Strona 1 Nicolas BARREAU Sekretne składniki miłości Strona 2 Szczęście to czerwony płaszcz z podartą podszewką. Julian Barnes Strona 3 Rozdział l W listopadzie zeszłego roku pewna książka uratowała mi życie. Wiem, to brzmi teraz wielce nieprawdopodobnie. Niektórzy mogą uznać, że przesadzam, kiedy tak mówię, albo melodramatyzuję. A mimo to tak właśnie było. Nikt wtedy nie celował co prawda w moje serce i kula nie utkwiłaby cudownym zrządzeniem losu wśród stron grubego, oprawionego w skórę wydania wierszy Baudelaire'a, jak to czasami widzi się w filmach. Aż tak podniecającego życia nie wiodę. Nie, moje głupie serce zostało już wcześniej zranione. W dniu, który wydawał się taki sam jak każdy inny. Pamiętam jeszcze bardzo dokładnie. Ostatni goście w restauracji - grupa dość głośnych Amerykanów, dyskretna japońska para i kilkoro dyskutujących Francuzów - jak zwykle się zasiedzieli, a Amerykanie wśród wielu „ochów" i „achów" oblizywali sobie usta po gateau au chocolat. Suzette po zaserwowaniu deseru spytała jak zwykle, czy naprawdę będzie mi jeszcze potrzebna, po czym szczęśliwa umknęła. A Jacquie był jak zwykle w złym humorze. Tym razem denerwował się przyzwyczajeniami żywieniowymi turystów i wywracał oczami, z trzaskiem wkładając wypucowane do czysta talerze do zmywarki. - Ah, les Américains! Nie rozumieją nic z francuskiej cuisine, rien du tout! Zawsze zjadają dekorację. Dlaczego muszę gotować dla barbarzyńców, to zawsze wprawia mnie w zły humor i mam ochotę rzucić wszystko w cholerę! Rozwiązał fartuch i wychodząc, bąknął do mnie bonne nuit, zanim wsiadł na swój stary rower i zniknął w zimnej nocy. Jacquie jest wspaniałym kucharzem i bardzo go lubię, mimo że obnosi się ze swoją ponurością jak z garnkiem bouillabaisse. Był szefem kuchni w Temps des Cerises już wtedy, gdy ta mała restauracja z obrusami w czerwono - białą Strona 4 kratkę, położona nieco na uboczu ruchliwego bulwaru Saint - Germain przy rue Princesse, należała jeszcze do mojego ojca. Mój ojciec uwielbiał chanson o „czasie wiśni", który jest taki piękny i tak szybko przemija, tę jednocześnie afirmującą życie i lekko nostalgiczną pieśń o zakochanych, którzy się odnajdują i znów tracą. I mimo że francuska lewica wybrała ją sobie na nieoficjalny hymn, obrazujący przełom i postęp, to myślę, że prawdziwy powód, dla którego tato nazwał tak swoją restaurację, nie wynikał z chęci uczczenia Komuny Paryskiej, tylko bardzo osobistych wspomnień. Jest to miejsce, w którym dorastałam, i kiedy po szkole siedziałam z zeszytami w kuchni, otoczona pobrzękiwaniem garnków i patelni oraz tysiącem kuszących zapachów, mogłam być pewna, że Jacquie zawsze ma dla mnie jakiś smakołyk. Jacquie, który właściwie nazywa się Jacques Auguste Berton, pochodzi z Normandii, gdzie patrzy się aż po horyzont, gdzie powietrze smakuje solą, a bezkresne morze, nad którym wiatr i chmury prowadzą swoją niestrudzoną grę, nie zasłania oczom widoku. Więcej niż raz dziennie zapewnia mnie, że uwielbia patrzeć w dal, w dal! Czasami Paryż jest dla niego za ciasny i za głośny, tęskni za wybrzeżem. - Jak ktoś, kto raz poczuł zapach Còte Fleurie, może czuć się dobrze wśród paryskich spalin, powiedz mi. Wymachując nożem do mięsa, popatrzył na mnie swoimi wielkimi, brązowymi oczami z wyrzutem, zanim niecierpliwym ruchem odgarnął z czoła ciemne włosy, w których - spostrzegłam to z pewnym wzruszeniem - pojawiało się coraz więcej srebrzystych nitek. Przecież zaledwie przed kilkoma laty ten krępy mężczyzna o dużych dłoniach pokazał czternastolatce z ciemnoblond warkoczami, jak przygotowywać doskonały crème brûlée. Strona 5 Była to pierwsza potrawa, którą zaimponowałam swoim przyjaciółkom. Jacquie nie jest naturalnie jakimś tam kucharzem. W młodości pracował