LITWA, �OTWA, ESTONIA I OBW�D KALININGRADZKI Pascal PRAKTYCZNE PRZEWODNIKI - WSZYSTKIE TYTU�Y � EUROPA � Amsterdam � Anglia cz. po�udniowa � Anglia � Austria Berlin � Belgia i Luksemburg � Bu�garia � Chorwacja � Cypr � Czechy Dania � Finlandia � Francja cz. po�udniowa � Francja cz. p�nocna � Grecja Grecja p�wysep � Grecja wyspy � Hiszpania cz. wschodnia � Hiszpania cz. zachodnia Holandia � Irlandia � Litwa, �otwa, Estonia oraz obw�d kaliningradzki � Majorka i Minorka � Niemcy cz. po�udniowa � Niemcy cz. p�nocna Niemcy cz. wschodnia � Norwegia � Pary� � Portugalia Rosja cz. l - Moskwa i europejskie po�udnie � Rumunia � S�owacja � S�owenia Szkocja � Szwajcaria � Szwecja � Turcja cz. zachodnia i Kapadocja � W�gry Wiede� � W�ochy cz. po�udniowa � W�ochy cz. p�nocna � W�ochy cz. �rodkowa � INNE KONTYNENTY � Ameryka Po�udniowa cz. l � Ameryka Po�udniowa cz. 2 � Indie P�nocne i Nepal Izrael i terytoria palesty�skie � Kenia i Tanzania � Maroko � Meksyk � Sydney Tajlandia � Tunezja � USA cz. zachodnia � USA cz. wschodnia � Wyspy Kanaryjskie � PRZEWODNIKI Z SERII LET'S GO � Europa 1 Europa 2 � PRZEWODNIKI DLA ZMOTORYZOWANYCH � Chorwacja � Francja cz. po�udniowa � Grecja W�ochy cz. p�nocna � W�ochy cz. po�udniowa � PRZEWODNIKI Z SERII DOOKO�A POLSKI � Polska -jeden tom � Beskid Niski � Beskid �l�ski i Maty � Beskid �ywiecki i Makowski Bieszczady � Gorce i Beskid Wyspowy � Gda�sk oraz Gdynia i Sopot � Kraina Wielkich Jezior Krak�w � Krak�w, english yersion � Pojezierze Drawskie i Bytowskie � Pojezierze Kaszubskie Pojezierze Suwalskie i Augustowskie � Pozna� � Pieniny oraz Spisz, Podhale i Orawa Sudety l � Sudety cz. �rodkowa � Sudety cz. wschodnia � Tatry Polskie � Tatry S�owackie Warszawa � Wybrze�e l (od �winouj�cia do Mrze�yna) � Wybrze�e 2 (od D�wirzyna do Dar�owa) Wybrze�e 3 (od Jarostawca do �eby) � Wybrze�e 4 (Pobrze�e Kaszubskie i Hel) � Zakopane � PRZEWODNIKI NA WEEKEND � Europa na weekend � Beskidy na weekend � Ma�opolska na weekend Mazowsze na weekend � Mazury na weekend � Polska na weekend Polskie parki narodowe na weekend � Pomorze cz�� wschodnia na weekend Pomorze cz�� zachodnia na weekend � Sudety na weekend � Wielkopolska na weekend � PRZEWODNIK PIELGRZYMA � � INTERNET � Polski Przewodnik - Polscy Autorzy Litwa, �otwa, Estonia i obw�d kaliningradzki Jaros�aw Swajdo Medard Mas�owski, Bernard Piotrowski, Pawe� W�jcik " Pascal OD WYDAWCY Wydawanie Praktycznych Przewodnik�w pisanych przez polskich autor�w rozpocz�li�my w poprzednim sezonie. Ukaza�a si� wtedy Chorwacja. W roku 2000 nasza nowa seria wzbogaci�a si� o trzy tytu�y - Czechy. S�owacj� oraz Litw�, �otw�, Estonie / obw�d kaliningradzt�. Zmienili�my gruntownie uk�ad ksi��ek wchodz�cych w sk�ad serii Polski Przewodnik - Polscy Autorzy. Odeszli�my od roughguidowego wzorca, kt�rego przyk�adem by�a Chorwacja. Koncepcja i wygl�d przewodnik�w Rough Guides i Lonely Planet inspirowa�y nas, to oczywiste - jak si� uczy�, to od najlepszych, ale Czechy. S/owacja oraz Litwa. �otwa, Estonia i obw�d kalirimgradzki wygl�daj� ju� inaczej, nieco inaczej s� tak�e skonstruowane. Pisali je Polacy, kt�rzy latem 1999 r. osobi�cie odwiedzili wszystkie opisywane miejsca. Do�o�yli wszelkich stara�, by gromadzone informacje by�y rzetelne, aktualne i maksymalnie u�atwia�y praktyczn� stron� podr�owania. Du�y nacisk po�o�yli�my r�wnie� na fakt, �e adresatem naszych ksi��ek jest polski turysta, st�d wi�ksze ni� w pozycjach t�umaczonych nasycenie tekstu informacjami dla Polaka wa�nymi i interesuj�cymi. Szczeg�lna pod tym wzgl�dem, z oczywistych powod�w, jest zw�aszcza Litwa, �otwa, Estonia i obw�d kaliningradzki. Pewne jest, �e miasta, parki narodowe i g�ry pozostan� na swoich miejscach, zmianie mog� jednak ulec ceny bilet�w, pory otwarcia muze�w i galerii, standard hoteli i restauracji, rozk�ady jazdy. Je�li, podr�uj�c z naszym przewodnikiem, przekonasz si�. �e w jakim� miejscu co� zosta�o zmienione, napisz do nas. Ka�dy list lub mai� jest cenny, poniewa� dzi�ki nim mo�emy poprawi� kolejne wydanie. Od maja 1998 roku jeste�my obecni w Internecie. Na naszych stronach WWW znale�� mo�na listy od czytelnik�w, kt�rzy dziel� si� - za naszym po�rednictwem - swoimi uwagami o odwiedzanych krajach. Nasza internetowa "R�a Wiatr�w" to forum wymiany informacji: je�li masz jakie� w�tpliwo�ci w zwi�zku z planowanym wyjazdem - wy�lij mai�a, a by� mo�e kto�, kto zna odpowied� na dr�cz�ce Ci� pytanie, pomo�e Ci. Je�li nie wiesz, czy mo�na kupi� przewodnik po kraju, do kt�rego si� wybierasz, zajrzyj do naszego internetowego katalogu: znajdziesz w nim pe�n� list� ksi��ek oraz recenzje. www.pascal.pl SPIS TRE�CI INFORMACJE PRAKTYCZNE Informacje podstawowe ................................... 3 Kiedy jecha� ...................................................... 3 Dojazd z Polski .................................................... 3 Przekraczanie granicy ........'...................................... 10 Dokumenty ...................................................... 11 Legitymacje zni�kowe i inne dokumenty ................................. 12 Pomoc konsularna ................................................ 15 Informacja i mapy ................................................. 15 Ubezpieczenia .................................................... 17 Zdrowie i opieka medyczna .......................................... 22 Podr�owanie po Litwie ............................................. 22 Podr�owanie po �otwie ............................................ 24 Podr�owanie po Estonii ............................................ 26 Podr�owanie po obwodzie kaliningradzkim .............................. 30 Pieni�dze ....................................................... 30 Noclegi ........................................................ 32 Gastronomia ..................................................... 33 Bezpiecze�stwo ................................................... 34 Poczta i telekomunikacja ............................................ 35 Porozumiewanie si� ................................................ 36 ______________PRZEWODNIK_______________ LITWA .............................. ....... 