Strona 1 SZYMON DREJ Bohater dwóch narodów Dviejų tautų didvyris The Hero of Two Nations Strona 2 Strona 3 SZYMON DREJ Bohater dwóch narodów Dviejų tautų didvyris The Hero of Two Nations Strona 4 Projekt „Śladami księcia Witolda” Nr SPF/PL/2009/45 jest wdrażany w ramach Celu 3: EuropejskaWspółpraca Terytorialna Program Współpracy Transgranicznej „Litwa-Polska”, który ma na celu wspieranie zrównoważonego rozwoju obszaru przygranicznego Litwy i Polski, poprzez podniesienie ekonomicznej, społecznej i terytorialnej spójności. Program jest współfinansowany z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Leidinys parengtas pagal projektą „Didžiojo kunigaikščio Vytauto pėdomis“ Nr. SPF/PL/2009/45 vykdomą pagal Europos teritorinio bendradarbiavimo tikslo Lietuvos ir Lenkijos bendradarbiavimo per sieną programos Smulkiųjų projektų fondą, skirtą skatinti tvarų Lietuvos ir Lenkijos pasienio regiono vystymąsi didinant ekonominę, socialinę ir teritorinę sanglaudą. Programą iš dalies finansuoja Europos Sąjungos Europos regioninės plėtros fondas. The publication has been prepared under the project “The Traces of Grand Duke Vytautas” No. SPF/PL/2009/45 is implemented under the Objective 3: European Territorial Cooperation Cross-Border Cooperation Programme “Lithuania-Poland”, which aims at fostering the sustainable development of the Lithuania-Poland border region through enhanced economic, social and territorial cohesion. The programme is part-financed by the European Union European Regional Development Fund. EUROPEAN UNION EUROPEAN REGIONAL DEVELOPMENT FUND NEIGHBOURS IN ACTION SMALL PROJECT FUND Na okładce: pieczęć majestatyczna Wielkiego Księcia Witolda Viršelyje: Didžiojo kunigaikščio Vytauto majestotinis antspaudas On the cover: Majestic Seal of the Grand Duke of Lithuania Vytautas © Szymon Drej, 2011 © Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie, 2011 © VšĮ „Konsultus mokymai“, 2011 ISBN 978-609-95271-0-9 Strona 5 SZYMON DREJ Bohater dwóch narodów Dviejų tautų didvyris The Hero of Two Nations MARIJAMPOLĖ 2011 Strona 6 Strona 7 Spis treści TURINYS CONTENTS Słowo wydawcy / 9 Leidėjo žodis / 10 Publisher’s word / 11 Prolog / 12 Pratarmė / 12 Preface / 12 I. Wstęp / 18 I. Įvadas / 18 I. Introduction / 18 II. Kiejstut / 23 II. Kęstutis / 23 II. Kęstutis / 23 III. Ku władzy / 45 III. Einant link valdžios / 45 III. Towards power / 45 IV. Namiestnik Litwy i wielki IV. Lietuvos vietininkas ir Lietuvos IV. The governor of Lithuania and książę litewski / 70 didysis kunigaikštis / 70 the Grand Duke of Lithuania / 70 V. Sprawa żmudzka i V. Žemaitijos klausimas ir V. The matter of Samogitia and Zakon Krzyżacki / 83 Vokiečių ordinas / 83 Teutonic Order / 83 VI. Wielka wojna z Zakonem VI. Didysis karas su Vokiečių VI. The great war against Teutonic Krzyżackim (1409-1411) / 98 ordinu (1409-1411) / 98 Knights (1409-1411) / 98 VII. Ku samodzielności / 143 VII. Savarankiškumo link / 143 VII. Towards independence / 143 VIII. Łabędzi śpiew / 162 VIII. Gulbės giesmė / 162 VIII. The swan song / 162 IX. Epilog / 176 IX. Epilogas / 176 IX. Epilogue / 176 X. Bibliografia / 186 X. Bibliografija / 186 X. Bibliography / 186 Recenzje publikacji / 189 Leidinio recenzijos / 189 Publication reviews / 189 7 Strona 8 Strona 9 Słowo wydawcy LEIDĖJO ŽODIS Publisher’s word Szanowni Państwo, Poznajcie BOHATERA DWÓCH NARODÓW, Wielkiego Księcia Witolda, który łączy śladami swych wypraw terytoria Litwy i Polski. W projekcie ŚLADAMI KSIĘCIA WITOLDA od Trok do Grunwaldu pragniemy przybliżyć historyczne i kulturowe dziedzictwo litewsko-polskiego pogranicza. W formie popularno-naukowej publikacji prezentujemy Państwu