Strona 1 anxa 91-B 28843 r. Dr. \ ADAM - :V * -"g LANGIE'. * •* w 1900* roku Des roili ions de maiis tti se v serrent dans la grand inain de laFrance, c.lst la — ri?>xpositnon. C VI(JT0R,ill (10. T ~ - »< Czysty dochód na budow szpitala Bonifratrów w Krakowie. Lwów. KAK A I) FI M A U T O R A. i 900. {Sffi - K .... Strona 2 Digitized by the Internet Archive in 2016 Strona 3 I ' o I Strona 4 Strona 5 WYSTAWA PARYSKA. Strona 6 Strona 7 Dr. ADAM LANGIE. ’ w 1900 roku. Lwów. NAKADEM AUTO K A. 1900. Strona 8 Z DRUKARNI „SOWA POLSKIEGO" WE LWOWIE pod zarzdem Zygmunta Haaciskiego. Strona 9 Des millions de mains qui se serrent* dans la grand main de la France, c’ est la — F Expo- sition. Victor Hugo. wiat cywilizowany stoi obecnie w przededniu wielkiej,powanej i wspaniaej uroczystoci midzy- narodowej, jak bdzie najblisza wystawa. Pary, ten Pary, z którego na pocztku bie- lcego stulecia wyruszay niezwycione zastpy , Wielkiej armii", niosc jednym mier i zagad, rugim nadziej swobód i wolnoci, zaprasza dzi mrody caej kuli ziemskiej do szlachetnego wspó* sawodnictwa na polu sztuk, nauk i przemysu. By- szczce gronie z przed paacu Inwalidów dziaa, ista wion tam rk wielkiego geniusza wojny, mil- czco spoglda bdna te bezkrwawe zapasy, a jeeli zbudz si i odezw na chwil, to tylko sal- r w powitaln dla wadzców, którzy nie na czele sil zbrojnych, lecz z palm pokoju nad brzegi Sekwany nrzybd, aby podziwia wyniki produktywnej pracy larodów*. Bo wystawa wszechwiatowe to dzieo i owoc >okoju. Majc za cel przestudyowanie i porównanie najdoskonalszych zdobyczy geniuszu ludzkiego, nie est ona, jak chc zacofani, kosztown tylko zaba- wk, lecz jest wielkiem i podnem dzieem cywili- ^acyi. Wystawa, to tryumf ducha ludzkiego, który wvorzc arcydziea sztuki i przemysu, wydziera mzyrodzie niewyczerpane jej tajemnice, opanowuje •oraz bardziej matery, a odkrywajc nieznane do- 1 Strona 10 2 td siy, wprzga je do swego rydwanu, aby tem prdzej poda ku wiatu, ku prawdzie, ku piknu. Tem wiksze za znaczenie ma wystawa z 1900 r., bo bdzie ona obrachunkiem z caego koczcego si stulecia. Jeeli wiek XVIII. upamitni si w dziejach wielkim przewrotem spoecznym, dziki któremu sze- rokie masy zerway pta gniotcej niewoli i poczuy w sobie takie samo prawo do wspólnej pracy, jak warstwy uprzywilejowane, to wiek XIX. da tym masom wiato i rodki potne do pracy. Zdobycze nauki, pleniejce dawniej w wilgotnych murach kla- sztorów, objy w cigu XIX. wieku szerokiem ko- rytem ziemi ca, spopularyzoway niezgbione da- wniej tajniki, rozwietlajc jasnym, cho skpym jeszcze promieniem i chat wieniacz i poddasze biedaka, a zastosowane do celów praktycznych, otworzyy tyle nowych róde przemysu, tyle roz- i szerzyy dawniejszych. Pod tym wzgldem wiek XIX. miao nazwa mona wiekiem rewolucyi, lecz rewo- lucyi dobroczynnej, bezkrwawej. Nie da si bo- bo wiem zaprzeczy, e obok sztuki i zdobyczy cisej wiedzy, przemys, czyli oddziaywanie wiadomej celu inteligencyi czowieka na matery, zmienia do gbi organizm spoeczny. To te para elektry- i czno w naszym wieku wywoa musiay taki sam przewrót w warunkach materyalnych i moralnych spoeczestwa, jak niegdy wynalazek druku pro- i chu. Dziki tym dwom siom postpia ludzko o wiele wicej naprzód, ni w cigu caego szeregu innych stuleci. Dlatego to wiek XIX. tak róny od swoich