39 Litwa wczoraj i dzi� ..................................... 41 Historia ........................................................ 41 Geografia ....................................................... 50 Klimat ......................................................... 50 Ekologia i �rodowisko .............................................. 50 Gospodarka ..................................................... 51 Ludno�� ........................................................ 53 Religia ......................................................... 53 Kultura i sztuka ................................................... 53 Kuchnia ........................................................ 56 Polacy na Litwie .................................................. 57 J�zyk .......................................................... 59 Wilno i okolice ......................................... 65 Wilno ......................................................... 65 Troki .......................................................... 96 Okolice Wilna ................................................... 101 Wschodnia i po�udniowa Litwa .............................105 Kraina jezior..................................................... 105 �rodkowa Litwa ......................................119 Kowno ........................................................ 119 Szawle ........................................................ 135 Poniewie� ...................................................... 142 Zachodnia Litwa ....................................... 145 K�ajpeda ...................................................... 145 Mierzeja Kuro�ska ................................................ 157 Delta Niemna ................................................... 161 Pot�ga ........................................................ 162 �OTWA ........... ... ......... . . . . . . .. . 171 �otwa wczoraj i dzi� .....................................173 Historia ........................................................ 173 Ludno�� ....................................................... 179 Geografia ...................................................... 179 Fauna i flora .................................................... 180 Gospodarka .................................................... 181 Kultura i sztuka .................................................. 182 Religie ........................................................ 184 Obyczaje i tradycja ............................................... 185 Kuchnia ....................................................... 186 Polacy na totwie ................................................ 186 J�zyk .........................................................190 Ryga ................................................ 193 Semigalia ............................................ 215 Jelgava ........................................................ 215 Bauska ........................................................ 218 Pilsrundale ..................................................... 218 Wzd�u� D�winy .................................................. 219 Okolice Dobele .................................................. 220 Gaujas Nacionalais Parks ........................................... 223 Sigulda ........................................................ 225 Cesis ..........................................................231 Yalmiera ....................................................... 233 Okolice Valmiery ................................................. 235 �atgalia ..............................................237 Liwlandia .............................................223 Dyneburg ...................................................... 237 Aglona ........................................................ 244 Rze�yca ....................................................... 245 Mi�dzy Rze�yca a Kras�awiem ........................................ 247 Krastaw ........................................................ 247 Kurlandia ............................................ 249 Lipawa ........................................................ 249 Windawa ...................................................... 258 KuldTga ........................................................ 262 Dolina Abavy ................................................... 264 Talsi .......................................................... 265 Wzd�u� Zatoki Ryskiej ............................................. 266 ESTONIA .................................. 269 Estonia wczoraj i dzi� ....................................271 Historia ........................................................ 271 Ustr�j polityczny. Partie i stowarzyszenia ................................ 278 Geografia ...................................................... 279 Ludno�� ....................................................... 280 Religia i Ko�ci� .................................................. 282 Kuchnia ....................................................... 282 Gospodarka ..................................................... 283 O�wiata i nauka ................................................. 283 Mass media .................................................... 284 Najnowsza literatura esto�ska ........................................ 285 Podstawowe s�owa i zwroty ......................................... 285 Tallin ............................................... 291 Estonia p�tnocno-wschodnia ............................. 323 Narwa ........................................................ 323 Wok� J�hvi .................................................... 329 Kohtla-Jarve .................................................... 330 Rakvere ....................................................... 330 Park Narodowy Lahemaa .......................................... 331 Estonia po�udniowa .................................... 337 Tartu .......................................................... 337 Peipsi jarv ...................................................... 347 Otepaa ........................................................ 348 Yiljandi .....................................:..... 