osobę Wielkiego Księcia Witolda, współautora – ra- zem z królemWładysław Jagiełłą - historycznego zwycięstwa pod Grunwaldem. Zapraszamy do lektury. Krzysztof Stachowski / Dyrektor Centrum Grażyna Grejner / Kierownik projektu Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie, ŚLADAMI KSIĘCIA WITOLDA Polska Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie, Polska Tomas Vasiliauskas / Dyrektor „Konsultus Rita Kalinauskaitė / Asystent kierownika mokymai”, Litwa projektu ŚLADAMI KSIĘCIA WITOLDA „Konsultus mokymai”, Litwa 9 Strona 10 Gerbiamieji, Susipažinkite su DVIEJŲ TAUTŲ DIDVYRIU, didžiuoju kunigaikščiu Vytautu, kuris savo žygių pėdsakais jungia Lie- tuvos ir Lenkijos teritoriją. Projektu DIDŽIOJO KUNIGAIKŠČIO VYTAUTO PĖDOMIS, o jos eina nuo Trakų iki Griunvaldo, mes bandome Jus supažindinti su Lietuvos ir Lenkijos pasienio istoriniu ir kultūriniu paveldu. Populiaraus mokslinio leidinio forma pristatome Jums asmenybę didžiojo kunigaikščio, kuris kartu su karaliumi Vla- dislovu Jogaila buvo istorinės Žalgirio mūšio pergalės bendraautorius. Kviečiame skaityti. Krzysztof Stachowski / Olštyno švietimo ir Grażyna Grejner kultūros iniciatyvų centro direktorius, Lenkija DIDŽIOJO KUNIGAIKŠČIO VYTAUTO PĖDOMIS projekto vadovė Olštyno švietimo ir kultūros iniciatyvų centras, Lenkija Tomas Vasiliauskas / „Konsultus mokymai” Rita Kalinauskaitė direktorius, Lietuva DIDŽIOJO KUNIGAIKŠČIO VYTAUTO PĖDOMIS projekto vadovės asistentė „Konsultus mokymai”, Lietuva 10 Strona 11 Słowo wydawcy LEIDĖJO ŽODIS Publisher’s word Dear Ladies and Gentlemen, Let us introduce you the HERO OF TWO NATIONS, the Grand Duke Vytautas, who unites the territories of Lithuania and Poland by the traces of his missions. We wish to bring closer to you the historical and cultural heritage of the Lithuanian-Polish borderland by the project THE TRACES OF GRAND DUKE VYTAUTAS from Trakai to Grunwald. We would like to present the figure of the Grand Duke Vytautas, the co-author – with the King Vladislovas Jogaila – of the historical victory by the Grunwald, in the form of a popular-scientific publication. Have an interesting reading. Krzysztof Stachowski / Director of the Centre Grażyna Grejner / The Manager of the project of Education and Cultural Initiatives in Olsztyn, THE TRACES OF GRAND DUKE VYTAUTAS Poland The Centre of Education and Cultural Initiatives in Olsztyn, Poland Tomas Vasiliauskas / Director of “Konsultus Rita Kalinauskaitė / The Manager‘s Assistant mokymai”, Lithuania of the Project THE TRACES OF GRAND DUKE VYTAUTAS “Konsultus mokymai”, Lithuania 11 Strona 12 Prolog PRATARMĖ PREFACE Strona 13 Prolog PRATARMĖ PREFACE Obszar Litwy właściwej – Aukszto- Tikrosios Lietuvos – Aukštaitijos ir The area of actual Lithuania – ty i Żmudzi był terytorium, którym Žemaitijos – teritorija ypač domėjosi the Highlands and Samogitia (Lith. bardzo żywo interesowali się m. in. kryžiuočių vienuoliai. Reikšminga tai, Aukštaitija and Žemaitija) – was once zakonnicy krzyżaccy. Znamienne, że kad tuo pat metu (t. y. nuo XIII a. vi- territory the monks crusaders were in- w tym samym czasie (czyli od połowy durio ir XIV a.) Lietuvos kunigaikščiai terested in. In the same period (from XIII w. i w XIV w.) książęta litewscy i ir vietinė bajorija aiškiai siekė susti- the second half of the 13th century tamtejsze bojarstwo zaczęło wyraźnie printi savo politinį vaidmenį aptaria- into the 14th century) the dukes of dążyć do wzmocnienia, przede wszyst- moje teritorijoje, o taip pat pasiekti ap- Lithuania and the local boyars (noble- kim swojej roli politycznej na oma- čiuopiamą pranašumą (valdžią) vietos men) started enforcing their political