Strona 1 Tom 52, 2003 Numer 1 (258) Strony 43–48 ZBIGNIEW LEW-STAROWICZ Zak³ad Psychoterapii, Problemów Spo³ecznych i Rehabilitacji Seksualnej Wydzia³ Rehabilitacji Akademia Wychowania Fizycznego Marymoncka 34, 00-968 Warszawa e-mail: [email protected] SEKSUALNOŒÆ P£CI Historia badañ nad seksualnoœci¹ p³ci obej- 1899). Tego typu pogl¹dy i praktyczne rady muje prawie sto lat. Pionierzy seksuologii nie sprowokowa³y przywódcê antyseksualnej kru- mieli ³atwego ¿ycia, a czêœæ z nich sta³a siê cjaty, A. Comstocka, do dzia³ania. Ida Craddock prawdziwymi mêczennikami. Do pocz¹tku zosta³a aresztowana, a ³awa przysiêg³ych i sê- XX w., a szczególnie w XIX w. (epoka wiktoria- dzia skazali j¹ na karê pozbawienia wolnoœci, ñska), seks, cia³o i nagoœæ by³y tematem tabu. co sk³oni³o j¹ do pope³nienia samobójstwa. Wiêkszoœæ kobiet nigdy nie prze¿ywa³a orga- Wiêcej szczêœcia mia³ angielski lekarz Have- zmu, wiêkszoœæ par ma³¿eñskich nie widzia³a lock Ellis, który w 1897 r. opublikowa³ w Lon- nagoœci partnera. Kobiety sypia³y w koszulach dynie pierwszy z siedmiu tomów „Studies in nocnych ze specjalnymi klapkami. M¹¿ podno- the Psychology of Sex”; ostatni tom pojawi³ siê si³ klapkê w celu wprowadzenia cz³onka do po- w 1928 r. Dok³adnie bada³ seksualnoœæ p³ci. chwy i jedyne co móg³ zobaczyæ, to twarz ¿ony Stwierdzi³ na przyk³ad, ¿e seks jest podstaw¹ w ciemnej sypialni. Obsesyjna walka z mastur- ¿ycia, masturbacja i sny erotyczne s¹ natural- bacj¹ przyjê³a nawet sadystyczne formy, np. nym zjawiskiem, podobnie jak orgazm u ko- zak³adanie na cz³onek specjalnych aparatów biet; podniecenie u kobiety mog¹ prowoko- uniemo¿liwiaj¹cych erekcjê lub prowo- waæ nieseksualne bodŸce, np. praca przy ma- kuj¹cych wstrz¹s elektryczny w przypadku jej szynach do szycia, jazda na rowerze. Prace Elli- pojawienia siê. Na uczelniach nie zajmowano sa, pierwszego nowoczesnego seksuologa, siê wówczas badaniami nad seksualnoœci¹, z przyczyni³y siê do zmiany myœlenia o seksie i wyj¹tkiem “patologicznych rozpoznañ”. A by³o zainteresowania nim badaczy. ich du¿o: masturbacja, seks oralny, analny, nie- W Wiedniu zacz¹³ dzia³aæ Zygmunt Freud, wiernoœæ, homoseksualizm (traktowany jako który opublikowa³ w 1905 r. „Trzy rozprawy z jedna z dewiacji), niezdolnoœæ do wspó³¿ycia. teorii seksualnej” (FREUD 1905). Jego stwier- Kryterium zdrowia seksualnego by³a zdolnoœæ dzenie, ¿e orgazm ³echtaczkowy jest orga- do zap³odnienia, a to wszystko, co utrudnia³o zmem niedojrza³ym, zaœ pochwowy — wyra- prokreacjê lub siê z ni¹ rozmija³o, postrzegano zem dojrza³oœci kobiecej, przyczyni³o siê do jako patologiê. trudnoœci w ¿yciu seksualnym milionów par. W 1899 r. w USA Ida Craddock, sekretarka Kobietom przypisywa³ powszechnoœæ zazdro- National Liberal League, opublikowa³a porad- œci o cz³onek, a mê¿czyznom — powszechnoœæ nik dla ma³¿eñstw zatytu³owany „Prawid³owe lêku kastracyjnego. Zas³ug¹ Freuda by³o zbada- po¿ycie ma³¿eñskie”, w którym dowodzi³a, ¿e u nie wczesnodzieciêcej