350 Voru i Polva .................................................... 351 Valga ......................................................... 352 Estonia zachodnia ..................................... 355 Wyspa Sarema .................................................. 355 Wyspa Muhu ................................................... 362 Wyspa Hiuma ...............;. .................................. 362 Wyspa Vormsi ................................................... 364 Haapsalu ...................................................... 365 Parnawa ....................................................... 368 Wyspa Kihnu ................................................... 378 Wyspa Ruhnu ................................................... 379 �rodowisko geograficzne ........................................... 383 OBW�D KALININGRADZKI ..................... 381 Rosyjska enklawa ...................................... 383 �rodowisko geograficzne ............................................ 383 Historia ........................................................ 384 Ludno�� ....................................................... 388 J�zyk ......................................................... 388 Kuchnia ....................................................... 389 Kaliningrad ........................................... 391 Okolice Kaliningradu .................................... 407 Bibliografia ........................................... 416 Indeks ............................................... 419 Indeks os�b ........................................... 424 SPIS MAP l PLAN�W MIAST 1. Kraje nadba�tyckie ............................................... .4-5 2. Litwa ....................................................... .42-43 3. Centrum Wilna ................................................ .66-67 4. Wilno - Stare Miasto ................................................83 5. Okolice Trok�w ................................................ .96-97 6. Okolice Wilna ...................................................102 7. Wschodnia Litwa ................................................ .106 8. Po�udniowa Litwa ................................................ 110 9. �rodkowa Litwa .................................................. 120 10. Kowno ....................................................122-123 H.Szawle ................................................... .136-137 12. Poniewie� .................................................... .143 13. Zachodnia Litwa ................................................146 14. K�ajpeda ..................................................... .152 15. Okolice K�ajpedy ............................................... .156 16. �otwa. ................................................... .174-175 17. Okolice Rygi .................................................. .194 18. Ryga - Stare Miasto ............................................. .206 19. Semigalia ................................................. .216-217 20. Liwlandia ................................................. .224-225 21. Park Narodowy Gauja ............................................ .228 22. �atgalia .................................................. .238-239 23. Pyneburg ..................................................242-243 24. Kurlandia ................................................. .250-251 25. Lipawa ................................................... .254-255 26. Windawa ..................................................... .260 27. Estonia .......................................................272 28. Okolice Tallina ................................................. .294 29. Tallin - Stare Miasto ..............................................309 30. Estonia p�nocno-wschodnia ........................................324 31. Narwa ...................................................... .328 32. Park Narodowy Lahemaa ......................................... .332 33. Estonia po�udniowa ............................................. .338 34. Tartu .................................................... .344-345 35. Okolice Otepaa .................................................349 36. Okolice Viljandi ................................................ .350 37. Estonia zachodnia .............................................. .356 38. Sarema i Muhu ................................................ .363 39. Parnawa .................................................. .374-375 40. Okolice Parnawy ............................................... .376 41. Obw�d kaliningradzki............................................ .384 42. Kaliningrad ................................................ .392-393 INFORMACJE PODSTAWOWE KIEDY JECHA� Nie ma zasadniczych r�nic klimatycznych pomi�dzy Polsk� a krajami nadba�tyckimi. Nie ma te� �adnych przes�anek, kt�re wskazywa�yby na inne pory odwiedzin ni� te. w kt�rych planujemy polskie wakacje. Najbardziej przyjazny czas na odwiedzenie tych teren�w to okres letni i wiosenny. Wiosn� ludzie otwieraj�c okna na pierwsze o�ywcze promyki s�o�ca, sami po d�ugiej zimie staj� si� bardziej otwarci na �wiat, w tym na przyjezdnych. Najcieplejsze miesi�ce, podobnie jak w Polsce, to lipiec i sierpie�. S� to zarazem miesi�ce najbardziej obfite w deszcz i zagranicznych turyst�w. Maj. czerwiec i wrzesie� s� ch�odniejsze, ale mniej deszczowe i generalnie bardziej sprzyjaj�ce podr�y. W czerwcu odbywa si� najwi�cej miejscowych festiwali i imprez na wolnym powietrzu. Natomiast na miesi�ce zimowe przypada sezon najatrakcyjniejszych wydarze� koncertowych i teatralnych. W najdalej wysuni�tej na p�noc Estonii klimat jest nieco ch�odniejszy ni� na �otwie czy Litwie. Temperatury najcieplejszego w roku lipca ledwie si�gaj� 20�C. Kto si� jednak zimna nie boi. temu kraj b�dzie przychylny przez okr�g�y rok. nie tylko we wzgl�dnie ciep�ych letnich miesi�cach (czer-wiec-sierpie�). DOJAZD Z POLSKI______ Litwa Dzi� podr� na Litw� nie nastr�cza wi�kszych problem�w. Zar�wno autokarem, jak i poci�giem, wzgl�dnie samolotem - nie m�wi�c ju� o w�asnym �rodku transportu - mo�na dosta� si� za wschodni� granic�. Wilno posiada po��czenia lotnicze z Berlinem, Moskw�, Sztokholmem i Warszaw�. Na