1939 sierpie� 23, Moskwa Pakt o nieagresji mi�dzy Niemcami a ZSRR Rz�d ZSRR i Rz�d Niemiecki kieruj�c si� pragnieniem utrwalenia sprawy pokoju mi�dzy ZSRR a Niemcami oraz wychodz�c z podstawowych za�o�e� paktu o neutralno�ci, zawartego mi�dzy ZSRR a Niemcami w kwietniu 1926 r., wyrazi�y zgod� na nast�puj�ce porozumienie. Art. I Obie umawiaj�ce si� Strony zobowi�zuj� si� do powstrzymania si� od wszelkiej przemocy, od wszelkich akt�w agresji i wszelkich napa�ci we wzajemnych stosunkach zar�wno oddzielnie, jak i ��cznie z innymi pa�stwami. Art. II W przypadku gdy jedna z umawiaj�cych si� Stron stanie si� obiektem dzia�a� wojennych ze strony pa�stwa trzeciego, druga umawiaj�ca si� Strona nie oka�e temu pa�stwu poparcia w �adnej formie. Art. III Rz�dy obydwu umawiaj�cych si� Stron pozostaj� w przyszlo�ci we wzajemnym kontakcie dla konsultacji w celu wzajemnego informowania si� w kwestiach, dotycz�cych ich wsp�lnych interes�w. Art. IV �adna z umawiaj�cych si� Stron nie we�mie udzia�u w jakimkolwiek ugrupowaniu pa�stw, kt�re bezpo�rednio lub po�rednio jest skierowane przeciwko drugiej Stronie. Art. V W razie powstania spor�w lub konflikt�w mi�dzy umawiaj�cymi si� Stronami w sprawach tego lub innego rodzaju obie Strony b�d� rozstrzyga� te spory lub konflikty wy��cznie przez przyjazn� wymian� pogl�d�w albo w razie potrzeby przez ustanowienie komisji dla uregulowania konfliktu. Art. VI Pakt niniejszy zostaje zawarty na lat dziesi��, z tym, �e o ile jedna z umawiaj�cych si� Stron nie wypowie go na rok przed up�ywem terminu, termin mocy obowi�zuj�cej tego paktu uwa�a� si� b�dzie za przed�u�ony automatycznie na nast�pne pi�� lat. Art. VII Pakt niniejszy podlega ratyfikacji w mo�liwie najkr�tszym terminie. Wymiana dokument�w ratyfikacyjnych powinna nast�pi� w Berlinie. Pakt wchodzi w �ycie niezw�ocznie po jego podpisaniu. Sporz�dzony w dw�ch orygina�ach w j�zyku rosyjskim i niemieckim, w Moskwie, 23 sierpnia 1939 r. Z upowa�nienia Rz�du ZSRR (-) W. Mo�otow W imieniu Rz�du Rzeszy Niemieckiej (-) J. Ribbentrop �r�d�o: Polska w polityce mi�dzynarodowej 1939-1945, oprac. W. T. Kowalski, t. 1, Warszawa 1989, s. 462-463. TAJNY PROTOKӣ DODATKOWY z 23 VIII 1939 Przy okazji podpisania Paktu o Nieagresji pomi�dzy Rzesz� Niemieck� i Zwi�zkiem Socjalistycznych Republik Rad, podpisani pe�nomocnicy obu stron przedyskutowali w naj�ci�lej tajnych rozmowach spraw� granicy ich obop�lnych stref interes�w w Europie Wschodniej. Rozmowy te doprowadzi�y do nast�puj�cych wniosk�w: W wypadku nast�pienia terytorialnych lub politycznych zmian na terenach nale��cych do pa�stw ba�tyckich(Finlandia, Estonia, �otwa i Litwa) p�nocna granica Litwy stanowi� b�dzie granic� pomi�dzy strefami interes�w Niemiec i ZSSR. W zwi�zku z tym obie strony uznaj� interesy Litwy w rejonie Wilna. W razie zmian terytorialnych i politycznych na obszarach nale��cych do pa�stwa polskiego, strefy interes�w Niemiec i ZSSR b�d� rozgraniczone mniej wi�cej wzd�u� linii rzek Narwi, Wis�y i Sanu. Zagadnienie, czy interesy obu stron czyni� po��danym utrzymanie odr�bnego pa�stwa polskiego i jakie maj� by� granice tego pa�stwa, mo�e by� ostatecznie rozstrzygni�te dopiero w toku wydarze� politycznych. W ka�dym razie oba rz�dy rozwa�� t� spraw� w drodze przyjaznego porozumienia. Je�eli idzie o Europ� po�udniowo-wschodni� to strona radziecka podkre�la swoje zainteresowanie Besarabi�. Ze strony niemieckiej stwierdza si� zupe�ne desinterressement odno�nie tego terytorium. Protok� niniejszy traktowany b�dzie przez obie strony jako �ci�le tajny. Za rz�d Rzeszy Niemieckiej J.J. Ribbentrop Za rz�d ZSSR W. Mo�otow �r�d�o: Polska w polityce mi�dzynarodowej 1939-1945, oprac. W. T. Kowalski, t. 1, Warszawa 1989, s. 464. Moskwa, 23 sierpnia 1939 rok W celu u�ci�lenia pierwszego akapitu punktu drugiego "Tajnego protoko�u dodatkowego" z 23 sierpnia 1939 r. niniejszym wyja�nia si�, �e akapit ten nale�y odczytywa� w nast�puj�cej ostatecznej redakcji, a mianowicie: "2. W wypadku terytorialno-politycznej przebudowy obszar�w nale��cych do pa�stwa polskiego granica sfer interes�w Niemiec i ZSRR b�dzie przechodzi� mniej wi�cej wzd�u� linii rzek: Pisa, Narew, Wis�a, San". Z upowa�nienia Rz�du ZSRR /-/ W. Mo�otow Za Rz�d Rzeszy Niemieckiej /-/ F. W . Schulenburg T�um. z ros.E. Koz�owski �r�d�o: Agresja sowiecka na Polsk� 17 wrze�nia 1939 r. w �wietle dokument�w. Red. nauk. E. Koz�owski , t. 1, Geneza i skutki agresji, Warszawa 1994,s.94-95