seksualnoœci, faz rozwo- kobiety mog¹ byæ orgazmy ³echtaczkowe — ju psychoseksualnego, kompleksów, mechani- „masturbacyjne” i pochwowe — zgodne z pra- zmów obronnych. Wspó³czesne feministki nie wem natury i wa¿ne dla mi³oœci (CRADDOCK mog¹ mu wybaczyæ, ¿e ujawniane przez kobie- Strona 2 44 ZBIGNIEW LEW-STAROWICZ ty doœwiadczenia molestowania seksualnego w koœci ¿ycia seksualnego milionów par. Zachê- dzieciñstwie potraktowa³ jako ich fantazje, a ci³y równie¿ wielu badaczy do naukowego ba- nie rzeczywistoœæ. Freud cieszy³ siê wiêksz¹ po- dania seksualnoœci cz³owieka. Na wyniki nie pularnoœci¹ w USA ni¿ w Europie i byæ mo¿e trzeba by³o d³ugo czekaæ. Od 1966 r. pojawi³o dlatego rozwój seksuologii nabra³ wiêkszego siê wiele wyników badañ odkrywaj¹cych ta- przyœpieszenia w USA. Psychologia Junga, jemnice seksualnoœci p³ci, z których najwa- obecnie popularna u nas, przyczyni³a siê do ¿niejsze s¹ nastêpuj¹ce: wiêkszego rozumienia innoœci psychicznej i — mê¿czyŸni ujawniaj¹ wiêksz¹, w porów- psychoseksualnej p³ci oraz bipolarnoœci p³ci. naniu z kobietami, aktywnoœæ masturbacyjn¹, Jednak¿e niewiele wnios³a do poznania seksu- akceptacjê swobody seksualnej, seksu przed- alnoœci p³ci, podobnie zreszt¹ jak prace innych ma³¿eñskiego, czêstoœæ wspó³¿ycia seksualne- pionierów psychoanalizy. go, liczbê partnerów seksualnych, a u kobiet Kamieniem milowym w poznaniu seksual- jest wy¿szy ni¿ u mê¿czyzn niepokój, lêk i po- noœci p³ci sta³y siê opublikowane wyniki rapor- czucie wstydu wi¹¿¹ce siê z seksem, akceptacja tów socjoseksuologicznych i badañ ekspery- podwójnego standardu zachowañ seksualnych mentalnych, z zastosowaniem aparatury po- (LAUMANN i wspó³aut. 1994, MICHAEL i miarowej. W 1948 r. Alfred Kinsey opubliko- wspó³aut. 1994); wa³ monografiê poœwiêcon¹ seksualnoœci mê¿- — kobiety kieruj¹ siê w wyborze partnera czyzn, a w 1953 r. — seksualnoœci kobiet nastêpuj¹cymi preferencjami: dobre perspek- (KINSEY 1948, 1953). Wyniki badañ obala³y po- tywy finansowe, pozycja spo³eczna, starszy toczne pogl¹dy na temat zachowañ seksual- wiek, ambicja, pracowitoœæ, pozytywny stosu- nych p³ci. Wa¿niejsze od cyfr poœwiêconych nek do dzieci, wzrost, odwaga, sprawnoœæ fi- przed- i pozama³¿eñskiej aktywnoœci seksual- zyczna a mê¿czyŸni: m³ody wiek, atrakcyjnoœæ nej, kontaktom oralnym, analnym, homoseksu- fizyczna, wiernoœæ (BUSS 2001); alnym itp. okaza³o siê obalenie stereotypu ko- — seksualnoœæ mê¿czyzn wi¹¿e siê z wiêk- biety oziêb³ej. Z jego badañ wynika³o, ¿e o ile w szym poziomem testosteronu w miesi¹cach je- pierwszym roku trwania ma³¿eñstwa orgazmu siennych i w godzinach rannych, z wiêkszym nie osi¹ga³a 1/4 ¿on, to po dziesiêciu latach tyl- nastawieniem na seks jako taki, ³atwiejszym za- ko 1/7; kobiety wspó³¿yj¹ce przed œlubem maj¹ kochiwaniem siê, nastawieniem na przyjem- bardziej udane ¿ycie seksualne po œlubie, w po- noœæ seksualn¹, a seksualnoœæ kobiet — ze zró¿- równaniu z kobietami bez doœwiadczeñ seksu nicowaniem indywidualnym libido w