trasie Warszawa-Wilno samoloty PLL LOT i Lithuanian Airlines lataj� dwa razy dziennie. Najta�szy bilet miesi�czny (Super Apex) kosztuje 130 $. POCI�G Z r�nych wzgl�d�w poci�g nie jest najpopularniejszym �rodkiem transportu pozwalaj�cym dosta� si� na Litw�. Wp�ywa na to Bilety "Visit Baltic" Je�li kto� zamierza podr�owa� po by�ych republikach nadba�tyckich i europejskiej cz�ci Rosji, a tak�e po innych krajach skandynawskich, sporo czasu i pieni�dzy mo�e zaoszcz�dzi�, korzystaj�c ze specjalnych bilet�w skandynawskich linii lotniczych SAS. Bilet Baltic Air Pass - opr�cz kraj�w skandynawskich - wa�ny jest r�wnie� na kraje nadba�tyckie, Bia�oru�, Ukrain� oraz europejsk� cz�� Rosji. Warunkiem skorzystania z tej oterty jest kupienie najpierw biletu powrotnego (w najta�szej taryfie APEX, kt�rej odpowiednikiem w SAS jest Jackpot) na przelot liniami SAS z Polski (lub jakiegokolwiek innego kraju europejskiego) do dowolnego portu lotniczego Skandynawii. W po��czeniu z tym biletem mo�na w�wczas wykupi� - w ramach Baltic Air Pass - od 1 do 8 kupon�w w cenie 75 $ doro�li i 53 $ dzieci, z kt�rych ka�dy upowa�nia do przelotu w jedn� stron� na dowolnej trasie w obr�bie wy�ej wymienionych kraj�w. Jak zapewniaj� linie SAS, oferta Visit Baltic obejmie wkr�tce tak�e Polsk�. O wszelkie szczeg�y, ograniczenia i zasady korzystania nale�y pyta� w biurach linii lotniczych SAS. o 33 o T] O D C/5 INFORMACJE PODSTAWOWE DOJAZD Z POLSKI w pierwszym rz�dzie odci�cie Polski od stolicy Litwy przez granic� bia�orusk� i wynikaj�ce z faktu jej istnienia trudno�ci dla podr�nych. Tradycyjn� lini�, jeszcze z czas�w carskich i sprzed wojny, kursuje obecnie tylko jeden sk�ad na dob�. Odje�d�aj�cy z Dworca Centralnego w Warszawie poci�g o 22.26 jest w Wilnie o 6.39. zatrzymuj�c si� po drodze jedynie w Bia�ymstoku (0.55). granicznej Ku�nicy Bia�ostockiej (1.47) i Grodnie (3.54). Cena 102 z�. Inny wariant to codzienne po��czenie z Ku�nicy Bia�ostockiej (14.10) do Grodna (16.07), skomunikowane z poci�giem do Wiina (18.42). Wypada w tym miejscu ostrzec przed podr�owaniem po terytorium Bia�orusi - nawet je�li posiada si� wszystkie wymagane dokumenty konieczne do tranzytu przez Bia�oru�, mo�na narazi� si� na rozmaite nieprzyjemno�ci ze strony s�u�b granicznych tego pa�stwa. Je�li kto� mimo wszystko chce dojecha� kolej� na Litw�, powinien skorzysta� z okr�nej, lecz bezpo�redniej drogi, istniej�cej mi�dzy obu krajami od kilku lat z przej�ciem granicznym w miejscowo�ci Trakiszki-Ma�kowo (Mockava). Jest to cz�� zbudowanej na pocz�tku XX w. linii z Suwa�k przez Szostakowo (�e�tokai) i Olit� (Alytus) do Oran (Varena), kt�ra w 1919 r. zosta�a w dw�ch miejscach przeci�ta martw� granic� polsko-litewsk�. Ponowne, po ponad 70 latach uruchomienie nieczynnego odcinka z Trakiszek do Szostako-wa pozwoli�o uruchomi� po��czenia z Suwa�k. Przez ostatnich par� lat kursowa�o t�dy kilka par poci�g�w dziennie oraz po�pieszny Ba/ti z Warszawy, z kt�rego na stacji w Szostakowie trzeba by�o si� przesi��� do sk�adu jad�cego w kierunku Rygi (RTga) i Tallina (Tallinn). W ubieg�ym roku tras� po�piesznego skr�cono. Dzi� Balti dociera jedynie do Szostako-wa. Odprawiany z Warszawy o 9.06 przyje�d�a do Szostakowa na 16.00, sk�d o 16.20 odchodzi poci�g do Wilna (19.56), a o 16.42 do Kowna (18.55). Redukcji uleg�a na tej trasie tak�e liczba po��cze� przygranicznych, kiedy� do�� dobrze skomunikowanych z poci�gami osobowymi do Kowna i Olity. Wyruszaj�cy raz na dob� poci�g z Suwa�k o 8.45 jest w Szostakowie o 10.45. O 12.43 odje�d�a poci�g do Kowna (14.53). Na niewielkim, parterowym dworcu w Szostakowie wzniesionym w 1898 r. nie ma punktu wymiany walut, dlatego udaj�c si� w dalsz� podr�, lepiej wzi�� ze sob� lity. Mo�na r�wnie� op�aci� ca�� tras� w taryfie mi�dzynarodowej. AUTOKAR ___________ Jest to najta�sza forma dojazdu na Litw�, zw�aszcza dla tych. kt�rzy mieszkaj� w p�-nocno-wschodniej Polsce. Na pocz�tku lat 90. po��czenia z miastami po drugiej stronie granicy by�y bardzo liczne, a korzystali z nich w g��wnej mierze drobni przemytnicy. Dzi� autobus�w jest znacznie mniej, za to klientela wydaje si� bardziej zr�nicowana. Kursy z Bia�egostoku do Wilna (Vilnius) w pt. o 8.20; przystanki w Augustowie (10.00), Suwa�kach (11.00) i Ogrodnikach (12.00); przyjazd do Wilna 1 7.40; cena biletu na ca�ej trasie 40 z�. We wt.. �r, pt. i sb. kursuje autobus z Olsztyna; wyjazd 21.30; przystanki po�rednie w Gi�ycku (23.50). Olecku (1.00) i Suwa�kach (1.35); w Wilnie o 6.00; bilet 45 z�. Suwa�ki maj� tak�e oddzielne po��czenie z Kownem (Kaunas). Wyjazd we wt., pt. i sb. o 15.45, przez Sejny (16.25) i Ogrodniki (16.40); przystanki na dworcach w �o�dzie-jach (17.35) i Olicie (18.30). Przyjazd do Kowna 19.40. Bilet na ca�ej trasie 20 z�, do Olity (Alytus) 17 z�. Codzienne po��czenia z Warszawy o 9.30. 12.50 i 19.30 (przez Kowno); w Wilnie odpowiednio 19.00, 22.30 i 7.00: bilet 87 z�; odjazdy z Dworca Zachodniego. Sporadycznie zdarzaj� si� kursy innych relacji. Z dworca na warszawskim Stadionie mo�na zabra� si� starym ikarusem na przyk�ad do Poniewie�a (Paneve�ys) lub K�ajpedy (Klaipeda). Nie s� to jednak po��czenia sta�e, adresowane za� bywaj� g��wnie do Litwin�w wracaj�cych z zakup�w na bazarze. Warto pami�ta� o konieczno�ci uiszczenia tzw. op�aty ekologicznej przy wyje�dzie z Litwy (ok. 2-3 Lt plus dodatkowo za samoch�d), dlatego opuszczaj�c Litw�, lepiej mie� przy sobie kilka lit�w. O wysoko�� op�aty mo�na zapyta� w kasach biletowych lub wje�d�aj�c na Litw�. SAMOCH�D Na granicy z Polsk� funkcjonuj� obecnie dwa przej�cia graniczne - w Budzisku i Ogrodni- kach - z odpowiednikami po stronie litewskiej w Kalwarii (Kalvarija) i �o�dziejach (Laz-dijai). Jak wida�, wyb�r trasy zosta� z g�ry narzucony (w planach jest jednak otwarcie dodatkowych dw�ch przej��: w Wi�ajnach-Yarteliai, na styku z obwodem kaliningradz-kim oraz w Ber�nikach-Kap�iamiestis nieopodal Druskiennik. kt�re to przej�cia znacznie u�atwi� tranzyt do Wilna. Na dzie� dzisiejszy lepiej korzysta� z przej�cia w Ogrodnikach, praktycznie nie bywa tu kolejek, stra� przygraniczna i celnicy polscy oraz litewscy pracuj� wsp�lnie. Dodatkowym utrudnieniem w Budzisku