wianym obszarze, a z drugiej strony visuomenėje. De facto separatistinių role, as well as gaining an advantage do uzyskania jak najbardziej widocz- (teigiama šio žodžio prasme) ir oligar- within the local community. In some nej i przy tym realnej przewagi (wła- chinių siekių didėjimas kai kurių ku- of the dukes’ politics, the rise of oli- dzy) wśród lokalnego społeczeństwa. nigaikščių politikoje ryškėja nuo XIV garchic aspirations and separatism Wzrost dążeń możnowładczych i de šimtmečio vidurio. Tuomet Kazimiero de facto (in the positive sense) started facto separatystycznych, w pozytyw- Didžiojo valdoma Lenkijos karalystė being noticeable from about the 14th nym tego słowa rozumieniu, w polity- ne tik nevykdė aiškios užsienio poli- century, when on the one hand the ce niektórych kunigasów, zaczyna być tikos kryžiuočių ordino ir Lietuvos Kingdom of Poland, which was ruled widoczny od około połowy XIV stule- atžvilgiu, bet ir vengė akivaizdžių by Casimir the Great, did not lead ex- cia, kiedy to z jednej strony Królestwo konfliktų, galinčių vėl ją susilpninti plicit foreign policy in relation to Teu- Polskie rządzone przez Kazimierza padalinus į teritorijas. tonic Order and Lithuania, and on the Wielkiego nie prowadziło wyraźnej Nuo XIV a. aštuntojo dešimtme- other hand it tried to avoid open rela- polityki zagranicznej wobec zakonu čio pabaigos kryžiuočiai nuolat rengė tionship, which could again weaken it krzyżackiego i Litwy z jednej strony, a ginkluotus žygius į Lietuvą. Iš vienos after dividing it into districts. z drugiej unika otwartych konfliktów, pusės, jie silpnino Lietuvos gynybinį From the end of the seventh dec- które mogłyby go powtórnie osłabić potencialą, iš kitos – kaip parodė vė- ade of the 14th century the Crusaders po okresie rozbicia na dzielnice. lesnioji istorija – stiprino kai kuriuos led regular armed crusades in the ter- Od końca lat siedemdziesiątych kunigaikščius tiek kovose, tiek lavi- ritory of Lithuania – in Polish called 13 Strona 14 XIV w. Krzyżacy urządzali regularne nant jų politinius įgūdžius Vidurio “rejza”. On the one hand they weak- wyprawy zbrojne – rejzy - na teryto- Europoje. Jie ne tik ėmė mažiau bai- ened Lithuania’s defensive potential, rium Litwy. Z jednej strony powodo- mintis šių užpuolimų, bet ir išmoko su but on the other hand they toughened wało to nadwątlenie potencjału obron- jais gyventi bei susidoroti. Vis dažniau some of the dukes during their fights nego tejże Litwy, ale z drugiej strony atsikirsdavo tuo pačiu, užpuldami pa- and political skills in the Central Eu- – jak pokazała późniejsza historia – sienio ir kitas kryžiuočių pilis, nioko- ropean arena, as could be seen later. hartowało to poszczególnych kuniga- dami ordino valdomas prūsų žemes. They simply were not afraid of the in- sów zarówno w boju jak i w obyciu Taip jie silpnino kryžiuočių centrus, vasions anymore and learnt to live and politycznym, na arenie środkowoeu- anais laikais kėlusius pavojų Lietuvai, manage them. They went ahead with ropejskiej. Coraz częściej przestawali neleidusius vystytis jos galiai ir sava- repaying for the actions of the enemies się zwyczajnie obawiać tych najazdów rankiškumui. XIV a. pabaigoje Lietuva by invading the neighbouring and even i nauczyli się z nimi żyć i radzić. Rów- pasiekė savo vystymosi aukščiausiąjį further away Teutonic castles, as well nież coraz częściej zaczęli odpłacać tašką. Jos atstovas kunigaikštis Jogaila as by devastating Prussian lands un- tym samym, najeżdżając pograniczne i gavo Lenkijos karalystės karūną. Kita der the authority of the Order. Hereby nie tylko zamki krzyżackie i pustosząc vertus, po Jogailos