przebie- przedma³¿eñskiego. Publikacje Kinsey’a rozpê- gu cyklu miesiêcznego, z silniejszym ³¹czeniem ta³y wielk¹ nagonkê na jego osobê i zmar³ on za- seksu z relacj¹ uczuciow¹, ze zró¿nicowaniem szczuty w 1956 r. mi³oœci (BRANNON 2002). Obecnie uwa¿a siê, ¿e Kinsey stworzy³ pod- Seksualnoœæ p³ci jest coraz czêœciej omawia- stawy naukowe rewolucji seksualnej i badañ nym zagadnieniem na miêdzynarodowych socjoseksuologicznych. O ile raporty Kinsey’a i kongresach seksuologicznych (Pary¿ 2001, Sin- wiele podobnych im z ró¿nych krajów œwiata gapur 2002, Amman 2002, Hawana 2003) i po- przyczyni³y siê do poznania zachowañ seksual- œwiêcone s¹ mu specjalne sesje. Wyniki badañ nych ludzi, upodobañ i potrzeb, to naukowe uzyskanych przez oœrodki naukowe w Sao Pau- podstawy fizjologii ¿ycia seksualnego p³ci lo, Walencji, Parmie, Nowym Jorku wyjaœni³y stworzy³a opublikowana w 1966 r. praca ame- kontrowersje co do zwi¹zku seksualnoœci ko- rykañskich badaczy W. Mastersa i V. Johnson biet z fazami cyklu miesiêcznego. Badania eks- „Wspó³¿ycie seksualne cz³owieka” (MASTERS i perymentalne ujawni³y, ¿e kobiety w wieku JOHNSON 1966). Na podstawie badañ 382 ko- 18–49 lat, maj¹ce normalne cykle miesiêczne i biet i 312 mê¿czyzn w trakcie masturbacji i sto- nie przyjmuj¹ce tabletek antykoncepcyjnych, sunku, z zastosowaniem kamery, poznano fazy nie ujawnia³y ró¿nic w podnieceniu w fazach reaktywnoœci seksualnej obu p³ci oraz stwier- cyklu. Stwierdzono nieznaczn¹ ró¿nicê w fazie dzono zdolnoœæ kobiet do prze¿ywania wielo- owulacji (wiêksz¹ pobudliwoœæ) jedynie u tych krotnych orgazmów. kobiet, które pierwszy raz w ¿yciu ogl¹da³y fil- Odkrycia tej pary badaczy by³y nie tylko my erotyczne. krokiem milowym w poznaniu seksualnoœci Okaza³o siê równie¿, ¿e testosteron ma w p³ci, ale tak¿e podstaw¹ do opracowania przez seksualnoœci kobiet istotne znaczenie: zwiêk- nich treningowych metod leczenia zaburzeñ sza wra¿liwoœæ na bodŸce erotyczne, fantazje seksualnych, co przyczyni³o siê do poprawy ja- seksualne i po¿¹danie. Podniecenie genitalne u Strona 3 Seksualnoœæ p³ci 45 kobiet jest mniej istotne w subiektywnym od- niem Viagry u kobiet. Wywo³uje ona erekcjê czuwaniu ni¿ u mê¿czyzn. Obie p³cie inaczej ³echtaczki i tkanki erekcyjnej, mo¿e byæ stoso- ucz¹ siê odbierania i rozumienia sygna³ów z wana w leczeniu zaburzeñ seksualnych u ko- cia³a. Najlepszym tego przyk³adem jest aktyw- biet wi¹¿¹cych siê z zaburzeniami kr¹¿enia ob- noœæ masturbacyjna. Mê¿czyŸni masturbuj¹ siê wodowego. Badania sk³adu „wytrysku” u ko- czêœciej ni¿ kobiety i dlatego ucz¹ siê bardziej biet ujawni³y, ¿e zawiera on antygen PSA, a za- obiektywnego oceniania poziomu doznañ ge- tem s¹ podstawy do stwierdzenia, ¿e u kobiet nitalnych. Kobiety masturbuj¹ce siê czêsto jest odpowiednik gruczo³u krokowego (pro- ujawniaj¹ rozbie¿noœæ miêdzy subiektywn¹ a staty). obiektywn¹ percepcj¹ podniecenia seksualne- Inne wyniki badañ eksperymentalnych go. Wyniki badañ eksperymentalnych ujawni³y