w słynnej Ferme Saint - Siméon w Honfleur, miasteczku nad Atlantykiem z wyjątkowym światłem - mekką malarzy i artystów. - Była jednak trochę bardziej stylowa, moja droga Aurelie. Mimo że Jacquie tyle narzeka, uśmiecham się w duchu, ponieważ wiem, że nie zostawiłby mnie na lodzie. Tak też było w zeszłym listopadzie, w którym niebo nad Paryżem było białe jak mleko, a ludzie śpieszyli ulicami otuleni w grube wełniane szale. Ten listopad był o wiele zimniejszy od wszystkich innych, które przeżyłam w Paryżu. A może tylko tak mi się wydawało? Kilka tygodni wcześniej zmarł mój ojciec. Ot tak, bez ostrzeżenia, pewnego dnia jego serce postanowiło, że przestanie bić. Znalazł go Jacquie, kiedy po południu otwierał restaurację. Tato leżał pogodnie na podłodze - w otoczeniu świeżych warzyw, udźców jagnięcych, przegrzebków i ziół, które kupił rano na targu. Zostawił mi restaurację, przepis na swoje słynne menu d'amour, którym podobno przed wieloma laty zdobył miłość mojej mamy (zmarła, kiedy byłam bardzo mała, dlatego nigdy się nie dowiem, czy przypadkiem tego nie zmyślił), i kilka mądrych zdań na temat życia. Miał sześćdziesiąt osiem lat, uważałam, że to o wiele za wcześnie. Tyle że ludzie, których się kocha, zawsze umierają za wcześnie, nieprawdaż, obojętnie, jaki wiek osiągają. - Lata nic nie znaczą. Tylko to, co się w nich dzieje - powiedział kiedyś mój tato, kładąc róże na grobie mojej mamy. Strona 6 I kiedy jesienią lekko zrezygnowana, ale mimo to zdecydowana ruszyłam w jego ślady, przeświadczenie, że byłam teraz niemal sama na tym świecie, ogarnęło mnie całkowicie. Bogu dzięki, miałam Claude'a. Pracował jako scenograf w teatrze, a ogromne biurko, stojące pod oknem w jego małym dwupoziomowym mieszkanku w dzielnicy Bastylii, uginało się zawsze pod rysunkami i modelami z kartonu. Kiedy miał większe zlecenie, znikał na kilka dni. „W przyszłym tygodniu mnie nie ma", mówił wtedy, a ja musiałam się najpierw przyzwyczaić, że naprawdę nie odbiera telefonu i nie otwiera drzwi, chociaż dzwoniłam, jakby się paliło. Wkrótce potem znów się pojawiał, jakby nic się nie stało. Jaśniał na niebie niczym tęcza, niepojęty i przepiękny, całował mnie beztrosko w usta, nazywał „moja mała", a słońce w jego złocistych lokach bawiło się w chowanego. Następnie brał mnie za rękę, ciągnął za sobą i z błyszczącymi oczyma pokazywał swoje projekty. Nie można było nic powiedzieć. Kiedy znałam Claude zaledwie kilka miesięcy, popełniłam raz błąd i niepytana wyraziłam swoje zdanie. Z przekrzywioną głową zastanawiałam się głośno, co jeszcze można by poprawić. Claude popatrzył na mnie skonsternowany, jego oczy w kolorze morskiego błękitu kipiały. Jednym gwałtownym ruchem zgarnął wszystko ze stołu. Farby, pisaki, kartki, słoiczki, pędzle i kawałki kartonu pofrunęły w powietrze jak konfetti, a filigranowy, dokładnie wypracowany model scenografii do Snu nocy letniej Szekspira rozpadł się na tysiąc kawałków. Od tamtej pory krytyczne uwagi zachowywałam dla siebie. Strona 7 Claude był bardzo impulsywny, bardzo zmienny w nastrojach, bardzo czuły i bardzo wyjątkowy. Wszystko w nim było „bardzo", zdawał się nie mieć wyważonego środka. Byliśmy wtedy prawie od dwóch lat razem i nigdy nie przyszłoby mi do głowy zakwestionować swój stosunek do tego skomplikowanego i niezwykle upartego człowieka. Gdyby przyjrzeć się dokładniej, każdy z nas ma przecież swoje uciążliwości, drażliwości i bziki. Są rzeczy, które robimy, albo takie, których nie zrobilibyśmy nigdy, no chyba że w bardzo określonych warunkach. Rzeczy, z których inni się śmieją, nad którymi kręcą głową, dziwią się. Osobliwe rzeczy, które należą tylko do nas. Ja na przykład zbieram myśli. W sypialni mam ścianę z kolorowymi karteczkami pełnymi myśli, które