ry ��czy� majestatyczno�� katedr europejskich z br�zowymi, pochy�ymi �cianami india�skich tipi. Motywy india�skie kr�lowa�y r�wnie� na ogromnym parkingu, b�d�cym przejawem os�awionego praktycyzmu Las Vegas. Ch�r z uniwersytetu, na kt�rym Gronevelt finansowa� trzy etaty na wydziale humanistycznym, poleca� go w swych pie�niach Bogu. �a�obnicy, kt�rzy zdobyli wykszta�cenie dzi�ki stypendiom fundowanym przez Gronevelta, sprawiali wra�enie szczerze zmartwionych. Za trumn� szli r�wnie� gracze, kt�rzy stracili w �Xanadu� ca�e fortuny; ci z kolei nie kryli zadowolenia, �e cho� raz g�r� s� oni, nie Gronevelt. Samotnie przyby�e kobiety, niekt�re w �rednim wieku, cicho pop�akiwa�y. W pogrzebie wzi�li te� udzia� przedstawiciele synagog i ko�cio��w katolickich, do kt�rych zbudowania Gronevelt si� walnie przyczyni�. Oczywi�cie zamkni�cie kasyna by�oby bardzo nie po my�li zmar�ego, wobec tego na uroczysto�� przybyli tylko szefowie sal i krupierzy, kt�rzy tego dnia pracowali na nocn� zmian�. Zjawili si� nawet niekt�rzy go�cie z Willi, traktowani przez Crossa i Pippiego ze szczeg�ln� atencj�. Przyby� r�wnie� � w asy�cie mera � gubernator stanu Newada, Walter Wavven. Zamkni�to w cz�ci miasta ruch, aby umo�liwi� spokojne dotarcie na cmentarz procesji z�o�onej ze srebrnego karawanu, czarnych limuzyn oraz �a�obnik�w id�cych pieszo i aby Alfred Gronevelt m�g� po raz ostatni przejecha� przez stworzony przez siebie �wiat. Tego wieczora obywatele-go�cie Las Vegas z�o�yli mu ostatni ho�d. Ho�d, kt�ry niew�tpliwie bardzo by mu si� spodoba�. Grali tak wysoko, �e ustanowili nowy rekord plajty, je�li oczywi�cie nie bra� pod uwag� nocy sylwestrowych. Okazali Groneveltowi szacunek, grzebi�c wraz z nim swe pieni�dze. Wieczorem Cross De Lena by� got�w do rozpocz�cia nowego �ycia. Tego samego wieczora Athena Aquitane siedzia�a na kanapie w swym domu przy pla�y w Malibu Colony i pr�bowa�a podj�� jak�� decyzj�. Przez otwarte drzwi wpada� wiatr znad oceanu, przyprawiaj�c j� o dreszcze. S�awn� na ca�ym �wiecie aktork� trudno sobie wyobrazi� jako ma�� dziewczynk�. Trudno sobie wyobrazi�, jaka by�a, nim sta�a si� kobiet�. Charyzmat gwiazdy ka�e nam wierzy�, �e wyskoczy�a w pe�ni ukszta�towana � podobnie jak kreowane przez ni� pi�kne bohaterki � z g�owy Zeusa. S�ynne aktorki nigdy nie siusia�y w majtki, nie by�y szczerbate, nie mia�y tr�dziku, nie j�ka�y si� onie�mielone, nie dostawa�y fio�a w wieku dorastania, nie masturbowa�y si�, nie kocha�y si� bez wzajemno�ci, nie zmaga�y si� z losem. Jej samej trudno by�o wygrzeba� z zakamark�w pami�ci obraz siebie, kiedy by�a tak� normaln� osob�. Zawsze uwa�a�a si� za osob� w czepku urodzon�. Wszystko przychodzi�o jej szalenie �atwo. Mia�a cudownych rodzic�w, kt�rzy w por� zwr�cili uwag� na jej zdolno�ci i zadbali o ich rozw�j. Mimo �e by�a bardzo �adna, nie ograniczyli si� do zachwyt�w nad jej urod�. Ojciec uczy� j� sport�w, matka literatury i sztuki. Athena nie przypomina�a sobie, �eby w dzieci�stwie by�a kiedykolwiek smutna, nieszcz�liwa. A� do sko�czenia siedemnastu lat. Wtedy to zakocha�a si� w Bozie Skannecie, kt�ry by� od niej cztery lata starszy, w college�u za� uchodzi� za lokaln� gwiazd� pi�karsk�. Jego rodzina posiada�a najwi�kszy bank w Houston. Boz by� r�wnie przystojny, co