ujawni³y, ¿e model reakcji seksualnych kobiet i intryguj¹c¹ prawid³owoœæ: subiektywna ocena mê¿czyzn opublikowany w 1966 r. ma wartoœæ poziomu podniecenia seksualnego kobiet statystyczn¹, a nie jakoœciow¹. Okazuje siê, ¿e ujawnia mniejsz¹ zgodnoœæ z wynikami pomia- czêœæ kobiet ma „mêski” model reaktywnoœci ru aparatur¹. U kobiet wystêpuje nie tylko roz- seksualnej, tzn. szybko narastaj¹ce podniece- bie¿noœæ miêdzy subiektywnym a obiektyw- nie, szybkie osi¹ganie orgazmu i szybkie ustê- nym podnieceniem seksualnym, ale równie¿ powanie podniecenia. Nie zale¿y im specjalnie miêdzy subiektywnym podnieceniem seksual- na wstêpnych pieszczotach, a po kontakcie nym a zachowaniami seksualnymi pole- seksualnym przestaj¹ byæ zainteresowane gaj¹cymi na adaptacji do potrzeb ich partne- wspó³¿yciem równie szybko, jak do niego rów. Œwiadczy to o tym, ¿e dla kobiet seksual- d¹¿y³y. Te wyniki badañ potwierdzi³y teoriê ról noœæ i sytuacje intymne maj¹ ró¿ne znaczenia, seksualnych Sandry Bem, która stwierdzi³a, ¿e nie tylko seksualne. Badacze interpretuj¹ to na- niezale¿nie od p³ci wystêpuj¹ u ludzi cztery stêpuj¹co: w naszej kulturze kobiety s¹ wycho- typy osobowoœci: mêska, kobieca, androgy- wywane w przekonaniu, ¿e spraw¹ zasadnicz¹ niczna i nieokreœlona (BEM 2000). Tego typu jest to, by ich seksualne i uczuciowe zaanga- wyniki badañ maj¹ równie¿ wp³yw na klasyfi- ¿owanie powinno byæ poza kontrol¹. Nic za- kacjê zaburzeñ seksualnych i od niedawna za- tem dziwnego, ¿e s³absza jest u kobiet obserwa- czyna siê rozpoznawaæ u kobiet zaburzenie o cja w³asnych reakcji seksualnych oraz wiêksza nazwie „przedwczesny orgazm”, analogicznie niepewnoœæ w ich ocenianiu. do takiego rozpoznania u mê¿czyzn. Kobiety rzadziej ni¿ mê¿czyŸni doœwiad- Do niedawna badania seksualnoœci kobiet czaj¹ natrêtnych myœli o seksie. Ich spontanicz- cieszy³y siê wiêkszym zainteresowaniem ni¿ ne fantazje seksualne dotycz¹ najczêœciej eroty- badania seksualnoœci mê¿czyzn. Przyczyn¹ ki, narz¹dów p³ciowych, w³adzy seksualnej, za- tego by³y dwa czynniki: wiêkszoœæ badaczy to kazanego seksu i cierpienia seksualnego. Myœl¹ mê¿czyŸni, pojawia siê coraz wiêcej badaczek o seksie œrednio 2 razy dziennie, podczas gdy o orientacji feministycznej i popularne sta³y siê mê¿czyŸni 4–5 razy. Kobiety natomiast czê- gender studies. œciej fantazjuj¹ w trakcie wspó³¿ycia seksualne- Dopiero wprowadzenie w 1998 r. Viagry go, co umo¿liwia im podtrzymanie podniece- do leczenia zaburzeñ seksualnych przyczyni³o nia. W marzeniach erotycznych kobiet wa¿ny siê do wzrostu zainteresowania seksualnoœci¹ jest kontekst uczuciowy, a tak¿e cechy osobo- mê¿czyzn. Firmy farmaceutyczne zaintereso- woœci mê¿czyzny. Znacznie czêœciej ni¿ mê- wane produkcj¹ nowych leków dla bardzo ¿czyŸni, kobiety fantazjuj¹ uwzglêdniaj¹c sce- ch³onnego rynku potencjalnych odbiorców neriê spotkania, gesty, zachowania, rozmowy z sprzyjaj¹ badaniom naukowym. Postêp badañ partnerem. jest naprawdê imponuj¹cy, g³ównie w zakresie