zapisałam, aby nie zagubiły mi się w swojej ulotności. Myśli o podsłuchanych rozmowach w kawiarni, o rytuałach i dlaczego są one takie ważne, myśli o pocałunkach w parku nocą, o sercu i pokojach hotelowych, o dłoniach, ogrodowych ławkach, zdjęciach, o tajemnicach i momentach ich wyjawiania, o świetle między drzewami i o czasie, kiedy się zatrzymuje. Te krótkie notatki są przyczepione do jasnej tapety niczym tropikalne motyle, uchwycone momenty, które właściwie nie służą innemu celowi niż temu, aby pozostawać blisko mnie, a gdy otwieram drzwi balkonowe i po pokoju przechodzi lekki przeciąg, drżą, jakby chciały odfrunąć. - Co to jest? - Claude z niedowierzaniem uniósł brwi, kiedy po raz pierwszy zobaczył mój zbiór „motyli". Stanął przed ścianą i z zainteresowaniem przeczytał kilka notatek. - Chcesz napisać książkę? Zaczerwieniłam się i potrząsnęłam głową. - Na litość boską, nie! Robię to... - Sama musiałam się przez chwilę zastanowić, nie znalazłam jednak żadnego Strona 8 przekonującego wytłumaczenia. - Wiesz, robię to ot tak, po prostu. Bez powodu. Tak jak wiele innych ludzi robi zdjęcia. - Czy to możliwe, że jesteś lekko szalona, ma petite? - spytał Claude, wsuwając mi przy tym dłoń pod spódnicę. - Ale to nic, zupełnie nic, ja też jestem trochę zwariowany... - Przejechał wargami po mojej szyi i zrobiło mi się gorąco. - ...na twoim punkcie. Kilka minut później leżeliśmy na łóżku, moje włosy znajdowały się w cudownym nieładzie, słońce wpadało przez zaciągnięte do połowy firanki i malowało na drewnianej podłodze małe, drżące kółka. Później mogłabym przytwierdzić do ściany kolejną karteczkę O miłości po południu. Nie zrobiłam tego. Claude był głodny, usmażyłam nam omlet, a on powiedział, że dziewczyna, która potrafi robić takie omlety, może sobie pozwolić na każdego bzika. Muszę zatem jeszcze coś dodać: Zawsze, kiedy jestem nieszczęśliwa albo niespokojna, wychodzę i kupuję kwiaty. Oczywiście lubię kwiaty również wtedy, kiedy jestem szczęśliwa, ale w te dni, gdy wszystko układa się źle, kwiaty są dla mnie jak początek nowego porządku, coś, co zawsze jest doskonałe, niezależnie od tego, co się dzieje. Wstawiam kilka niebieskich dzwonków do wazonu i czuję się lepiej. Sadzę kwiaty na swoim starym kamiennym balkonie wychodzącym na podwórze i natychmiast mam wrażenie, że robię coś całkiem sensownego. Zatracam się w rozwijaniu roślin z gazetowego papieru, ostrożnym wyjmowaniu ich z plastikowych pojemniczków i sadzeniu w donicach. Kiedy zagłębiam palce w wilgotnej ziemi i grzebię w niej, wszystko staje się proste, przeciwstawiam swoim zmartwieniom prawdziwe kaskady róż, hortensji i glicynii. Strona 9 Nie lubię zmian w życiu. Wybieram zawsze te same trasy w drodze do pracy, mam pewną ławkę w ogrodzie Tuileries, którą potajemnie uważam za swoją. I nigdy nie odwracam się na ciemnych schodach, ponieważ mam nieokreślone uczucie, że czai się za mną coś, co mnie schwyci, jeżeli spojrzę za siebie. O tych schodach zresztą nikomu nie opowiadałam, nawet Claude'owi. Myślę, że on też nie o wszystkim mi wtedy mówił. W ciągu dnia chadzaliśmy oboje własnymi drogami. Nie zawsze wiedziałam, co Claude porabiał wieczorami, kiedy pracowałam w restauracji. Może nie chciałam wiedzieć. Niemniej jednak nocą, gdy nad Paryżem zapadała samotność i zamykano bary, a na ulicę wytaczały się ostatnie hulaki, leżałam w jego ramionach i czułam się bezpiecznie. Kiedy tego dnia gasiłam światła w restauracji i przygotowywałam sobie pudełeczko makaroników malinowych na drogę, nie podejrzewałam jeszcze, że moje mieszkanie będzie tak samo puste jak restauracja. Jak już wspomniałam, był to dzień jak każdy inny. Tyle że Claude wypisał się z mojego życia trzema zdaniami. Zbudziłam się następnego ranka i