karūnavimo vidaus they weakened the Teutonic centres ziemie pruskie pod władzą Zakonu. santykių klausimai Lietuvoje paaštrė- and posed a threat to Lithuania and Osłabili w ten sposób te ośrodki krzy- jo. Galiojant unijai su Lenkija ir ko- to the growth of its power and inde- żackie, które mogły zagrozić wówczas vojant su bendru priešu, kuriuo buvo pendence. Lithuania reached apogee Litwie i wzrostowi jej potęgi i samo- kryžiuočių ordinas, buvo neišvengia- of development in the end of the 14th dzielności. To doprowadziło Litwę ma nuolatinių vaidų, kivirčų, politinių century. The representative of Lithua- do apogeum rozwoju pod koniec XIV ir giminių ginčų, o sąjungos tai buvo nia; Duke Jogaila put on the crown of w. Jej przedstawiciel, książę Jagiełło sudaromos, tai vėl išardomos(tačiau the Kingdom of Poland. The crown on otrzymał koronę Królestwa Polskiego. ne visiškai). the one hand and Lithuania’s internal Z jednej strony właśnie ta korona, a z Lietuvių vadų tarpusavio anti- relationships on the other were not drugiej stosunki wewnętrzne na Litwie patijas sumaniai skatino kryžiuočių easy to deal with. Continuing quarrels, nie należały odtąd do najłatwiejszych. vienuoliai, o mažesnių ir didesnių lie- political and ancestral disputes, allies Ciągłe kłótnie, waśnie, spory politycz- tuvių kunigaikščių vadovavimo ambi- and anti-allies were being interrupted 14 Strona 15 Prolog PRATARMĖ PREFACE ne i rodowe, sojusze i antysojusze były cijos buvo tenkinamos žadant paremti only for the period of the union with tylko, i to nie do końca, przerywane na kare arba politiškai palaikyti jų planus Poland and during the war with their czas unii z Polską i walki ze wspólnym ir siekius. common enemy – the Teutonic Order. wrogiem jakim był – też nie zawsze – Sunkius, žiaurius ir dažnai raizgius Mutual animosity between the zakon krzyżacki. lietuvių kunigaikščių likimus jiems Lithuanian leaders was fomented by Wzajemne animozje wśród przy- dalyvaujant Vidurio Europos politiko- the Crusaders, and the ambitions of wódców litewskich były umiejętnie je lėmė, be abejonės, Jogaila, jo XV a. the less powerful dukes of Lithuania podsycane przez zakonników krzyżac- pradžios politika ir lenkų monarchijos were fulfilled by constant promises of kich, zaś ambicje przywódcze mniej- peripetijos. Tačiau toks vaizdas būtų military or political support for their szego i większego formatu książąt pernelyg paprastas ir įžeistų ambicin- plans and aspirations. litewskich zaspokajane kolejnymi gąjį Jogailą. Nereikėtų pamiršti mo- Jogaila, his politics, complications obietnicami wsparcia militarnego lub narchijos didybės ir galios valdant Jo- in the Polish Monarchy from the 15th poparcia politycznego ich planów i dą- gailai ir jo pagalbos Lietuvai sunkiais, century were undoubtedly the reason żeń. įvairiai interpretuojamais laikais. for difficult, cruel and often tangled Ciężkie, okrutne i często splątane Turėdamas neabejotiną politinį destinies of the dukes of Lithuania, losy książąt litewskich i ich udział talentą ir įžvalgumą, Vytautas, tapęs as well as their role in the Central w polityce środkowoeuropejskiej za- Lietuvos didžiuoju kunigaikščiu, tu- European politics. But this kind of wdzięczają niewątpliwie Jagielle, jego rėjo tarnauti Lenkijos karaliui ir jo image would be too simple and dis- polityce i uwikłaniom monarchii pol- karalystei. Tačiau Vytauto ambicijas criminating for ambitious Jogaila, skiej z początków XV w. ale taki obraz palaidojo pralaimėjimas totoriams that was only one side of the medal, byłby zbyt prosty i krzywdzący, dla prie Vorkslos. Jis turėjo – noromis ar whereas the other presented the mag- ambitnego Jagiełły. Zatem jest to tylko nenoromis – kreiptis į Jogailą palai- nitude and power of the Monarchy jedna strona medalu, Druga to przede kymo ir pagalbos, svajodamas apie under the authority of Jogaila and wszystkim fakt wielkości i potęgi mo- visišką „karaliaus“ savarankiškumą. his support for Lithuania during hard narchii pod rządami Jagiełły i wsparcia Nors Jogaila ir Vytautas turėjo bendrų times, which anyway are interpreted dla Litwy w ciężkich czasach, zresztą politinių ir karo siekių prieš Žalgirio differently. 