Nadal wiele kontrowersji wœród badaczy biochemicznych uwarunkowañ seksualnoœci. budzi zjawisko tzw. „wytrysku u kobiet”, punk- Odkryto oœrodki steruj¹ce popêdem seksual- tu Grafenberga w pochwie. Z przeprowadzo- nym u mê¿czyzn w mózgu, mediatory reaktyw- nych badañ eksperymentalnych wynika, ¿e u noœci erekcyjnej (dopamina, serotonina, opio- kobiet istnieje tkanka erekcyjna, obejmuj¹ca idy, noradrenalina, oksytocyna, GABA, endote- kroczow¹ czêœæ cewki moczowej. Erekcja obej- lina, tlenek azotu, prostanoidy), receptory cen- muje zatem nie tylko ³echtaczkê, ale i ten ob- tralne i obwodowe, na które dzia³aj¹ mediato- szar. To, co zwano punktami G, A czy U w po- ry. Te odkrycia umo¿liwi³y odkrycie mechani- chwie oznacza po prostu tkankê erekcyjn¹. Po- zmu dzia³ania tradycyjnych leków stosowa- twierdzeniem jej by³y badania z zastosowa- nych w leczeniu zaburzeñ erekcji (np. johimbi- Strona 4 46 ZBIGNIEW LEW-STAROWICZ ny), a tak¿e pojawieniu siê nowej generacji le- nym z przyk³adów jest przebieg dyskusji pane- ków (np. Cialis, Vardenafil). Wiadomo ju¿, ¿e w lowej na Azjatyckim Kongresie Naukowym w przysz³oœci powstan¹ leki, których dzia³anie Singapurze w 2002 r. Mê¿czyŸni z krajów Za- bêdzie siê opieraæ na receptorach opioido- chodu, w porównaniu z Chiñczykami i Kore- wych, ET, MI, DP, EP, FP, IP itd. Badania nad añczykami, bardziej obsesyjnie prze¿ywaj¹ za- „chemi¹ mi³oœci” dostarczy³y równie¿ wielu burzenia erekcji, a sprawnoœæ seksualna jest wa¿nych informacji o wp³ywie leków przeciw- dla nich podstawowym kryterium poczucia depresyjnych na seksualnoœæ. Na przyk³ad leki wartoœci w roli mêskiej. Dlaczego? Zdaniem zmniejszaj¹ce poziom serotoniny poprawiaj¹ uczestników dyskusji tzw. „mê¿czyzna Wscho- funkcje seksualne i dlatego zaczêto je stosowaæ du” ma tak¿e inne, równie wa¿ne jak spraw- w leczeniu przedwczesnych wytrysków. noœæ seksualna, Ÿród³a poczucia wartoœci w Badania eksperymentalne z zastosowaniem roli mêskiej, np. rola zawodowa, pe³nienie roli metod pomiarowych ujawni³y, ¿e istnieje piêæ g³owy rodziny. Równie¿ wa¿ne s¹ relacje miê- czynników odró¿niaj¹cych mê¿czyzn spraw- dzy p³ciami. O ile „mê¿czyzna Zachodu” lêka nych seksualnie od niesprawnych: siê negatywnej oceny ze strony partnerki i jej 1) sprawni mê¿czyŸni ujawniaj¹ bardziej seksualnych wymagañ, to „kobiety Wschodu” pozytywne reakcje fizjologiczne i psychiczne s¹ bardziej uleg³e, nie stwarzaj¹ poczucia za- na seksualnoœæ jako tak¹; gro¿enia, czerpi¹ poczucie satysfakcji z tego, ¿e 2) niesprawni mê¿czyŸni ujawniaj¹ zmniej- s¹ akceptowane w roli matki, ¿ony i mog¹ spra- szon¹ zdolnoœæ kontroli swojego podniecenia wiæ radoœæ seksualn¹ mê¿czyŸnie. seksualnego, czêsto nie potrafi¹ okreœliæ obiek- Badania seksualnoœci p³ci rozwijaj¹ siê bar- tywnie poziomu podniecenia np. s¹ przekona- dzo dynamicznie. Przewiduje siê poznanie ni, ¿e w danej chwili nie maj¹ pe³nej erekcji i „chemii mi³oœci” u kobiet i wprowadzenie le- tak to czuj¹, jakkolwiek erekcja jest