wiedziałam, że coś jest nie w porządku. Niestety, nie należę do ludzi, którzy przytomnieją w mgnieniu oka, dlatego początkowo było to bardziej dziwne, nieokreślone uczucie niż konkretna myśl, która stopniowo wnikała w moją świadomość. Leżałam na miękkich, pachnących lawendą poduszkach, z zewnątrz docierały przytłumione odgłosy podwórza. Płaczące dziecko, uspokajający głos matki, ciężkie kroki, oddalające się powoli, brama podwórza, która zatrzaskując się, skrzypiała. Zmrużyłam oczy i przewróciłam się na bok. W półśnie Strona 10 wyciągnęłam rękę, szukając po omacku czegoś, czego tam już nie było. - Claude? - wymamrotałam. I wtedy pojawiła się ta myśl. Claude mnie porzucił! To, co jeszcze wczoraj w nocy jawiło się nierealne i po wielu kieliszkach czerwonego wina było tak nierealne, że mogłoby mi się przyśnić, z nastaniem tego szarego listopadowego ranka stało się nieodwołalne. Leżałam nieruchomo i nasłuchiwałam, ale w mieszkaniu panowała cisza. Z kuchni nie dochodził żaden odgłos. Nie było nikogo, kto pobrzękiwałby granatowymi filiżankami i klął pod nosem, ponieważ mleko wykipiało. Nie było zapachu kawy, który przepędzał senność. Cichego brzęczenia elektrycznej golarki. Żadnego słowa. Odwróciłam głowę i popatrzyłam w stronę drzwi balkonowych. Lekkie, białe zasłony nie były zaciągnięte, zimny ranek napierał na szyby. Otuliłam się ciaśniej kołdrą i pomyślałam o tym, jak wczoraj, niczego nie przeczuwając, weszłam z pudełkiem makaroników do pustego, ciemnego mieszkania. Tylko w kuchni świeciło się światło i przez chwilę, niczego nie rozumiejąc, wpatrywałam się w samotną martwą naturę, która ukazała mi się w świetle wiszącej lampy z czarnego metalu. Odręcznie napisany, otwarty list, który leżał na starym stole kuchennym, na nim słoiczek morelowej marmolady, którą rano Claude posmarował swojego croissanta. Misa z owocami. Do połowy wypalona świeca. Dwie serwetki z materiału, niedbale zwinięte i wciśnięte w srebrne serwetniki. Claude nigdy do mnie nie pisał, nawet kartki. Miał maniakalny stosunek do swojego telefonu komórkowego i kiedy zmieniał plany, dzwonił do mnie lub zostawiał mi wiadomość na poczcie głosowej. Strona 11 - Claude? - zawołałam z nadzieją na jakąś odpowiedź, ale już pochwyciła mnie zimna dłoń strachu. Opuściłam ramiona, makaroniki wyślizgnęły się z pudełka i w zwolnionym tempie posypały się na podłogę. Lekko zakręciło mi się w głowie. Usiadłam na jednym z czterech drewnianych krzeseł i niesamowicie ostrożnie przyciągnęłam do siebie kartkę, jakby to mogło cokolwiek zmienić. Wciąż czytałam tych kilka słów, które Claude przelał na papier swoim dużym, strzelistym pismem, a na koniec miałam wrażenie, że słyszę jego ochrypły głos, tuż przy moim uchu, niczym nocny szept: Aurelie, poznałem kobietę mojego życia. Przepraszam, że stało się to akurat teraz, ale kiedyś i tak by do tego doszło. Uważaj na siebie, Claude Najpierw siedziałam nieruchomo. Tylko serce biło jak oszalałe. A więc to tak czuje się człowiek, kiedy grunt usuwa mu się spod nóg. Jeszcze przed południem Claude pożegnał się ze mną w korytarzu pocałunkiem. Wydał mi się on szczególnie czuły. Nie wiedziałam, że był to judaszowy pocałunek. Kłamstwo! Jakie to żałosne, wykradać się w ten sposób! W napadzie bezsilnej wściekłości zgniotłam papier i cisnęłam go w kąt. Kilka sekund później klęczałam przed nim, zanosząc się głośnym szlochem, i prostowałam kartkę. Wypiłam kieliszek czerwonego wina, a potem jeszcze jeden. Wyjęłam telefon z kieszeni i zaczęłam wydzwaniać do Claude'a. Zostawiałam mu rozpaczliwe prośby oraz dzikie wyzwiska. Miotałam się po mieszkaniu, znów pociągnęłam łyk wina dla dodania sobie odwagi i wykrzyczałam do słuchawki, że natychmiast ma oddzwonić. Myślę, że spróbowałam około