15 Strona 16 również różnie interpretowanych. mūšį ir jo metu, Vytautas elgėsi sava- Vytautas the Grand Duke of Lithua- To dzięki niewątpliwemu talento- rankiškai. Tai liudija tas faktas, kad po nia with his unquestionable political wi politycznemu i przewidywaniom ordino pralaimėjimo Žalgirio mūšyje, talent and his expectations was sup- Witold, już jako Wielki Książę Litew- jis ir toliau kovojo su kryžiuočiais, posed to serve the King of Poland and ski, miał służyć królowi polskiemu ypač Malborko apgulties metu. Tai pa- his Kingdom, however, his ambitions i jego królestwu. Ambicje Witolda tvirtinta ir Vytauto politika Lietuvoje were restrained by the failure in the pogrzebała jednak klęska z Tatarami bei tolesni jo savarankiškumo siekiai. Battle of the Vorksla River with the nad Workslą. Musiał – chciał czy też Paskesnės unijos su Lenkijos karalyste Tatars. Despite his unwillingness he nie – zwracać się do Jagiełły o wspar- buvo tam tikro tipo politinio žaidimo was forced to turn to Jogaila for sup- cie i pomoc, choć czynił to niechętnie, pasekmės. Visiškas valstybių susijun- port and assistance, though he did marząc o pełnej samodzielności jako gimas tapo mitu ilgiems metams. Vy- that unwillingly with his hope for „króla”. Wspólne dążenie polityczne i tauto mirtis – pagal jo paskutinę valią independence as a “king”. Their com- militarne w dobie przedgrunwaldzkiej – turėjo šią padėtį nutraukti. Tačiau mon political and military aspirations, i samego Grunwaldu nie uchroniły taip neįvyko. however, did not protect Jogaila from jednak Jagiełły od krnąbrności Wi- Vytautas’ disobedience before and tolda, czego dowiódł po klęsce grun- during the Battle of Grunwald, which waldzkiej Zakonu i dalszych walkach proved after the failure of Grunwald przeciwko Krzyżakom, a szczególnie and subsequent fights with the Cru- w okresie oblężenia Malborka. To saders, especially during the Siege wkrótce zostało potwierdzone polity- of Malbork. It was soon confirmed by ką Witolda na Litwie i jego dalszym Vytautas’ politics in Lithuania and his dążeniom do samodzielności. Kolejne further striving for independence. The unie z Królestwem Polski były prawie successive unions with the Kingdom wyłączenie konsekwencja pewnego of Poland were nearly exclusively rodzaju gry politycznej. Pełne połącze- the consequence of a political game. nie państw stało się mitem na długie The fusion of the two nations became lata. Śmierć Witolda – zresztą według a myth for many years. The death of 16 Strona 17 Prolog PRATARMĖ PREFACE jego ostatniej woli – miała ten stan *** Vytautas was supposed to change this przerwać. Tak się jednak nie stało. Jauno istoriko Szymono Drejaus state, according to his last will, how- parašyta monografija – tai rimtas ban- ever, it did no happen. *** dymas nušviesti Lietuvos politinę, vidaus bei tarptautinę padėtį, ypač su- *** Przedstawione przez młodego hi- telkiant dėmesį ties jos istorija valdant storyka Szymona Dreja opracowanie Vytautui alias Aleksandrui. The study carried out by young jest bardzo poważną próbą syntetycz- historian Szymon Drej is a hard effort nego i przy