jest stosowany przez s�u�by litewskie system wr�czania i odbierania przez kolejne punkty kontrolne karteczek z mark� samochodu, liczb� podr�nych i odpowiedni� piecz�tk�. Ten funkcjonuj�cy na przej�ciach rosyjskich anachronizm prawdopodobnie wcze�niej czy p�niej zniknie, je�li kto� wybiera si� tylko do Wilna, powinien jecha� przez okolice Olity (Alytus) i szos� A4 lub drog� d�u�sz�, lecz znacznie wygodniejsz� -przez Kowno i dalej autostrad� A1. By� mo�e za jaki� czas, po ustabilizowaniu si� sytuacji politycznej na Bia�orusi, b�dzie mo�liwy tranzyt przez Grodno (Gardinas), czyli najkr�tsz� drog� na Wile�szczyzn�. �otwa _______ Ci, kt�rzy wybieraj� si� na �otw�, powinni uzbroi� si� w cierpliwo�� - nie jest to takie proste, jak z wyjazdem na Litw�. Bilety lotnicze nie nale�� do najta�szych, po��czenia autobusowe nie s� najlepsze, a i kolej nie zapewnia dogodnych dla turysty, bezpo�rednich relacji. SAMOLOT Po��czenia lotnicze na �otwie obs�uguje lotnisko w Rydze, po�o�one 8 km na po�udniowy zach�d od miasta. Samoloty PLL LOT i Air Baltic Corporation codziennie zapewniaj� bezpo�redni lot z Warszawy do Rygi. Miesi�czny bilet Super Apex kosztuje 230 $. a m�odzie�owy roczny 220 $. POCI�G Dojazd kolej� jest skomplikowany, wymaga bowiem kilku przesiadek. Do niedawna istnia- �o bardzo wygodne, bo prawie bezpo�rednie po��czenie z Ryg�, kt�re by� mo�e ponownie zostanie uruchomione (zob. Informacje Praktyczne przy Litwie). Wyje�d�aj�c z Warszawy o 9.06 po�piesznym Baf�, dociera si� na 16.00 do Szostakowa. sk�d o 16.42 odchodzi poci�g do Kowna (l 8.55), a st�d o 23.46 do Rygi (6.15; 25 Lt). By skr�ci� czas oczekiwania, mo�na z Szostakowa uda� si� o 16.20 do Wilna (19.56). a dalej tym samym poci�giem co z Kowna, odje�d�aj�cym z litewskiej stolicy o 21.42 (6.15). Inny wariant to nocny poci�g z Warszawy (22.26) do Wilna (6.39), sk�d o 9.29 odje�d�a poci�g do Rygi (16.40): w tym przypadku trzeba jednak pami�ta� o tranzycie przez Bia�oru� i zap�aceniu 135 z� za bilet na ca�ej trasie b�d� 40-65 Lt na odcinku z Wilna. Kto chce rozpocz�� zwiedzanie �otwy od cz�ci wschodniej lub wybiera si� do �atgalii. mo�e skorzysta� z poci�g�w, odchodz�cych z Wilna do Turmontu (dawna granica polsko-�otewska) i dalej autobusem przez przej�cie drogowe w jeziorosach. Jest to czasoch�onna, lecz najta�sza forma podr�y - omija si� bowiem taryf� mi�dzynarodow�. AUTOKAR Jedyne codzienne po��czenie oferuje bia�ostocka firma Biacomex na sp�k� z �otewsk� Nordek� (w dni nieparzyste). Odjazdy o 13.00 z Dworca Zachodniego w Warszawie, przyjazd do Rygi o 5.40. Po drodze przystanki w Bia�ymstoku (l 7.15) i na przej�ciu granicznym w Ogrodnikach (19.30). Bilet na ca�ej trasie kosztuje 90 z�. z Bia�egostoku 72 z�. Raz w miesi�cu kursuj� autobusy firmy Daugaypils autobusu parks z Warszawy do Dyneburga. Odjazd z Warszawy 17.05, przyjazd 10.40; cena 67 z�. Sporadycznie i z bardzo r�n� cz�stotliwo�ci� uruchamiane s� kursy do Lipawy (Liepaja). Ci, kt�rzy dysponuj� wi�ksz� ilo�ci� czasu, mog� jecha� z przesiadkami na Litwie lub w obwodzie kaliningradzkim. Autobusy do Rygi odje�d�aj� z Wilna (30-40 Lt). Kowna (29 Lt), Szawli i Poniewie�a; do Dyneburga z Udany i Jezioros�w (Zarasai): do Lipawy z K�ajpedy, sk�d te� zdarzaj� si� bezpo�rednie kursy do Windawy. Podr� autobusami z Kaliningradu do Lipawy i Rygi jest tania, lecz do�� mecz�c�. 8 INFORMACJE PODSTAWOWE PRZEKRACZANIE GRANICY SAMOCH�D Najkr�tsza trasa prowadzi przez Budzisko i dalej litewskim odcinkiem Via Baltica: od granicy do Kowna A5, dalej kawa�ek autostrad� Al do zjazdu na Kiejdany (Kedainiai) i Poniewie�, sk�d A8 i A10 przez przej�cie drogowe w Crenctale i �otewsk� ju� szos� A7 przez miasteczko Bauska do Rygi. Lepiej jednak podr�owa� drog� A12 przez Kielmy (Kelme) i Szawle. opodal C�ry Krzy�y i przez centrum Joniszek. Po przekroczeniu granicy w Meitene wpada si� na �otewsk� A8, kt�ra po 27 km dociera do Jelgayy, a po dalszych 44 km do Rygi. Ci, kt�rzy planuj� zwiedzenie �otwy od Kurlandii, winni z litewskiej Al zjecha� tu� przed K�ajped� w prawo na A13. Jakie� 20-30 min od zjazdu, w miejscowo�ci Rucava znajduje si� niewielkie przej�cie graniczne. Przy wje�dzie na �otw� nie jest wymagane mi�dzynarodowe ubezpieczenie, ale na granicy trzeba wykupi� �otewsk� zielon� kart� (za/a tarte); jej cena na dwa tygodnie wynosi 11 Ls, a na miesi�c 15 Ls. Estonia________________ Z dojazdem do Estonii jest podobnie, jak z podr�owaniem na �otw� - najlepiej mie� w�asny �rodek transportu. Oaywi�cie, niezmotoryzowani tak�e mog� liczy� na transport �rodkami lokomocji publicznej, ale b�dzie to nieco utrudnione ze wzgl�du na wiele przesiadek, na kt�re trzeba by� przygotowanym. SAMOLOT____________ _____ Ze wzgl�du na brak po��cze� bezpo�rednich podr� samolotem z Warszawy do Tallina jest kosztowna. Najta�szy bilet miesi�czny maj� w ofercie linie Finnair (240 $: przesiadka w Helsinkach). Trzymiesi�czny bilet liniami SAS z przesiadk� w Sztokholmie kosztuje 430 $. Finnair (s6110950) t�cz� Tallin z Helsinkami (lot tam i z powrotem 1700 kr), a SAS (^6312240) ze Sztokholmem (2180 kr). POCI�G Od czasu wycofania Balti od Szostakowa dojazd kolej� praktycznie nie istnieje. Jedynie mi�o�nicy dr�g �elaznych mog� pozwoli� sobie na podr� z kilkoma przesiadkami - na niekt�rych odcinkach kursuj� tylko poci�gi osobowe. Zalet� jest z pewno�ci� niski koszt takiej podr�y, tym bardziej, �e mi�dzy �otw� a Estoni� taryfa mi�dzynarodowa nie istnieje. Opuszczaj�c Warszaw� o 9.06 po�piesznym Balti. dociera si� na 16.00 do Szostakowa, sk�d o 16.42 odchodzi poci�g do Kowna (18.55), a z Kowna o 23.46 do Rygi (6.15). Chc�c skr�ci� czas oczekiwania, mo�na z Szostakowa uda� si� o 16.20 do Wilna (19.56), dalej za� tym samym poci�giem co z Kowna, odje�d�aj�cym z litewskiej stolicy o 21.42 (6.15). O 9.24 odchodzi bezpo�redni poci�g z Rygi do esto�skiej Valgi (12.47), gdzie o 13.14 �apie si� sk�ad przez Tartu (15.07) do Tallina (18.45). W polskich kasach nie da si� kupi� biletu na tak� tras� - aby uzyska� orientacyjny koszt, trzeba zsumowa� ceny bilet�w z Szostakowa do Kowna (8,70 Lt), z Kowna do Rygi (25 Lt), z Rygi do Yalgi (l ,49 Ls) i z Valgi do Tartu (31-36 kr) lub Tallina (l 15 kr). AUTOKAR_________ _____ Brak bezpo�rednich po��cze� rejsowych z Polsk�. Decyduj�c si� na podr� tym �rodkiem lokomocji, mo�na wybra� tras� przez Litw�, �otw� lub obw�d kaliningradzki. Codzienne skomunikowane po��czenie z Warszawy przez Wilno: wyjazd 9.30, w Wilnie 19.00; z Wilna 20.45, w Pamawie (Pamu) 6.20, w Tallinie 8.20; bilet 87 z� plus 80-90 Lt. Przez Kowno: z Warszawy 19.30, w Kownie 5.30; z Kowna wt.