Athena pi�kna, do tego adorowa� j� w zabawny, czaruj�cy spos�b. Gdy ich doskonale ukszta�towane cia�a przylgn�y jak magnesy, a zako�czenia nerw�w zaiskrzy�y niczym przewody pod wysokim napi�ciem, odnie�li wra�enie, �e znale�li si� w raju. Chc�c w nim pozosta� na zawsze, pobrali si�. Athena szybko zasz�a w ci���, ale nie przybiera�a specjalnie na wadze i nie odczuwa�a md�o�ci. Cieszy�a si� na swego dzidziusia. Chodzi�a dalej do college�u, studiowa�a aktorstwo, gra�a w golfa i w tenisa. Na korcie tenisowym wygrywa� Boz, na polu golfowym lepsza by�a Athena. Boz otrzyma� posad� w banku ojca. Po urodzeniu dziecka, dziewczynki, kt�rej da�a na imi� Bethany, Athena wr�ci�a do szko�y, zw�aszcza �e Boza sta� by�o na op�acenie nia�ki i s�u��cej. Ma��e�stwo tylko zaostrzy�o apetyt Atheny na nauk�. Mn�stwo czyta�a, g��wnie dramaty. Zachwyca�a si� Pirandellem, Strindberg budzi� w niej mieszane uczucia, p�aka�a nad Tennessee Williamsem. Sta�a si� bardziej rzutka, a inteligencja doskonale harmonizowa�a z jej urod�, dodaj�c godno�ci, kt�rej czasem brakuje pi�knu. Nic wi�c dziwnego, �e durzyli si� w niej wszyscy m�czy�ni, m�odzi, starzy, w �rednim wieku. Przyjaciele zazdro�cili Bozowi Skannetowi takiej �ony. Athena dumnie obnosi�a sw� doskona�o�� i dopiero po latach dowiedzia�a si�, �e dra�ni�a ni� wielu ludzi, zar�wno znajomych, jak i kochank�w. Boz powiedzia� wtedy �artem, �e tak samo dra�ni� ich rolls-royce, kt�rego co wiecz�r parkowa� na ulicy. Boz nie by� g�upi i sam widzia�, �e ma niezwyk�� �on�, stworzon� do innego �ycia. Czu�, �e utraci j� tak samo, jak swe marzenia o karierze sportowej. Niestety, nie szykowa�a si� �adna wojna, w kt�rej m�g�by wykaza� si� odwag�, czego �a�owa�, bo czu�, �e rozpiera go w�ciek�o��. Wygl�da� do�� poci�gaj�co, ale nie posiada� �adnego szczeg�lnego talentu. Nie interesowa�o go te� zbijanie maj�tku. Athena mia�a talent i wiedzia�a, czego chce od �ycia. Jak�e jej tego zazdro�ci�. Dlatego postanowi� wyj�� naprzeciw przeznaczeniu. Zacz�� pi�, uwodzi� �ony koleg�w, a w banku ojca zawiera� niezbyt czyste transakcje. Cieszy� si� ze swego sprytu, jak ka�dy m�czyzna z nowo nabytej umiej�tno�ci, i postanowi� wykorzysta� go do ukrycia swych prawdziwych uczu� do �ony. Nienawidzenie kogo� tak pi�knego i doskona�ego, jak Athena, uwa�a� za nie lada bohaterstwo. Mimo rozwi�z�ego trybu �ycia cieszy� si� doskona�ym zdrowiem. Spodoba�o mu si� to. Zacz�� chodzi� do si�owni, trenowa� boks. Kocha� ring, gdy� m�g� przywali� komu� pi�ci� w twarz, znienacka przej�� od lekkich kuksa�c�w do ciosu sierpowego. Podoba� mu si� stoicki spok�j tej walki. Uwielbia� polowanie, strzelanie do zwierz�t. Czerpa� przyjemno�� z uwodzenia naiwnych kobiet, bawi�a go banalna powtarzalno�� romans�w. Dumny ze swego sprytu zacz�� si� zastanawia�, jak go najlepiej spo�ytkowa� w konkretnej sytuacji. Zrobi� Athenie wi�cej dzieci? Czw�rk�, pi�tk�, sz�stk�. Dzieci by ich znowu do siebie zbli�y�y. Dzieci powstrzyma�yby Athen� od skok�w w bok. Ale Athena przejrza�a go na wylot i da�a mu zdecydowany odp�r. Co wi�cej, powiedzia�a: �Je�li chcesz mie� wi�cej dzieci, niech ci je urodz� kobiety, kt�re pieprzysz�. Pierwszy raz rzuci�a mu w twarz tak grubia�skie s�owa. Inna rzecz, �e wcale si� nie kry� ze sw� niewierno�ci�. Na tym