tym bardzo potrzebnego Užsibrėžtą tikslą autorius pasiekė to make an absolutely indispensible popularno-naukowego przestawienia rašydamas aiškiai, paprastai ir pakan- popular-scientific presentation of the dziejów Litwy i jej sytuacji politycz- kamai tiksliai. history of Lithuania, as well as its po- nej, wewnętrznej i międzynarodowej, Neabejoju šios knygos profesio- litical, internal and international situ- patrząc głównie na jej dzieje za rządów nalumu, todėl rekomenduoju ją per- ation, looking mainly at the part of the księcia Witolda alias Aleksandra. skaityti. Tuo pačiu kviečiu ir jus pa- history under the power of Vytautas W jasny, przy tym prosty, a także sidalinti savo mintimis ir istoriniais alias Alexander. – na ile to było możliwe – precyzyjny svarstymais. The author achieved his aim in a sposób – autor osiągnął zamierzony Dr. Jan Gancewski simple and, as much as it was possi- przez siebie cel. ble, precise and clear manner. Polecam Państwu niniejsze opra- I strongly recommend to you this cowanie z pełną świadomością jego study, as I am absolutely sure about fachowości, ale jednocześnie proszę o its value and at the same time I en- refleksje i dalsze historyczne przemy- courage you to share your thoughts ślenia. and further historical considerations. Dr Jan Gancewski Dr Jan Gancewski 17 Strona 18 Strona 19 Wstęp Įvadas Introduction W XIV wieku Litwa była ostatnim XIV amžiuje Lietuva buvo pasku- In the 14th century Lithuania was pogańskim państwem europejskim. tinė pagoniška valstybė. Politiškai ji the last pagan country in the whole Politycznie dzieliła się na dwie części buvo padalinta į dvi dalis – „aukštąją“ Europe. It was politically divided into – Litwę „wysoką”, czyli położoną nad Lietuvą, esančią prie viršutinio Ne- two parts – the “higher” Lithuania, górnym Niemnem Auksztotę, i dol- muno, Aukštaitiją, ir „žemąją“, esančią settled by the upper part of the river ną, czyli leżącą nad dolnym tej rzeki žemupyje, t. y. Žemaitiją, iš dalies pa- Nemunas – the Highlands (Auk taiti- biegiem Żmudź, będącą pod częścio- valdžią Lietuvos kunigaikščiams. Be ja), and the “lower” Lithuania, settled wą zależnością od litewskich książąt. šių dviejų pagoniškų kraštų lietuvių by the lower part of the river – Samog- Oprócz tych dwóch pogańskich krain valdovai valdė didžiules teritorijas, itia (Žemaitija), which partly depended pod panowaniem litewskich władców apimančias krikščioniškas stačiatikių on the Dukes of Lithuania. These two znajdowały się ogromne obszary, na Rusios kunigaikštystes, kuriose šeimi- lands were not the only ones being un- które składały się chrześcijańskie, ninkavo pagal Rytų apeigas pakrikš- der the control of Lithuanian rulers – prawosławne księstwa ruskie zarzą- tyti lietuvių kunigaikščiai. Pamatus Lithuanians ruled huge territories in- dzane przez ochrzczonych w obrząd- šiam savitam, pagonių ir krikščionių cluding Christian, Orthodox Kingdoms ku wschodnim litewskich kunigasów. konglomeratui padėjo Mindaugas, of Russia, being under the control of Podwaliny pod ten osobliwy, pogań- žymiausias iš daugelio XIII a. Lietu- the Dukes, having been baptized by sko-chrześcijański konglomerat poło- vos kunigaikštėlių. Mindaugui pavy- the southern rites. The foundations żył Mendog, najwybitniejszy spośród ko užimti pirmąją vietą valstybėje ir for this peculiar, pagan-Christian con- licznych litewskich książątek XIII apie 1235 m. suvienyti ligšiolines ne- glomeration were laid by Mindaugas wieku. Mendogowi udało się wysunąć priklausomas gentis. Tai jam pavyko – the most outstanding Duke of all na pierwsze miejsce w państwie i zjed- padaryti nužudžius savo konkurentus, the