-nd. 11.25, w Tallinie 22.00; cena ta sama. Inne po��czenia przez oba miasta wymagaj� noclegu na Litwie b�d� d�u�szego oczekiwania na przesiadk�. Wygodnie podr�uje si� przez Ryg�. Wyje�d�aj�c z Warszawy o 13.00, dociera si� do �otewskiej stolicy na 5.40, sk�d najbli�sze po��czenia s� o 6.35, 7.20 i 11.50, w Tallinie odpowiednio o 12.05, 13.20 i 17.50. Bilet kosztuje 90 z� plus 3,50 Ls do Parnawy i 6-8,50 Ls do Tallina, wy�sza stawka obowi�zuje na dwa p�niejsze autobusy Eurolines. Nieco ta�szy jest tranzyt przez Ka-liningrad. Z Warszawy wt.-sb. 12.30. w Kaii-nigradzie 20.30; st�d 20.50, przyjazd do Parnawy 10.10, do Tallina 10.05. By nie sp�ni� si� na przesiadk�, lepiej dojecha� do Kalinin-gradu wcze�niejszymi autobusami z Olsztyna o 12.45 (16.00) i 15.00(19.40). SAMOCH�D Z braku bezpo�rednich po��cze� autokarowych i kolejowych w�asny samoch�d gwarantuje najsprawniejszy dojazd do Estonii, nawet je�li do pokonania jest �rednio 1000-1500 km. Wspominana wielokrotnie Via Baltica z Warszawy do Tallina granic� polsk� przekracza w Budzisku, �otewsk� w Grenctale. a esto�sk� w Ikli. Na odcinku litewskim szosa ma oznakowania A5, Al, AS i A10, a na �otwie A7 i A1. Jad�c do Estonii, mo�na zrobi� przerw� w podr�y i przespa� si� na bardzo wygodnym kempingu Dz/rnezers (a7281012), 14 km od Rygi. po lewej stronie szosy biegn�cej do Tallina. Mniej popularna trasa wiedzie przez przej�cia graniczne Valka-Va-Iga, cz�sto za to wraca si� ni� z Estonii po zwiedzeniu Tartu i po�udniowej cz�ci kraju. Tranzyt przez �otw� wymaga wykupienia jednodniowego ubezpieczenia w cenie 6 Ls. Na granicy esto�skiej czeka kolejny, obligatoryjny wydatek: esto�skie ubezpieczenie (liikluskindlusluse poliis): 150 kr za 14 dni lub 250 kr za miesi�c. Obw�d kaliningradzki SAMOLOT ___ W�a�ciwie brak jakichkolwiek po��cze� mi�dzy Polsk� a obwodem kaliningradzkim. nie licz�c tych przez Moskw� czy Kopenhag�. Oczywi�cie, je�li kto� mocno si� uprze, by drog� powietrzn� dotrze� do Kaliningradu, mo�e zrealizowa� swoje marzenie, co niew�tpliwie b�dzie si� wi�za�o z do�� powa�nymi kosztami. POCI�G Od kilku lat kursuje poci�g po�pieszny relacji Cdynia-Kaliningrad przez Gda�sk, Tczew, Malbork, Elbl�g, Braniewo i Mamonowo (dwie ostatnie to stacje graniczne). Odjazdy z Gdyni codziennie o 7.02; przystanki w Gda�sku (7.30), Tczewie (7.58), Malborku (8.13), Elbl�gu (8.34) i Braniewie (9.30). Cena w jedn� stron� 31 z�, w obie 50 z�. Zakup biletu powrotnego upowa�nia do 20% zni�ki. Je�li kto� szuka mocnych wra�e� w podr�y, dostarczy mu ich przelot przez Cie�nin� Pi�awsk� wodolotem z Elbl�ga, kursuj�cym w okresie letnim. AUTOKAR Przewozy autobusowe z Polski prowadz� oddzia�y PPKS i rosyjski K�nig Awto (KeHur ABTO). Kursy z Gda�ska 7.00 (bez nd.) i 1 5.30; przystanki w Elbl�gu (8.20 i 16.50) oraz Braniewie; bilet 28 z�. R�wnie� dwa razy dziennie po��czenia z Olsztyna przez Lidzbark Warmi�ski i Bartoszyce; odjazdy o 12.45 i 15.00; przyjazd do Kaliningradu odpowiednio o 16.00 i 19.40; bilet 16 z�. Dla mieszka�c�w centralnej Polski wygodne mo�e by� bezpo�rednie po��czenie z Warszawy. Odjazdy z dworca Stadion wt.-sb. 12.30, przyjazd do Kaliningradu na 20.30; bilet 41 z�. SAMOCH�D____________________ Podr� w�asnym samochodem, ze wzgl�du na gigantyczne kolejki na granicy przy powrocie do Polski jest utrudniona, aczkolwiek mo�liwa. Dodatkow� niedogodno�� stanowi komiczny, pozbawiony zdaje si� jakiegokolwiek sensu system kontroli, m.in. poprzez wr�czanie i odbieranie karteczek z mark� pojazdu, numerem rejestracyjnym i liczb� pasa�er�w, stosowany z pe�n� powag� przez rosyjsk� stra� graniczn�. Na granicy z obwodem kaliningradzkim funkcjonuj� ca�odobowe przej�cia drogowe Gronowo-Mamonowo i Bezledy-Bagratio-nowsk oraz Go�dap-Gusiew, czynne w porze dziennej. Przy wje�dzie do Rosji bezp�atnie wydawane jest tzw. po�wiadczenie o wwozie �rodka transportu (tzw. ydocmoeepenue eeoia mpancnopmHoao cpedcmea). zawieraj�ce wszelkie dane o poje�dzie, w��cznie z pojemno�ci� silnika i liczb� przejechanych kilometr�w. PRZEKRACZANIE GRANICY Litwa_______________ Istniej� dwa przej�cia graniczne z Litw�: � Budzisko-Kalwarija (osobowe, towarowe), �Ogrodniki-�azdijaj (osobowe, towarowe do 3,51). Obywatele polscy nie potrzebuj� wizy, je�eli ich pobyt na Litwie nie przekroczy 90 dni. Na granicy wystarczy okaza� wa�ny paszport. DOKUMENTY lii 1 INFORMACJE PODSTAWOWE Chc�c pozosta� d�u�ej, nale�y kontaktowa� si� z Biurem [migracyjnym w Wilnie znajduj�cym si�-przy Virkiu g. 3 #6 (s756453). Nie ma obowi�zku okazania biletu powrotnego przy wje�dzie ani te� okre�lonej kwoty pieni�dzy na ka�dy dzie� pobytu. Na granicy celnicy maj� jednak prawo wymaga� okazania �rodk�w p�atniczych. Nie jest konieczne posiadanie mi�dzynarodowego prawa jazdy. Wybieraj�c si� w podr� samochodem po�yczonym, trzeba pami�ta� o upowa�nieniu sporz�dzonym przez w�a�ciciela pojazdu (orygina�). Bez takiego dokumentu mo�na nie wjecha� na Litw�. �otwa Istnieje kilka sposob�w dotarcia na �otw�. Granic� litewsko-�otewsk� mo�na przekroczy� w kilku miejscowo�ciach (zob. rozdzia� Dojazd z Polski na �otw� - Samoch�d). Obywatele polscy nie potrzebuj� wizy je�eli ich pobyt nie przekracza 90 dni. O przed�u�enie pobytu nale�y zwr�ci� si� do Wydzia�u d/s Imigracji. Obywatelstwa i Imigracji. Raina iela 5 ("7219181) w Rydze. Podr�uj�cy samochodem mog� by� zobligowani do wykupienia na granicy ubezpieczenia komunikacyjnego, stanowi�cego suplement do zielonej karty. Nie ma wymaganego okresu wa�no�ci paszportu przy wje�dzie, ale przy wystawianiu wizy dokument powinien by� wa�ny jeszcze przez 3 miesi�ce od wyga�ni�cia wizy. Nie ma obowi�zku okazania biletu powrotnego przy wje�dzie i nie wymaga si� okre�lonej kwoty pieni�dzy na ka�dy dzie� pobytu. Na granicy celnicy maj� jednak