pra- ków wp³ywaj¹cych na seksualnoœæ kobiet, zba- wid³owa; danie seksualnoœci na poziomie molekular- 3) sprawni seksualnie mê¿czyŸni s¹ bar- nym, dok³adne poznanie oœrodków ste- dziej podatni na rozpraszaj¹ce dzia³anie nie- ruj¹cych seksem w mózgu. seksualnych bodŸców i w takiej sytuacji nastê- Z jednej strony, zaciera siê ró¿nice miêdzy puje u nich zmniejszenie reaktywnoœci seksu- p³ciami, czego przyk³adem jest nowa, opraco- alnej; natomiast niesprawni mê¿czyŸni s¹ wywana klasyfikacja zaburzeñ seksualnych, w mniej wra¿liwi na bodŸce nieseksualne i nie której rozpoznania obejmuj¹ obie p³ci równo- maj¹ one na nich istotnego wp³ywu. Paradok- czeœnie, opisuje siê „wytrysk” i tkankê erek- salnie zatem sprawny seksualnie mê¿czyzna cyjn¹ u kobiet. Z drugiej natomiast strony, co- jest bardziej wra¿liwy na czynniki zak³ócaj¹ce raz wiêksz¹ popularnoœci¹ ciesz¹ siê u Czytelni- intymnoœæ spotkania; ków publikacje oddzielaj¹ce œwiat p³ci grub¹ 4) zró¿nicowane bodŸce seksualne u mê¿- kresk¹, np. „Mê¿czyŸni s¹ z Marsa, a kobiety z czyzn sprawnych zwiêkszaj¹ reaktywnoœæ sek- Wenus” (GRAY 1996). Mo¿na to uznaæ jako wy- sualn¹, odwrotnie ni¿ u niesprawnych mê¿- raz oporu wobec zacierania ró¿nic miêdzy czyzn. Nic zatem dziwnego, ¿e aktywnoœæ sek- p³ciami, kreowania modelu kobieto-mê¿czy- sualna partnerki i jej zmiana w trakcie wspó³¿y- zny (osobowoœæ androgyniczna). cia zwiêksza podniecenie u sprawnego mê¿- W Polsce niewiele jest badañ naukowych czyzny, a zmniejsza — u niesprawnego; poœwiêconych seksualnoœci p³ci z zastosowa- 5) stany niepokoju dzia³aj¹ hamuj¹co na niem aparatury pomiarowej. Dominuj¹ publi- niesprawnych mê¿czyzn, maj¹ natomiast kacje psychologiczne, gender studies, badania mniejsze znaczenie dla mê¿czyzn sprawnych statystyczne. Wynika to z prostego faktu: kur- (u niektórych mog¹ nawet dzia³aæ pobu- czy siê w Polsce baza naukowa seksuologii, dzaj¹co). brak jest pieniêdzy na wyposa¿enie jej w apara- Od czasu pojawienia siê Viagry w 1998 r. za- turê pomiarow¹ i w specjalistyczne laborato- burzenia erekcji s¹ najczêœciej omawianym ria. problemem na seksuologicznych i urologicz- Przeprowadzane w Polsce badania staty- nych kongresach naukowych; ukaza³o siê po- styczne dostarczaj¹ interesuj¹cych wyników. nad 3000 publikacji naukowych na temat zabu- Porównuj¹c np. „Raport Seksualnoœci Pola- rzeñ erekcji. Okaza³o siê, ¿e w seksualnoœci mê- ków” (LEW-STAROWICZ 1992, 2002) wyraŸnie ¿czyzn równie wa¿ne, jak biologiczne i psy- widaæ, jak na przestrzeni 10 lat zmieni³y siê nie- chiczne, s¹ uwarunkowania kulturowe. Jed- które postawy wobec seksualnoœci i zachowa- Strona 5 Seksualnoœæ p³ci 47 nia seksualne. Zmniejszaj¹ siê ró¿nice w posta- siê „z interesem gniazda”, a mê¿czyzn — z „prze- wach miêdzy p³ciami. Z „Raportu Seksualnoœci kazywaniem plemników”. Potwierdza tak¿e Polaków 2002” wynika, ¿e wiele istniej¹cych stwierdzenia innych autorów, ¿e seksualnoœæ ró¿nic miêdzy p³ciami daje podstawy do kobiet bardziej ma charakter wiêziotwórczy, a