Dukes of Lithuania in the 13th cen- noczyć, około 1235 roku, dotychcza- kunigaikščius Bulionius – Vismantą, tury. Mindaugas managed to become sowe niezależne związki plemienne. Edivilą ir Sprudeiką. Nuolat kovoda- the first figure in the country and to Dokonał tego przez zgładzenie swych mas su Livonijos kalavijuočių ordinu, unify about the year 1235 hitherto rywali, kniaziów Bulewiczów – Wiszi- o vėliau – po jo pralaimėjimo 1236 m. prevailing independent tribal rela- munta, Edywiła i Sprudejki. Walcząc mūšyje prie Šiaulių ir kalavijuočiams tions. He did that by slaying his oppo- nieustannie z inflanckim Zakonem Ka- tapus priklausomiems nuo kryžiuočių nents – knyazes (noblemen) Bulioniai: 19 Strona 20 walerów Mieczowych, a następnie – po – su Švenčiausiosios Mergelės Mari- Vismantas, Edivilas and Sprudejka. In ich klęsce w 1236 roku w bitwie pod jos riteriais, 1251 m. pasiryžo priimti his recurrent fights with the Livonian Szawlami i uzależnieniu mieczowców krikštą tam, kad iš kryžiuočių galėtų Brothers of the Sword, and later – after od Krzyżaków – z rycerzami Najświęt- atimti argumentus dėl netikinčiųjų at- their failure in 1236 in the Battle of szej Marii Panny, zdecydował się w vertimo į tikėjimą. Iš popiežiaus gavęs Saule and after making the Brothers roku 1251 na przyjęcie chrztu, by wy- sutikimą, 1253 m. buvo karūnuotas. dependent on the Crusaders – in 1251 trącić Krzyżakom z ręki argumenty o Vis dėlto šis pirmasis pakrikštytas Lie- he decided to baptize together with nawracaniu niewiernych. Dzięki temu tuvos valdovas greitai išsižadėjo krikš- the knigths of Blessed Virgin Mary in otrzymał od papieża zgodę na korona- čionybės ir praėjus dešimčiai metų po order to deploy the Crusaders the ar- cję i przeprowadził ją w 1253 roku. Ten karūnavimo buvo nužudytas priešiškai guments related to conversion of the pierwszy ochrzczony władca Litwy ry- nusiteikusių kunigaikščių. faithless. By dint of this act Mindau- chło jednak porzucił chrześcijaństwo, Jaunosios Lietuvos pagoniškos gas obtained from the Pope his con- zaś w dziesięć lat po przyjęciu korony valstybės galios stiprinimą tęsė Gedi- sent to coronation and was crowned zginął zamordowany przez wrogich minas, kuris 1316 m. įžengė į didžių- in 1253. However, the first baptized mu książąt. jų kunigaikščių sostą po savo brolio ruler of Lithuania soon abandonded Dzieło umacniania potęgi młode- Vytenio mirties. Dinastijos, vėliau pa- Christianity, and in ten years after the go, pogańskiego państwa litewskiego vadintos Gediminaičiais, steigėjas su- coronation he was killed by the Dukes’ kontynuował Giedymin, który zasiadł gebėjo pasinaudodamas Aukso ordos enemies. na tronie wielkoksiążęcym w roku susilpnėjimu, užkariauti didžiules te- Later Gediminas continued em- 1316, po śmierci swego brata – Wi- ritorijas, esančias į pietryčius nuo Lie- powering the young pagan Lithua- tenesa. Założyciel dynastii nazwanej tuvos. Šiuos nukariavimus dar labiau nia. After his brother Vytenis’ death później Giedyminowiczami zdołał, sustiprino naudingos santuokos, ir Ge- in 1316 he came to the throne of the wykorzystując osłabienie Złotej Ordy, diminas tapo Vitebsko, Palenkės, Vo- Grand Duchy. The founder of the dy- podbić ogromne obszary na południo- luinės ir Kijevo valdovu. Išmintingas nasty, later called Gediminids, man- wy wschód od Litwy. Dzięki tym pod- valdovas daug kartų žadėjo popiežiui aged to conquer huge territories in bojom, umiejętnie popartym korzyst- priimti krikštą pagal lotynų papročius, the southern East by taking advantage nymi mariażami, Giedymin stał się kad galėtų remti tiek tradicinius kul- of the weakened Golden Horde. Ge- 20