poprzedników, pozostanie na zawsze wielk epok. A chocia przyniós on równoczenie przewa- g militaryzmu, zbrojny pokój i mordercze machiny, obok tylu nowych a nierozstrzygnitych zadn spo- ecznych, to nie uszczuplaj one wartoci innych zdo- byczy, bo kada rzecz musi mie wiata i cienie. Zadaniem przyszych pokole bdzie, aby bogatej Strona 11 3 spucizny uyy dla dobra ludzkoci, dla celów wznio- sych i szczytnych, rozwizujc sprawiedliwie te kwestye, które s konsekwency szybko naprzód kro- czcej cywili acy i. Dla nas, Polaków, nie ziciy si w bicem stuleciu upragnione marzenia, przeciwnie, doznalimy wielu klsk i zawodów, ale odnielimy i tak korzy wielk, bo poczucie budzcej si siy ywotnej w tych warstwach narodu, które sto lat temu w bogiej drzemay ciemnocie ; — zdobylimy przewiadczenie, e jedynie usilna, mrówcza praca wszystkich bez wyjtku klas do celu doprowadzi nas moe. Praca spoeczestwa polskiego z koniecznoci do skromniej- szych ograniczy si musiaa granic, dlatego te do- robek nasz za ubiege stulecie nie moe by tak wietnym, jak innych narodów. Pomimo tego nie po- winnimy pozosta na uboczu wobec cywilizacyjnego znaczenia wystawy. Praca i starania komitetu pol- skiego daj rkojmi, e zoy moemy tam godne wiadectwo naszej dziaalnoci i pokaza, co umiemy, co mamy, co znaczymy. Nie usuwajmy si tylko sami, bo nas lekceway bd:owszem, doómy wszystkich si, aby zwróci na siebie uwag. Dr. Adam Langie. 1* Strona 12 Historya wystaw wiatowych od pocztku, a po dzie dzisiejszy. Wystawa wogóle, to dziecko XIX. wieku, a kolebk jej jest Francya. A do roku 1851, to jest do pierwszej wystawy midzynarodowej w Londynie, urzdzano tylko wystawy krajowe, powicone gó- wnie przemysowi. Pierwsz tak bya wystawa pa- ryska u schyku przeszego stulecia, urzdzona w i\ 1798 staraniem ówczesnego ministra spraw wewn- trznych Franciszka N e u f c h a t e a u. Wystawa ta noszca nazw VExposition de Van VI. bya zaledwie miniatur póniejszych; wzio w niej udzia 110 wystawców i trwaa dwa tygodnie. Jakkolwiek od tego czasu postanowiono otwiera podobne wystawy co roku, nie pozwoliy na to bu- rzliwe wypadki polityczne, tak, enajblisze dwie mogy si odby dopiero za rzdów konsulatu w 1801 i 1802 roku. Gdy Napoleon stan na szczycie po- tgi, przysza do skutkn czwarta wystawa w 1806 roku. Nastpuj dalsze w 1819 i 1823 roku za Lu- dwika XVIII., dalej w 1827 za Karola X. i trzy za rzdów Ludwika Filipa. Wszystkie te wystawy urz- dzano pocztkowo bardzo prymitywnie, po prostu w barakach drewnianych, tak zwanych „portiques“ r budowanych ju to w dziedzicu Luwru, ju te na Polu Marsowem, na Champs-Elyses lub na Placu Zgody. W miar wikszej liczby wystawców, doda- wano pojedyncze galerye, lub stawiano prowizory- czne pawilony, bez adnej wartoci architektonicznej. Strona 13 Inicyatorowie tych wystaw, nie byszczcych przepychem ozdób i pozbawionych siy atrakcyjnej dla szerszej publicznoci, zadawalniali si tem, e byy poyteczne, e handel i przemys podnosiy krajowy. Za cel gówny miay one zwalczanie kon- kurencyi produktów angielskich i zwrócenie uwagi na wyroby krajowych fabryk i swojskiego przemysu. Pocztkowo zainteresowanie si publicznoci byo niewielkie, dopiero za czasów Restauracyi wy- stawa staa si ulubionem miejscem spacerów, a dzienniki paryskie powicay jej cae szpalty opi- sów. W tym pierwszym okresie poszy te za