dwudziestu pięciu razy, zanim z mglistą przenikliwością, jaką niekiedy obdarowuje człowieka alkohol, Strona 12 doszłam do przekonania, że moje próby pozostaną daremne. Claude był oddalony ode mnie o lata świetlne i moje słowa nie mogły go już dosięgnąć. Bolała mnie głowa. Wstałam i zaczęłam wędrować po mieszkaniu jak lunatyczka w swojej krótkiej nocnej koszuli - właściwie była to o wiele za duża góra od pidżamy Claude'a w biało - niebieskie pasy, którą włożyłam na siebie w nocy. Drzwi do łazienki były otwarte. Omiotłam jej wnętrze wzrokiem, aby się upewnić. Golarka zniknęła, podobnie jak szczoteczka do zębów i perfumy Aramis. W salonie brakowało czerwonego kaszmirowego koca, który podarowałam Claude'owi na urodziny, a na oparciu krzesła nie wisiał jego ciemny sweter, jak zwykle rzucony niedbale. Zniknął płaszcz przeciwdeszczowy z wieszaka po lewej stronie od drzwi wejściowych. Otworzyłam szafę w przedpokoju. Kilka pustych wieszaków uderzyło o siebie, wydając cichy brzęk. Wciągnęłam głęboko powietrze. Wszystko uprzątnięte. Pomyślał nawet o skarpetach z najniższej szuflady. Musiał bardzo skrupulatnie zaplanować swoje odejście, zastanawiałam się, jak to możliwe, że niczego nie zauważyłam, naprawdę niczego. Tego, że zamierzał mnie zostawić. Tego, że się zakochał. Tego, że całował już inną kobietę, podczas gdy całował mnie. W lustrze oprawionym w złote ramy, które wisiało w przedpokoju nad komodą, odbijała się moja blada zapłakana twarz niczym biały księżyc otoczony drżącymi falami w kolorze ciemnoblond. Moje długie włosy z przedziałkiem pośrodku były zmierzwione jak po dzikiej nocy miłosnej, tyle że nie było żadnych namiętnych objęć i szeptanych obietnic. „Masz włosy jak księżniczka z bajki", powiedział kiedyś Claude. „Jesteś moją Tytanią". Roześmiałam się gorzko, podeszłam bliżej do lustra i przyjrzałam się sobie bezlitosnym wzrokiem zrozpaczonej Strona 13 kobiety. Uznałam, że w tej kondycji i z głębokimi cieniami pod oczami przypominałam raczej wariatkę z Chaillot. Na prawo ode mnie było zatknięte za ramę lustra moje zdjęcie z Claude'em, które tak bardzo lubiłam. Zostało zrobione w pewien ciepły letni wieczór, kiedy spacerowaliśmy po Pont des Arts. Zrobił je nam tęgi Afrykańczyk, który rozłożył na moście torby ze swoimi towarami na sprzedaż. Pamiętam jeszcze, że miał niewiarygodnie duże dłonie - mój aparat między jego palcami sprawiał wrażenie zabawki - i musieliśmy chwilę poczekać, zanim nacisnął spust migawki. Na zdjęciu śmialiśmy się oboje, przytulając do siebie głowy, na tle granatowego nieba, delikatnie spowijającego zarys Paryża. Czy fotografie kłamią, czy mówią prawdę? W bólu człowiek robi się filozoficzny. Wyjęłam zdjęcie zza ramy, położyłam je na ciemnym drewnie i oparłam się obiema rękami na komodzie. Que ca dure!, zawołał za nami ze śmiechem czarny mężczyzna niskim głosem i gardłowym „r". Que ca dure!, niech tak zostanie! Zauważyłam, że oczy znów wypełniły mi się łzami. Spływały mi po policzkach i niczym wielkie krople spadały na Claude'a i na mnie, na nasze uśmiechy i na cały ten kram w stylu Paryż - dla - zakochanych, aż wreszcie wszystko rozmazało się nie do poznania. Otworzyłam szufladę i wepchnęłam zdjęcie między szaliki i rękawiczki. - Tak - powiedziałam, a potem powtórzyłam: - Tak. Następnie zasunęłam szufladę i pomyślałam, jak łatwo zniknąć z życia innego człowieka. Claude'owi wystarczyło kilka godzin. I wyglądało na to, że pasiasta góra męskiej pidżamy, zapomniana pod moją poduszką raczej nieumyślnie, była jedyną rzeczą, jaka mi po nim została. Strona 14 Szczęście i nieszczęście często idą w parze. Inaczej formułując, można by również powiedzieć, że szczęście czasami chadza dziwnymi drogami. Gdyby Claude mnie wtedy nie zostawił, w ten ponury