stwierdzenia, ¿e innoœæ psychoseksualna p³ci seksualnoœæ mê¿czyzn czêœciej jest rozdzielona nie jest nadal dok³adnie poznana i kryje jeszcze od uczuæ, ale to tylko statystyczna pra- wiele tajeminc i potwierdza wyniki badañ wid³owoœæ. Dane na ten temat s¹ przedstawio- D. Bussa, i¿ seksualnoœæ kobiet bardziej wi¹¿e ne w Tabeli 1. Tabela 1. Wybrane pozycje i cz¹stkowe dane statystyczne dotyczace seksualnoœci Polaków (w procen- tach) z Raportu Seksualnoœci Polaków 2002 (LEW-STAROWICZ 2002). Cecha K M
ród³o uœwiadomienia seksualnego Rówieœnicy 29 44 Rodzina 19 20 Ocena inicjacji seksualnej Nieudana, przykra 22 10 Wspania³e prze¿ycie 10 26 WiêŸ z pierwszym partnerem seksualnym Kontakt jednorazowy 11 30 Wspó³ma³¿onek 35 18 Bieguny wieku inicjacji seksualnej Do 17 roku ¿ycia 8 27 20 lat i wiêcej 41 20 Motywacja uczuciowa inicjacji seksualnej 69 45 Upodobania seksualne Pornografia 11 40 Seks oralny 21 43 Wymiana partnerów 5 18 Bieguny liczby partnerów seksualnych Jeden 47 23 Powy¿ej 10 2 19 Zbyt rzadkie kontakty seksualne 9 22 Chêæ na seks Codziennie 6 19 Kilka razy/miesi¹c i rzadziej 35 24 Treœæ snów erotycznych W³asna osoba 48 37 Orgie seksualne 6 15 Pogl¹dy Sex shopy s¹ potrzebne 36 55 Akceptacja seksu bez uczucia 12 35 W TV powinno byæ wiêcej seksu 14 43 Strona 6 48 ZBIGNIEW LEW-STAROWICZ SEXUALITY OF GENDER S u m m a r y The starting point of this review is a brief descrip- roles and experiences are emphasized. At the end, up- tion of the past of sexuology. Then more recent dated statistical data concerning sexuality of Polish reports and concepts in that field are discussed. Gen- men and women are presented. der and cultural differences in the attitude to sexual LITERATURA BEM S. L., 2000. Mêskoœæ, kobiecoœæ - o ró¿nicach wyni- KINSEY A. C., 1953. Sexual behavior in the human fe- kaj¹cych z p³ci. Gdañsk, GWP. male. W. B. Saunders Co., Philadelphia. BRANNON L., 2002. Psychologia rodzaju. Gdañskie Wy- LAUMANN E. O., GAGNON J. H., MICHAEL R. T., MICHAELS S., dawnictwo Psychologiczne, Gdañsk. 1994. The Social organization of sexuality in the BUSS D., 2001. Psychologia ewolucyjna. Gdañskie Wy- United States. University of Chicago Press, Chica- dawnictwo Psychologiczne, Gdañsk. go. CRADDOCK I. C., 1899. Right marital living. Chicago. LEW-STAROWICZ Z., 1992. Raport seksualnoœci polaków FREUD S. 1905. Drei Abhandlungen zur Sexualtheorie. 1992. SMS/KRC, Warszawa. F. Deuticke, Leipzig und Wien. LEW-STAROWICZ Z., 2002. Raport seksualnoœci polaków GRAY J., 1996. Mê¿czyŸni s¹ z Marsa, kobiety z Wenus: 2002. SMS/KRC, Warszawa. jak dochodziæ do porozumienia i uzyskiwaæ to, MASTERS W. H., JOHNSON V. E., 1966. Human sexual re- czego siê pragnie. Zysk i S-ka. Poznañ. sponse. Little, Brown & Co., Boston. KINSEY A. C., 1948. Sexual behavior in the human MICHAEL R. T., GAGNON J. H., LAUMANN E. O., KOLATA G. male. W. B. Saunders Co., Philadelphia. B., 1994. Sex in America: A definitive survey. Lit- tle, Brown and Company, Boston.