przy- kadem Francyi i Niemcy, urzdzajc w roku 1842 w Moguncyi w 1844 wystaw w i Berlinie, w której wziy udzia wszystkie pastwa pastewka i nie- mieckie. Jedenasta wreszcie z rzdu wystawa pa- ryska jest ostatni krajow; odtd zaczyna si era wystaw powszechnych midzynarodowych. Ju osta- tni z nich chciano otworzy te dla wystawców in- nych pastw, ale z obawy wspózawodnictwa sprze- ciwiy si temu francuskie Izby handlowe. Z tego tytuu pierwszestwo projektu wystaw midzynaro- dowych przypisuj sobie Francuzi, chocia do wyko- nania zabrali si pierwsi Anglicy. W historyi cywilizacyi pamitn pozostanie data 1851 roku, gdy w dniu 1 maja otwarto w Lon- dynie pierwsz na kuli ziemskiej „wystaw wszech- wiatow". Inicyatywa wysza od „królewskiego To- warzystwa sztuk, handlu i rkodzie". Na zaprosze- nie, wysane do wszystkich rzdów, wziy w niej udzia wszystkie pastwa Europy oraz Stany Zje- dnoczone. Wystawa obejmowaa sze sekcyj, po- dzielonych na trzydzieci klas. Charaktery stycznem jest,e z sekcyi sztuk piknych wykluczono malar- stwo, jako nie majce zwizku z przemysem. Miej- scem wystawy by Hyde- Park, gdzie wzniesiono umylnie Paac krysztaowy, pierwowzór budowli, które nastpnie przewyszy go miay tak pod wzgl- Strona 14 , 6 dem rozmiarów, jak smaku estetycznego. i Cao wystawy zajmowaa 8700 metrów kwadratowych, wystawców wzio udzia 17 tysicy. Wystaw zwie- dzio przeszo 6 milionów osób, koszta urzdzenia wynosiy 7,300.000 koron; trwaa 144 dni. Drug wystaw urzdzi w 1853 roku New-York. Bya ona od tamtej mniejsz mniejszem te cie- i szya si powodzeniem. Zwiedzio j zaledwie 1.250.000 osób. Trzeci wreszcie, a pierwsz midzynarodow, urzdzon przez Francy, jest wystawa paryska z 1855 roku. Wybudowano dla niej na Polach Eli- zejskich synny Palais de V Industrie który dopiero w ubiegym roku zburzono dla odsonicia wspaniaej perspektywy na nowy monumentalny most na Se- kwanie i Esplanad Inwalidów. Sztuki pikne po- mieszczone byy w osobnym pawilonie u stóp Tro- cadero. Wystawa trwaa pó roku i kosztowaa 11.500.000 franków. Szczególniejsz uwag zwracay przednie wyroby lniane, tkaniny, meble i porcelana. Gówn jednak atrakcy bya ju wtedy galerya ma- szyn, gdzie skoncentrowa si geniusz ówczesnej epuki, a wielki efekt na zwiedzajcych wywieray 4 ogromne Ickomotywy, strzegce wstpu do gal ery i. Czwart wystaw urzdzi w 1862 roku znowu Londyn w olbrzymim, lecz nieadnym paacu, zajmu- jcym 125.400 metrów kwadratowych powierzchni w parku K en s n g t o n. Kosztowaa blisko 10 mi- i lionów koron. Z wystawy tej ju malarstwo wyklu- cz onem nie byo. Olbrzymim sukcesem cieszya si pita wysta- wa wszechwiatowa z 1867 loku, urzdzona po raz drugi w Paryu. Stworzono dla niej cae miasto pa- wilonów, urzdzono parki, sztuczne jeziora i fontan- ny. Mimo tego, gówny budynek w ksztacie dwóch pókuli — kada o rednicy 190 metrów, poczo- nych prostoktn gal ery , 380 metrów dug i 110 szerok i podzielony na geometryczne wycinki i Strona 15 7 wspórodkowe kola — jakkolwiek bardzo prakty- czny ze wzgldu na atwe oryentowanie si w po- szczególnych grupach, nie odznacza! si wcale este- tycznem wejrzeniem. Wystaw t susznie nazwano arystokratyczn, gdy cigna do Parya prawie wszystkich panujcych i ksit z Europy. Otwart bya od 1 kwietnia do 3 listopada, zwiedzio j 11 milionów osób, a kosztowaa przeszo 23 miliony fr. Po raz