listopadowy poniedziałek spotkałabym się prawdopodobnie z Bernadette. Nie błądziłabym po ulicach Paryża jako najsamotniejszy człowiek świata, wraz z zapadnięciem zmroku nie przystanęłabym na dłuższą chwilę na moście Louisa Philippe'a i pogrążona w rozczulaniu się nad sobą nie wpatrywałabym się w wodę, nie uciekłabym przed tym zatroskanym młodym policjantem do księgarenki na wyspie Ile Saint - Louis i nigdy nie znalazłabym tej książki, która miała przemienić moje życie w tak cudowną przygodę. Ale po kolei. To było bardzo bezwzględne ze strony Claude'a, że zostawił mnie w niedzielę. W poniedziałki nie otwierałam Temps des Cerises. To mój wolny dzień, w który zawsze staram się robić coś przyjemnego. Chodzę na wystawy. Spędzam wiele godzin w Bon Marché, moim ulubionym domu towarowym. Albo spotykam się z Bernadette. To moja najlepsza przyjaciółka. Poznałyśmy się przed ośmiu laty podczas podróży pociągiem, kiedy jej córeczka Marie podbiegła do mnie i potykając się, wylała kubek kakao na moją kremową sukienkę z włóczki. Plamy nigdy do końca nie zeszły, ale pod koniec tej zabawnej podróży z Awignonu do Paryża i po wspólnej, niezbyt udanej próbie wyczyszczenia sukienki chusteczkami higienicznymi i wodą w huśtającej toalecie, byłyśmy prawie przyjaciółkami. Bernadette jest wszystkim tym, czym ja nie jestem. Trudno wywrzeć na niej wrażenie, ma niewzruszenie dobry nastrój i jest bardzo zaradna. Z imponującym opanowaniem przyjmuje to, co przynosi jej los, i próbuje obrócić to na swoją korzyść. Jest osobą, która coś, co ja czasami uważam za Strona 15 okropnie zagmatwane, kilkoma zdaniami porządkuje i upraszcza. - O rany, Aurelie - mówi wtedy i patrzy na mnie rozbawiona swoimi ciemnoniebieskimi oczami. - Ty to masz myśli! Przecież to zupełnie proste... Bernadette mieszka na Ile Saint - Louis i jest nauczycielką w Ecole Primaire, mogłaby jednak być bez przeszkód doradczynią dla skomplikowanie myślących osób. Kiedy patrzę w jej jasną piękną twarz, często sobie myślę, że to jedna z niewielu kobiet, którym naprawdę ładnie w koku. A gdy rozpuści swoje jasne, sięgające do ramion włosy, mężczyźni oglądają się za nią. Ma głośny, zaraźliwy śmiech. I zawsze mówi to, co myśli. I to był też powód, dla którego nie chciałam się z nią spotkać tego poniedziałkowego poranka. Bernadette od początku nie cierpiała Claude'a. - To dziwak - stwierdziła, gdy opowiedziałam jej o Claudzie przy lampce wina. - Znam takie typki. Egocentryczni, nigdy nie patrzą człowiekowi w oczy. - Mnie on patrzy w oczy - odparłam, wybuchając śmiechem. - Z kimś takim nie będziesz szczęśliwa - upierała się. Uznałam to wtedy za zbyt pochopną opinię, jednak teraz, wsypując kawę do szklanego dzbanka i zalewając ją wrzącą wodą, musiałam przyznać sama przed sobą, że Bernadette miała rację. Wysłałam jej SMS - a, odwołując dzisiejsze spotkanie pod błahym pretekstem. Następnie wypiłam kawę, włożyłam płaszcz, szal oraz rękawiczki i wyszłam w zimny paryski poranek. Czasami człowiek wychodzi, aby dokądś dojść. A czasami wychodzi ot tak, po prostu, żeby iść coraz dalej i dalej, aż Strona 16 mgły się rozproszą, rozpacz ustąpi albo domyśli jakąś myśl do końca. Tego ranka nie miałam celu, w mojej głowie panowała dziwna pustka, a serce było tak ciężkie, że czułam jego ciężar i mimowolnie przycisnęłam dłoń do szorstkiego materiału. Na ulicach pojawiało się jeszcze niewiele osób, obcasy moich kozaków stukały zagubione na starym bruku, gdy zmierzałam do kamiennego łuku bramy łączącej rue de L'Ancienne Comédie z bulwarem Saint - Germain. Byłam taka zadowolona, kiedy przed czterema laty znalazłam mieszkanie przy tej ulicy. Lubię tę małą żywą dzielnicę, rozciągającą się na tyłach wielkiego bulwaru aż do Sekwany, pełną krętych ulic i