prawo wymaga� okazania �rodk�w p�atniczych. Nale�y te� pami�ta�, �e czasowy obowi�zek meldunkowy dotyczy obcokrajowc�w, kt�rzy przybywaj� do Republiki �otewskiej w celu podj�cia pracy lub nauki. Konieczne jest posiadanie mi�dzynarodowego prawa jazdy. Ubezpieczenia indywidualne nie s� wymagane. Od 1 czerwca 1998 roku w Republice �otewskiej wprowadzono obowi�zek ubezpieczenia na samochody osobowe. Przy przekraczaniu granicy kierowcy samochodu osobowego musz� posia- da� zielon� kart�. W razie jej braku nale�y wykupi� na granicy polis� ubezpieczeniow�. Estonia Podobnie jak w przypadku granicy litewsko- ��otewskiej, istniej� dwa przej�cia graniczne miedzy �otw� a s�siaduj�c� z ni� Estoni� (wi�cej szczeg��w zob. rozdzia� Dojazd z Polski do Estonii - Samoch�d). W ruchu mi�dzy Polsk� i Estoni� nie ma obowi�zku wizowego. Obywatel RP mo�e przebywa� na terenie Estonii bez wizy jednorazowo nie d�u�ej ni� 30 dni. Mo�e si� zdarzy�, �e celnik na granicy zapyta o ilo�� posiadanych pieni�dzy (ok. 5 DM na ka�dy dzie� pobytu). Paszport musi by� wa�ny jeszcze przez 3 miesi�ce po planowanym powrocie. Nie wymaga si� okazania biletu powrotnego. Nie ma obowi�zku meldunkowego dla cudzoziemc�w. Aby porusza� si� po Estonii samochodem, wystarczy mie� polskie prawo jazdy. Ubezpieczenia komunikacyjne s� obowi�zkowe (zielona karta), natomiast ubezpieczenia osobowe dobrowolne. Polisy polskich towarzystw ubezpieczeniowych s� honorowane. Osoby poruszaj�ce si� w�asnym �rodkiem lokomocji powinny zdawa� sobie spraw�, �e przekroczenie pr�dko�ci (w mie�cie 50 km/godz., poza terenem zabudowanym 90 km/godz.) karane jest wysokimi mandatami (ok. 100-150 $), a nawet grozi odebraniem prawa jazdy. Obw�d kaliningradzki_______ Je�li chodzi o obw�d kaliningradzki. to istniej� trzy przej�cia graniczne: � Gronowo-Mamonowo (osobowe, dla obywateli RP i FR), � Bezledy-Bagrationowsk (osobowe, towarowe mi�dzy RP i FR), � Gotdap-Gusiew (osobowe dla obywateli RP i FR, opr�cz autobus�w). Obywatele polscy zamieszkali na sta�e w RP nie maj� obowi�zku wizowego. Wymagane jest jednak zaproszenie od osoby fizycznej lub dokument podr�y, tzw. voucher, b�d� piecz�� AB w paszporcie wa�na 7 dni przy wyjazdach s�u�bowych. Posiadanie wizy wyjazdowej jest konieczne w przypadku wydania nowego paszportu przez konsulat, np. na skutek utraty starego. Wiz� wyjazdow� wydaje OWIR (organ Ministerstwa Spraw Wewn�trznych zajmuj�cy si� rejestracj� cudzoziemc�w). Wymagany przy wje�dzie okres wa�no�ci paszportu nie jest okre�lony. Nie ma obowi�zku okazania biletu powrotnego, ani te� posiadania okre�lonej kwoty pieni�dzy na ka�dy dzie� pobytu. Istnieje obowi�zek meldunku dla cudzoziemc�w w terminie 3 dni od daty przybycia. Nale�y bezwzgl�dnie przestrzega� obowi�zku meldunkowego przy pobycie wynosz�cym ponad 3 doby. Organem meldunkowym jest OWIR w�a�ciwy terytorialnie ze wzgl�du na miejsce pobytu. Z chwil� otwarcia obwodu nieprzerwanie wje�d�a si� do� na podstawie tzw. vouche-r�w. Oficjalnie voucher to dokument wystawiany przez krajowe biuro podr�y, z wpisanymi �wiadczeniami i us�ugami, kt�rych wykonania podejmuje si� biuro zagraniczne (na podstawie odpowiednich um�w). W rzeczywisto�ci dokumenty te na granicy polsko--rosyjskiej, sprzedawane za 5 z� przez przygraniczne kioski, bazarowe budy, kasy dworcowe, by�y i s� kompletn� fikcj�. S�u�� przede wszystkim tysi�com przemytnik�w, dniami i nocami okupuj�cym granic� po stronie rosyjskiej. Turysta indywidualny jad�cy samochodem, by unikn�� kilkudziesi�ciogodzinnego oczekiwania na swoj� kolej w ich towarzystwie, powinien w miar� mo�liwo�ci postara� si� o piecz�tk� AB. Oznacza ona formalnie wyjazd s�u�bowy, wydawana za� jest od r�ki przez wydzia�y paszportowe w urz�dach wojew�dzkich w ca�ym kraju. Wystarczy pismo z firmy i wype�nienie odpowiedniego druku. Podr� na piecz�tk� AB jest co prawda pewnym nadu�yciem, ale niestety w chwili obecnej jedynie taki spos�b zapewnia powr�t samochodem bez kolejki. W przypadku kr�tkich wyjazd�w kierowcy nie maj� obowi�zku posiadania mi�dzynarodowego prawa jazdy, ale przy pobycie d�u�szym ni� 2-3 tygodnie zalecane jest jego posiadanie. Ww�z waluty nie jest ograniczony, jednak kwot� powy�ej r�wnowarto�ci 500 $ nale�y koniecznie wpisywa� do deklaracji celnej, kt�ra powinna by� ostemplowana przez urz�dnika celnego. Wyw�z waluty jest dopuszczalny do wysoko�ci zadeklarowanej przy wwozie. Na wyw�z wi�kszych kwot nale�y mie� zgod� Banku Centralnego. Wymiany pieni�dzy mo�na bez ogranicze� dokonywa� w kantorach i bankach pod warunkiem okazania paszportu. Wymagane jest zezwolenie Ministerstwa Kultury na wyw�z dzie� sztuki (w tym wsp�czesnej oraz przedmiot�w zabytkowych pochodz�cych sprzed 1945 r.). DOKUMENTY__________ Paszport_______________ Najwa�niejszym dokumentem w podr�y jest bez w�tpienia paszport, kt�ry powinien zachowywa� wa�no�� jeszcze par� miesi�cy po planowanym zako�czeniu wycieczki zagranicznej. Warto wi�c wcze�niej sprawdzi�, kiedy up�ywa okres jego wa�no�ci (a tak�e czy jest w nim dostatecznie du�o wolnych stron - urz�dnicy na przej�ciach granicznych mog� nie by� zadowoleni z powodu braku miejsca na swoje piecz�tki), a w razie potrzeby przed�u�y� go dostatecznie wcze�nie przed wyjazdem, by oszcz�dzi� sobie nerwowych zabieg�w w ostatniej chwili. Najlepiej tego typu formalno�ci za�atwia� poza sezonem, w sezonie bowiem biura paszportowe s� zat�oczone i czas oczekiwania na paszport przekracza dwa tygodnie lub nawet miesi�c. Aby otrzyma� paszport uprawniaj�cy do wielokrotnego przekraczania granicy, nale�y z�o�y� w biurze paszportowym kwestionariusz ze znaczkiem skarbowym (1,50 z�), trzy zdj�cia paszportowe, dow�d osobisty i ui�ci� op�at� paszportow� w wysoko�ci 100 z�. Kombatanci, emeryci, renci�ci wraz z wsp�ma��onkami pozostaj�cymi na ich utrzymaniu, m�odzie� ucz�ca si� i studenci p�ac� za wydanie paszportu 50 z�. Paszport wa�ny jest 10 lat. Dzieci (nawet ma�e) nale�y wyposa�y� w oddzielne paszporty. Trzeba im wyrobi� pesel w biurze dowod�w osobistych oraz 12 :' INFORMACJE PODSTAWOWE LEGITYMACJE ZNI�KOWE l INNE DOKUMENTY wpisa� je do dowod�w osobistych rodzic�w. Dla potwierdzenia zawartych w kwestionariuszu paszportowym danych