pierwszy podziwiano tam owietlenie i róne przyrzdy elektryczne. W okresie czasu od roku 187 1 do 1874 urz- dza Londyn przy wspóudziale innych pastw co ro- ku wystawy czciowe, obejmujce coraz to inne grupy. W roku 1873 przypada kolej na Austro- W- urzdziy w Wiedniu szóst wystaw po- gry, które wszechn midzynarodow, pod protektoratem cesa- rza i pod kierunkiem generalnego dyrektora, barona Schwarz-Senborn, przy wspóudziale 42 tysicy wy- stawców. Kosztowaa 58 milionów koron, a zwiedzio j 7,250-000 osób. Po wystawie tej pozostaa do dzi dnia w Praterze dobrze znana „rotunda*. Dalej urzdza wystaw Filadelfia w 1876 roku, jako w setn rocznic niepodlegoci Stanów Zjedno- czonych, a w r. 1878 otwiera znów w Paryu mar- szaek Mac Maho,jako prezydent republiki, ósm z rzdu wystaw wszechwiatow. Osobliwoci jej by do dzi stojcy, wspaniay paac Trocadero; wystawiony kosztem 14 milionów franków ze swoj 7 , olbrzymi sal obszernemi galeryami pókolistemi, i skd cudowny roztacza si widok. Take synna „rue des N ati o n s“, czca gówny budynek wy- stawy z paacem sztuk piknych, a zabudowana po obu stronach fasadami, charakterystycznemi dla ar- chitektury kadego narodu. Na wystawie tej figu- roway ju w rzdzie wynalazków: telefon, mikrofon i fonograf. Zwiedzio j 16 milionów osób, midzy temi budzcy powszechn ciekawo szach perski, Strona 16 8 który wtedy po raz pierwszy stan na ziemi euro- pejskiej . Midzy rokiem 1878 a 1889 mamy do zanoto- wania kilka wystaw na mniejsz skal, a mianowi- cie: w r. 1879 w Sydney, w 1880 w Melbourne, w 1883 w Amsterdamie, w 1885 w Anvers, w 1887 wystaw krajow w Krakowie, w 1888 w Barcelonie i Brukseli. W roku 1889 otwart zostaje ostatnia paryska wystawa wszechwiatowa. Zajmuje ona Pole Mar- sowe i Trocadóro, Esplenad Inwalidów i Quai d Orsay, ; oraz dawny paac przemysu. Kosztowaa 50 milio- nów franków, zwiedzio j 26 milionów, z tego w je- dnym dniu 13-go padziernika 387.000 osób. Pa- stwo zarobio na czysto 10 milionów franków, oprócz niektórych budynków, które po niej pozostay, a któ- re dopiero teraz zdemolowano, aby zrobi miejsce nowym, jeszcze okazalszym, dla przyszej wystawy. Wystawa ta ze swoj wie Eiffla, paacem des Beaux-Arts i desArts-libereaux, oraz syn- nem dzieem Duterfa, tak zw. Galerie des Ma- chines, ze swoj „rue de Cai‘re“, gdzie snuy si w malowniczych strojach tumy autentycznych mieszkaców dalekiego Wschodu, ze swoj wystaw kolonialn i wspania fontann wietln, zbyt ywo stoi jeszcze w pamici tych, co mieli sposobno j zwiedzi, lub czytali wspóczesne opisy. Od roku 1889 do 1898 nastpuje prawdziwa powód wystaw, — czcimidzynarodowych, cz- ci krajowych. Naliczy mona przeszo 20, ich nie biorc w rachub pomniejszych czciowych, po- wiconych specyalnym dziaom, lub wynalazkom. W tym okresie odbya si nasza krajowa we Lwowie w 1894 roku midzynarodowa w Chicago, otwarta i w rocznic odkrycia Ameryki. Ostatnia z nich rozmiarami przewyszya pary- sk, hektarów powierzchni, mimo gdy zajmowaa 420 jednak malowniczego pooenia w Jackson-Park, nad Strona 17 9 brzegiem jeziora Michigan, nie zdoaa przewyszy jej pod wzgldem smaku i pikna, na które wy- czny przywilej posiada Francya, a specyalnie Pary. Wystawa w Chicago kosztowaa 110 milionów fran- ków, a zwiedzio j 27,500.000 osób. Z innych wystaw, przewanie przemysowych, wspomnie naley wystaw w Anyers w 