uliczek, ze stoiskami, na których sprzedawane są warzywa, ostrygi i kwiaty, z kafejkami i sklepikami. Mieszkam na trzecim piętrze starego budynku z wydeptanymi kamiennymi schodami, bez windy, i kiedy wyglądam przez okno, sięgam wzrokiem aż do Procope, restauracji, która znajduje się tam już od wieków i która była ponoć pierwszą kawiarnią w Paryżu. Spotykali się w niej literaci i filozofowie. Wolter, Rousseau, Balzak, Hugo i Anatole France. Duchowe towarzystwo tak wielkich nazwisk do dziś wywołuje przyjemny dreszczyk u większości gości, którzy siedzą pod wielkimi kandelabrami na krzesłach i narożnikach obitych czerwoną skórą i jedzą. - Masz szczęście - stwierdziła Bernadette, kiedy pokazałam jej swoje mieszkanie, i dla uczczenia tego dnia jadłyśmy wieczorem w Procope rzeczywiście przepyszną coq au vin. - Kiedy człowiek pomyśli, kto przez te wszystkie lata tu przesiadywał, a ty naprawdę mieszkasz zaledwie kilka kroków stąd... super! Rozglądała się zachwycona, podczas gdy ja nabijałam na widelec kawałek kury w winie, przyglądając się jej w zadumie i myśląc, czy przypadkiem nie jestem kulturalną ignorantką. Strona 17 Szczerze muszę wyznać, że znacznie bardziej zachwycało mnie to, iż wtedy w Procope można było zjeść pierwsze w Paryżu lody, niż ci wszyscy brodaci faceci, którzy tutaj przelewali na papier swoje mądre myśli. Tego jednak moja przyjaciółka mogłaby nie zrozumieć. Mieszkanie Bernadette jest pełne książek. Stoją na regałach, które sięgają znacznie wyżej niż framugi drzwi, leżą na stołach, biurkach, ławach i stolikach nocnych, nawet w łazience odkryłam, ku swemu zdziwieniu, kilka książek na stoliczku obok toalety. - Życia bez książek nie umiałabym sobie nawet wyobrazić - powiedziała kiedyś Bernadette, a ja, lekko zawstydzona, pokiwałam głową. Zasadniczo też czytam. Przeważnie jednak coś staje mi na przeszkodzie. I jeżeli mam wybór, ostatecznie wolę wybrać się na długi spacer lub upiec tartę z morelami, a cudowny zapach tej mieszaniny mąki, masła, wanilii, jajek, owoców i śmietany, który unosi się później w mieszkaniu, uskrzydla moją fantazję i skłania mnie do marzeń. Prawdopodobnie jest to wina metalowego szyldu, ozdobionego drewnianą łyżką i dwoma różami, który do dzisiaj wisi w kuchni Temps des Cerises. Kiedy w podstawówce uczyłam się czytać i łączyłam litery w większe, mające sens całości, stanęłam przed nim w swoim granatowym szkolnym fartuszku i odszyfrowałam wypisane na nim słowa: „Ściśle rzecz biorąc, tylko jeden rodzaj książek pomnożył szczęście naszej ziemi: książki kucharskie". Sentencja ta była autorstwa Josepha Conrada. Pamiętam, że jeszcze przez pewien czas było dla mnie oczywiste, iż ten człowiek to słynny niemiecki kucharz. Tym bardziej się zdumiałam, gdy później przez przypadek trafiłam na jego Strona 18 powieść Jądro ciemności, którą kupiłam sobie ze względu na stare przywiązanie, jednak jej nie przeczytałam. Tytuł był tak samo ponury jak mój nastrój tego dnia. Może byłby to odpowiedni moment na sięgnięcie po tę książkę, zastanawiałam się, przepełniona goryczą. Nie czytam jednak książek, kiedy jestem nieszczęśliwa - sadzę kwiaty. Tak przynajmniej myślałam w tym momencie, nie wiedząc, że jeszcze tej samej nocy w pożądliwym pośpiechu będę przewracać kartki powieści, która, że tak powiem, przecięła mi drogę. Przypadek? Do dzisiaj nie wierzę, że to był przypadek. Pozdrowiłam Philippe'a, jednego z kelnerów Procope, który przyjaźnie pomachał mi przez szybę, minęłam obojętnie błyszczącą ekspozycję sklepiku jubilerskiego Harem i skręciłam na bulwar Saint - Germain. Zaczęło padać, samochody mijały mnie, rozpryskując wodę. Owinęłam się ciaśniej szalem i nieugięcie maszerowałam wzdłuż bulwaru. Dlaczego straszne albo deprymujące rzeczy zawsze muszą