w istocie polega�a jego chytro��. Wola�, �eby Athena odesz�a od niego z p�aczem, ni� porzuci�a dla innego. Athena widzia�a, co dzia�o si� z Bozem, ale by�a zbyt m�oda i zbyt zaj�ta sob�, �eby si� nim przejmowa�. Dopiero wtedy, gdy Boz zrobi� si� okrutny, dwudziestoletnia Athena stwierdzi�a, �e wszystko ma swoje granice. Boz zacz�� zachowywa� si� w spos�b typowy dla m�czyzn, kt�rzy nienawidz� kobiet. Athena odnosi�a wra�enie, �e jej m�� zbzikowa�. W drodze powrotnej z banku Boz zwykle wst�powa� do pralni chemicznej po ich ubrania, co uzasadnia� tak: �Tw�j czas jest cenniejszy od mojego, skarbe�ku. Nie do��, �e ci�ko pracujesz, to jeszcze chodzisz na jakie� strasznie wa�ne kursy�. Oboj�tnym tonem maskowa� zawart� w tej uwadze z�o�liwo��. Pewnego dnia wr�ci� z nar�czem jej sukien w chwili, kiedy w�a�nie bra�a k�piel. Popatrzy� na ni� z g�ry, na jej z�ote w�osy, bia�� sk�r�, kr�g�e piersi, brodawki polukrowane pian� i powiedzia� grubym g�osem: �Ciekawe, jak� b�dziesz mia�a min�, kiedy wrzuc� ci te �achy do wanny�. Ale nie wrzuci�, tylko odwiesi� suknie do szafy, a j� wyj�� z wanny, wytar� r�owym, szorstkim r�cznikiem, a potem si� z ni� kocha�. Kilka tygodni p�niej sytuacja si� powt�rzy�a. Tylko �e tym razem ubrania wyl�dowa�y w wodzie. Pewnego wieczora przy kolacji Boz zagrozi�, �e pot�ucze naczynia. Sko�czy�o si� na pogr�kach, ale tydzie� p�niej rozbi� w drobny mak wszystko, co by�o w kuchni. Po takich wybrykach zawsze bardzo przeprasza� �on�. I zawsze chcia� si� z ni� kocha�. Ona jednak nie mia�a na to najmniejszej ochoty. W tym czasie sypiali ju� w osobnych pokojach. Kiedy indziej przy kolacji Boz uni�s� pi�� i powiedzia�: �Twoja twarz jest zbyt doskona�a. Mo�e gdybym z�ama� ci nos, nabra�aby charakteru jak twarz Marlona Brando�. Pobieg�a do kuchni, on rzuci� si� za ni�. Ze strachu chwyci�a za n�. Boz si� roze�mia� i stwierdzi�: �Do tego akurat nie jeste� zdolna�. Mia� racj�. Bez trudu odebra� jej n�. �Ja tylko �artowa�em � rzek�. � Jedyn� tw� wad� jest zupe�ny brak poczucia humoru�. Dwudziestoletnia Athena �mia�o mog�a poskar�y� si� rodzicom, ale nie zrobi�a tego. Trzyma�a te� fason przed przyjaci�mi. Ufna w sw� inteligencj� postanowi�a sama znale�� wyj�cie z tej sytuacji. Wiedzia�a ju�, �e szko�y nie sko�czy. Na jak�� oficjaln� pomoc te� nie mog�a liczy�. Przez chwil� zastanawia�a si�, czy nie rozkocha� Boza jeszcze raz w sobie, ale na sam� my�l o p�j�ciu z nim do ��ka dostawa�a g�siej sk�rki. Czu�a, �e nie potrafi�aby udawa� mi�o�ci w spos�b przekonuj�cy, cho� sam pomys� bardzo przemawia� do jej aktorskiej wyobra�ni. To, co sprawi�o, �e w ko�cu zdecydowa�a si� wzi�� sprawy w swoje r�ce, mia�o zwi�zek nie z ni�, lecz z Bethany. Boz lubi� podrzuca� ich roczn� c�reczk� do g�ry i do ostatniej chwili udawa�, �e nie zamierza jej z�apa�. Raz, niby niechc�cy, upu�ci� j� na kanap�. A kt�rego� dnia, tym razem z ca�� pewno�ci� umy�lnie, upu�ci� ma�� na pod�og�. Athena krzykn�a z przera�enia. Rzuci�a si� do Bethany, podnios�a j�, przytuli�a, zacz�a uspokaja�. Ca�� noc obserwowa�a dziecko, siedz�c obok ��eczka. Bethany mia�a na g�owie ogromny guz. Boz ze �zami w oczach przeprasza� i przysi�ga�, �e ostatni raz bawi� si� z ni� w ten spos�b. Ale Athena podj�a ju� decyzj�. Nast�pnego dnia wyj�a wszys