1894 roku, na której uwag zwracaa wystawa pastwa Congo i odtworzone wiernie miniaturowe miasto Anvers w XVI. wieku. Dalej id wystawy: 1895 r. w Bor- deaux i Atlancie, w 1896 w Budapeszcie, Ninym Nowgorodzie, Drenie, Norymberdze, Stuttgardzie, Ko- lonii, Genewie i Berlinie, w 1897 w Brukseli, Lipsku i Sztokholmie, wreszcie w 1898 r. wystawa jubileu- szowa w Wiedniu. {Ogólny obraz Wystawy 1900 r. Termin otwarcia. Najodpowiedniejsza pora do zwiedzania. Zarzd. Biura administracyi. Preliminowane hoszta. Syndylcat gwa- rancyjny. „ Bons de V Exposition “ Podzia na grupy. . Cz ornamentacyjna. „ Escalacleurs “ Kongresy mi- . dzynarodowe i zawody sportoiue). Plan Wystawy 1900 roku, wypracowany przez komisy generaln, zosta zatwierdzony przez obie Izby jeszcze w czerwcu 1896, a pierwsz prac wy- stawow rozpoczto zaraz w jesieni tego roku, pod- czas pobytu pary carskiej w Paryu, pooeniem kamienia wgielnego pod nowy, monumentalny most, majcy poczy pola Elizejskie z Esplanad Inwa- lidów. Rozmiarami swymi przewyszy Wystawa ta bezsprzecznie ostatni z 1889 roku, zajmie bowiem nie tylko Pole Marsowe iTrocadro, ale nadto ca Esplanad Inwalidów, cz Pól Elizejskich i oba brzegi Sekwany, poczwszy od mostu Zgody ado Jena, pooonego vis a yis wiey Eiffla. Na olbrzy- Strona 18 10 miej tej przestrzeni zgromadzone zostan cuda i bo- gactwa caego wiata, ugrupowane z waciw Fran- cuzom elegancy i wytwornoci, aby olni krocie turystów czarodziejskiem widowiskiem, jakiem Pary pragnie uczci narodziny nowego stulecia. e Wy- stawa ta, na której skoncentruje si wszystko, co stworzy bogaty w wynalazki wiek XIX., bdzie nie- sychanie ciekaw i pouczajc, dowodzi nie po- trzeba;e bdzie pod wzgldem zewntrznym wspa- nia i wytworn, wtpi nie mona, bo miejscem jej bdzie Pary, eprzewyszy o wiele tak osta- tni parysk, jak i wszystkie dotychczasowe, twier- dzi mona miao wobec tego, e przygotowano dla niej moliwie najwspanialsze, najbardziej malownicze ramy. Nie wahano si w tym celu stworzy nowej, okazaej ulicy, dla której musiano zburzy dawny paac przemysu nie wahano si zrujnowa na zna- ; cznej przestrzeni obu brzegów Sekwany, aby przygo- towa miejsce dla caego szeregu majcych tam sta- n pawilonów, nie szczdzono wreszcie ani baje- cznych preliminowanych sum, ani ogromu pracy, aby tylko stworzy dzieo, które ma zaimponowa wszyst- kim cywilizowanym narodom. Caa Europa przyrzeka ju swój wspóudzia, a nadto prawie wszystkie pa- stwa i pastewka kuli ziemskiej. Wystawa otwart zostanie 15-go kwietnia i trwa bdzie do 5-go listopada. Jakkolwiek do- wiadczenie poucza, ew dniu oficyalnego otwarcia kadej Wystawy wiele jeszcze pozostaje do wyko- czenia, to jednak wobec tego, e od kilku lat roz- poczte prace przygotowawcze w szybkiem post- puj tempie i e niektóre budynki jeszcze w roku zeszym wyszy z fundamentów, mona na pewno przypuszcza, e chyba bardzo nieznaczne zaj moe w tym wypadku spónienie w ostateeznem wy- koczeniu. Pod tym wzgldem nie ma adnych obaw 7 zarzd Wystawy, który w urzdowych swoich spra- wozdaniach zapewnia, ewszystko na czas bdzie Strona 19 : 11 gotowe.