się wydarzać w listopadzie? Listopad był dla mnie najgorszym z możliwych okresów na bycie nieszczęśliwą. Wybór kwiatów, jakie można było teraz sadzić, był bardzo ograniczony. Kopnęłam pustą puszkę po coli, która z hałasem potoczyła się po chodniku i wreszcie zatrzymała się w rynsztoku. Un caillou bien rond qui coule, l'instant d'après il est coulé... Było tak jak w tej niewiarygodnie smutnej piosence Anne Sylvestre, La Chanson de Toute Seule, o krze - mykach, które najpierw się toczą, a chwilę później kończą w Sekwanie. Wszyscy mnie opuścili. Tato umarł, Claude odszedł, byłam tak bardzo sama jak jeszcze nigdy w życiu. Rozległ się dzwonek mojej komórki. - Halo? - powiedziałam, omal się nie krztusząc. Poczułam przypływ adrenaliny na samą myśl, że to mógłby być Claude. Strona 19 - Co się dzieje, skarbie? - Bernadette jak zwykle od razu przeszła do rzeczy. Obok mnie z piskiem opon zahamował taksówkarz i zaczął trąbić jak szalony, ponieważ jakiś rowerzysta wymusił na nim pierwszeństwo. Brzmiało to apokaliptycznie. - O Boże, a to co? - wykrzyknęła Bernadette do słuchawki, zanim zdążyłam cokolwiek powiedzieć. - Wszystko w porządku? Gdzie jesteś? - Gdzieś na bulwarze Saint - Germain - odparłam żałośnie. Przystanęłam na chwilę pod markizą sklepu, w którego oknie wystawowym pyszniły się kolorowe parasole z rączkami w kształcie kaczej głowy. Deszcz spływał z moich mokrych włosów. Dosłownie tonęłam w ogromnej fali rozczulenia nad sobą. - Gdzieś na bulwarze Saint - Germain? Co, na litość boską, robisz gdzieś na bulwarze Saint - Germain?! Napisałaś mi przecież, że coś ci wypadło! - Claude odszedł - powiedziałam, pociągając nosem do słuchawki. - Jak to: odszedł?! - W głosie Bernadette natychmiast pojawiła się odrobina niecierpliwości, jak zawsze, kiedy chodziło o Claude'a. - Czy ten idiota znów gdzieś się zaszył i nie daje znaku życia? Niestety, opowiedziałam jej o skłonnościach Claude'a do znikania, a ona wcale nie uważała tego za zabawne. - Odszedł na zawsze - powiedziałam z płaczem. - Zostawił mnie. Jestem taka nieszczęśliwa. - O mój Boże - odezwała się Bernadette, a jej głos był jak objęcie. - O mój Boże! Moje biedna, biedna Aurelie. Co się stało? Strona 20 - On... ma... inną... - szlochałam dalej. - Wczoraj, kiedy wróciłam do domu, nie było już jego rzeczy, leżała tylko kartka... kartka... - Nie zdobył się nawet na to, żeby powiedzieć ci to osobiście? A to dupek! - Weszła mi w słowo i rozzłoszczona wciągnęła powietrze. - Zawsze ci powtarzałam, że Claude jest dupkiem. Zawsze i zawsze! Kartka! To naprawdę poziom... nie, to poniżej wszelkiego poziomu! - Proszę, Bernadette... - Co? Jeszcze bronisz tego idioty? Niemo pokręciłam głową. - Posłuchaj mnie teraz, kochanie - powiedziała, a ja zacisnęłam powieki. Kiedy Bernadette rozpoczynała zdanie od „Posłuchaj mnie teraz", najczęściej była to przygrywka do zasadniczego wyrażenia opinii, która najczęściej była słuszna, jednak nie zawsze łatwo było ją znieść. - Zapomnij o tym głupku najszybciej, jak tylko się da! Oczywiście teraz jest źle... - Bardzo źle - przerwałam jej i chlipnęłam. - No dobrze, bardzo źle, ale ten facet naprawdę był okropnie wkurzający i w głębi duszy sama o tym wiesz. Spróbuj się teraz uspokoić. Wszystko się ułoży, a ja obiecuję ci uroczyście, że już niedługo poznasz miłego faceta, który doceni tak cudowną kobietę jak ty. - Ach, Bernadette - westchnęłam. Łatwo jej było mówić. Była zamężna z naprawdę miłym facetem, który znosił jej bezkompromisową prawdomówność z niewiarygodną wyrozumiałością. - Posłuchaj - powiedziała znów. - Natychmiast bierz taksówkę i wracaj do domu. Kiedy tylko się tutaj ogarnę, zaraz do ciebie przyjadę. To wszystko nie jest takie straszne, naprawdę! Nie ma powodu do dramatyzowania.