osoby niepe�noletniej nale�y przedstawi� skr�cony odpis aktu urodzenia lub tymczasowy dow�d osobisty. Paszporty takie wydawane s� bezp�atnie. Kolejne wymiany paszportu os�b do lat 16. w wypadku np. aktualizacji fotografii, s� tak�e bezp�atne. W razie zgubienia paszportu jeszcze na terenie Polski, nale�y ui�ci� op�at� w wysoko�ci 300 z�, a gdy zgubi si� go po raz kolejny - 400 z�. Utrat� paszportu poza granicami kraju, bez wzgl�du na okoliczno�ci, natychmiast nale�y zg�osi� na policji i w polskim konsulacie lub ambasadzie. By otrzyma� duplikat, powinno si� przedstawi� wszystkie informacje zawarte w zaginionych dokumentach, najlepiej ich kserokopie. Trzeba udowodni� swoj� to�samo��, narodowo��, obywatelstwo, zap�aci� 300 z� i do-t�czy� 3 fotografie (lewy p�profil). Warto przed wyjazdem wykona� kserokopie strony ze zdj�ciem oraz s�siedniej w paszporcie i przewozi� je w innym miejscu ni� reszta dokument�w. Trzeba pami�ta�, �e paszport zast�pczy ma przewa�nie kr�tki okres wa�no�ci. W nag�ych przypadkach mo�na prosi� o dokumenty tymczasowe, kt�re umo�liwiaj� jedynie powr�t do kraju. Po powrocie najlepiej wyst�pi� o ponowne przyznanie paszportu. LEGITYMACJE ZNI�KOWE IJI^NJ^OKUJWMENTY_____ _ Paszport jest najwa�niejszy w podr�y, ale i inne dokumenty, zw�aszcza je�eli gwarantuj� uzyskanie zni�ek, mog� okaza� si� przydatne. Legitymacje studenckie i m�odzie�owe____________ EUROPEJSKA KARTA M�ODZIE�OWA EURO<26 EURO<26 jest kart� rabatow�, kt�rej posiadaczem mo�e zosta� ka�dy m�ody cz�owiek pomi�dzy 12. a 26. rokiem �ycia. W Polsce od 1995 roku Europejsk� Kart� M�odzie�ow� EURO<26 wydaje Gda�ska Fundacja Integracji Europejskiej. Karta wa�na jest przez 1 rok od daty wydania i uprawnia do 3500 r�nego rodzaju zni�ek w Polsce i ok. 300 ty�. zni�ek w 29 innych krajach europejskich. Karty wydane w poszczeg�lnych krajach przez cz�onk�w EYCA (Europejskie Stowarzyszenie Kart M�odzie�owych) s� honorowane na zasadzie wzajemno�ci. Oznacza to, i� ka�dy posiadacz Karty ma dost�p do ca�ej oferty systemu EYCA. Karta EURO<26 umo�liwia m�odym ludziom �atwiejszy dost�p do kultury, edukacji, informacji, transportu, sportu, turystyki i wypoczynku, rozrywki, ubezpieczenia. Zni�ki obejmuj� towary i us�ugi znajduj�ce si� w polu zainteresowania m�odych ludzi. Interneto-wa informacja o zni�kach w Polsce: www.eu-ro.org.pl i w Europie: www.euro26.org. Decyduj�c si� na Kart� EURO<26 w Polsce, mo�na wybra� jedn� z trzech mo�liwo�ci. Ka�dej z nich towarzyszy informator -przewodnik zni�ek. Wszystkie Karty to dost�p do oferty zni�ek w Polsce i Europie. Ka�da z we5Ji Karty obejmuje tak�e ca�oroczne ubezpieczenie. Posiadacze karty EURO<26 uprawnieni s� do kupowania specjalnych, tanich bilet�w lotniczych SATA w Biurach Turystyki M�odzie�owej CAMPUS: rezerwacja ^022/8245800. 1. Europejska Karta M�odzie�owa EURCK26 to wersja podstawowa, z kt�rej mo�e korzysta� ka�dy w wieku od 12 do 26 lat w Polsce i innych krajach europejskich. Obejmuje ona ca�oroczne ubezpieczenie turystyczne od nast�pstw nieszcz�liwych wypadk�w, pokrycie koszt�w leczenia (25 000 zt) i transportu medycznego (62 500 zt) w ca�ej Europie podczas ka�dej podr�y nie d�u�szej ni� 90 dni. 2. Karta EURO<26 STUDENT - to propozycja dla student�w wy�szej szko�y: pa�stwowej, prywatnej, licencjackiej itp. Potwierdza ona studencki status za granic�. Ta wersja zawiera rozszerzone ubezpieczenie na Polsk� (nie trzeba p�aci� ju� sk�adki na uczelni) od nast�pstw nieszcz�liwych wypadk�w (15 000 zt) oraz �wiadczenie szpitalne - za ka�dy dzie� (20 z�) pobytu w szpitalu. Ubezpieczenie obejmuje swym zasi�giem wszystkie kraje �wiata od nast�pstw nieszcz�liwych wypadk�w, pokrycie koszt�w leczenia (50 000 zt) i transportu medycznego (75 000 z�). Ubezpieczenie obejmuje nie wyczynowe uprawianie sport�w oraz legaln� prac� za granic�. 3. Karta EURO<26 WBK Maestro - to wersja utworzona w systemie Maestro Cirrus z Wielkopolskim Bankiem Kredytowym SA, umo�liwiaj�ca za�o�enie konta bez konieczno�ci deklarowania regularnych wp�at oraz korzystanie z bankomat�w i regulowanie rachunk�w w kraju i za granic�. Kwota do dyspozycji na koncie jest zale�na od mo�liwo�ci finansowych posiadacza Karty. Zawiera ubezpieczenie, jak w Karcie EURO < 26 STUDENT. T� Kart� mo�na wyrobi� w oddzia�ach Wielkopolskiego Banku Kredytowego SA. Karta EURO<26 i EURO<26 STUDENT dost�pna jest w sieci 450 punkt�w sprzeda�y na terenie ca�ej Polski, m.in.: w PBP ORBIS. BTM Campus. Samorz�dach Studenckich, niekt�rych oddzia�ach PTTK, i innych biurach podr�y, takich jak: Almatur Warszawa, ul. Kopernika 23, s022/8263512, 8262639, e-mail: [email protected] Campus [email protected]; http://www.campus.pl Gda�sk, D�ugi Targ 24, ^058/3018626, e-mail: [email protected] Krak�w, Pl. Wszystkich �wi�tych 8, s012/ 4294420 Warszawa, Krakowskie Przedmie�cie 24, w022/ 8261522, e-mail: [email protected] Polskie Towarzystwo Schronisk M�odzie�owych Warszawa, ul. Chocimska 28, Tr022/8494251 Gda�ska Fundacja Integracji Europejskiej Gda�sk, ul. D�ugi Targ 11/13; n/fax 058/3016322, 3017195 Polski Zwi�zek Motorowy - Biuro Turystyki Warszawa, ul. Madali�skiego 2, ^022/8497322, 8496915 Polska Federacja Campingu i Caravaningu Warszawa, ul. Grochowska 331, u022/8106050 MI�DZYNARODOWA LEGITYMACJA STUDENCKA Nazywana jest te� ISIC od angielskiej nazwy International Student Identity Card. Uprawnia ona do 50% zni�ki przy zakupie bilet�w do niekt�rych zabytk�w i muze�w. Czasem mo�na na jej podstawie dosta� ulgowe bilety na autobus, poci�g czy samolot. Posiadacze legitymacji mog� r�wnie� korzysta� z bezp�atnej, czynnej 24 godziny na dob� linii telefonicznej - ISIC Help Lin�. W trakcie pobytu za granic�, w przypadku nag�ej potrzeby, mo�na uzyska� (korzystaj�c z Help Lin�) pomoc organizacyjn�, prawn� lub lekarsk�. Po op�aceniu sk�adki w wysoko�ci 10 $ posiadacze ISIC zostaj� ubezpieczeni od koszt�w leczenia na kwot� gwarancyjn� 3 ty�. $. Legitymacj� wraz z informatorem mo�na uzyska� w biurach Almaturu (numer in-folinii w Warszawie B022/8264592) na podstawie wa�nej legitymacji studenckiej lub uczniowskiej (potrzebne jest jedno zdj�cie). Jej koszt wynosi 35 z�. Dokument wa�ny jest od momentu zakupu do 31 grudnia