„On sera prt powtarza przecitny Pary- 11 anin, widzc gorczkow prac przygldajc si i wystrzelajcym z kadym dniem murom nowych bu- dynków ponad oparkanienie placu wystawowego. Najodpowiedniejsz por dla zwiedzenia Wysta- wy jest, wedug mnie, miesic maj, kiedy samo mia- sto, tonc w powodzi zieleni rónobarwnego kwie- i cia swych przepysznych ogrodów, ju bez wystawy icie czarodziejski przedstawia widok.. Wprawdzie w tym czasie ruch publicznoci paryskiej bdzie naj- znaczniejszym, ale tein wikszym bdzie natok w je- sieni, kiedy zazwyczaj zjeda prowincya z caej Francyi i setki tysicy cudzoziemców. Miesice za letnie s, wskutek upaów, prawie nie do zniesienia w Paryu, có dopiero, gdy wypadnie przebiega o- gromne przestrzenie wystawy. Chcc odnie rze- czywist korzy, nie naley si spieszy i mczy fizycznie, dlatego te por wiosenn, przy dugich dniach a bez upaów, uwaam za najdogodniejsz. Pod koniec wystawy zreszt odbywa si uro- bd czyste przyjcia panujcych wysokich dygnitarzy* i wobec czego napyw publicznoci do Parya bdzie tak olbrzymi, e o wygodnem zwiedzaniu wystawy w tym czasie nawet mowy by nie moe. Zarzd wystawy spoczywa w dowiadczonych rkach komisarza generalnego Picarda, inyniera dróg i mostów, oraz dyrektorów generalnych, pp. Delaunay - Belleyille iDeryilló i generalnego se- kretarza p. Chardon. Prócz tego na czele poszcze- gólnych robót stoj osobni dyrektorowie. Bouyard: roboty architektoniczne Huet drogi, ogrody, urz- ; : dzenia wodne, kanalizacya i owietlenie; Grison: dzia finansów. Pojedyncze sekcye maj osobnych delegatów, jak: Roujon, dyrektor paryskiej akademii sztuk piknych ; Distere dla kolonii Tisserand dla ; rolnictwa i dr. Gilles de la Tourette dla suby zdro- wia. Adres komisyi generalnej jest Mr. Alfred Pi- : card, Paris, 26 „ikyenue de la Bourdonnais“. Biura Strona 20 administracyi znajduj si prowizorycznie w obszer- nym budynku na rogu „ Avnue Rapp Quai d’Orsay“. i Tam to koncentruje si obecnie cae kierownictwo robotami i tam te zasiga mona wszelkich in- formacyi. Koszta nowych budynków i urzdzenia placu wystawowego obliczono na 100 milionów franków. Z tego wypada 20,600.000 na oba paace dla sztuk piknych; 24,320.000 na budynki Esplanady, Pola Marsowego i wzdu Sekwany; 5,590.000 na roboty niwelacyjne, a 8,100.000 na roboty dekoracyjne. Oprócz tego kade pastwo, biorce udzia w wystawie, u- rzdza swój wasny pawilon, asygnujc na to osobno odpowiednie sumy po kilka milionów. Te 100 milio- nów franków pokrywa miasto Pary kwot 20 milio- nów i tak sam rzd francuski, pozostae 60 mi- lionów ma wpyn od zwiedzajcej publicznoci. W tym celu utworzyo pi wielkich instytucyj finan- sowych, majc na czele „Credit Foncier i Credit Lyonnais, rodzaj syndykatu gwarancyjnego, który puci w obieg 3,250.000 tak zw. „bons de l’Expo- sition“, kady po 20 franków. Ju w ten sposób wpyn moe 65 milionów franków, nie liczc tego, co przynios bilety wstpu po jednym franku od osób, które nie zakupi bonów. Jestto nowo na- der praktyczna i wygodna, gdy te „bons de l’Ex- position“, które sprzedaj ju od roku 1896 daj znaczne korzyci i uatwienia. Posiadajcy nabywa mianowicie prawo do 20-tu bezpatnych wstpów na wystaw, do udziau w 29 cignieniach losów, któ- rych najwiksze wygrane wynosz po 500 i 100 ty- sicy franków, do znienia ceny biletów do takich pawilonów, w których paci si bdzie osobny wstp, dalej do znienia ceny jazdy kolej, poczwszy od granicy francuskiej, i do kilku bezpatnych wycie- czek w dalsze okolice Parya. Cao wystawy obejmuje 18 grup, podzielo- nych na 120 klas. Grupy te s: 1. Nauka i wycho-